Aardrijkskunde
Boek: Geowijzer
Hoofdstuk 4
4.1
Tegenwoordig past Nederland zich aan, aan de waterrijke omstandigheden door land terug te
geven aan het water.
Nederland betekent laaggelegen land 1 meter onder NAP normaal Amsterdams peul in
heel Europa gebruikt om de hoogte van het land mee aan te duiden laagste punt van
Europa ligt in Nederland.
Sinds de laatste ijstijd (weichselien) stijgt de zeespiegel en daalt het land door geologische en
menselijke oorzaken.
Door het dikke ijs op Scandinavië kwam in Nederland de aardkorst omhoog. Sinds het ijs weg
is daalt Noord-Nederland met 2 cm per eeuw de normale situatie (isostasie) herstelt zich.
In west- en Noord-Nederland ligt veel zeeklei en veen houden veel water vast water
wordt weggepompt, klei en veen komen dichter op elkaar te liggen bodemdaling doordat
er water verdwijnt heet inklinking. Als de bovenlaag droog is door ontwatering, klinkt hij in
en komt dichter bij het grondwater te liggen. Bodem wordt te nat voor landbouw en diepere
sloten zijn nootzakelijk. Dit leidt ertoe dat er opnieuw wordt ontwaterd en volgt er verdere
inklinking.
De bodem in de veengebieden daalt ook vanwege oxidatie dat het veen vergaat doordat
het in contact komt met zuurstof.
Aardgaswinning kan de bodem doen zakken gas bevindt zich in een poreuze zandsteenlaag
die afgedekt wordt door een laag zout. De zandsteenlaag zakt iets als gas wordt weggehaald
en dit is te voelen als een aardschok.
Mensen wierpen tussen de 7e en 11e eeuw na Christus verhogingen op in het landschap
terpen. Door de stijgende zeespiegel moesten deze terpen steeds verhoogd worden door en
huisvuil of klei op te werpen. Rond de 10e eeuw werden de eerste dijken gebouwd.
Het binnenwater moet afgevoerd worden naar zee. Daarom moest de mens in het omdijkte
gebied zelf de waterstand gaan regelen polders stukken land waar de mens de
waterstand regelt sluisdeuren (zijl), werkt alleen wanneer de waterstand binnen de dijk
hoger is dan het zeewater bij eb werkte niet meer, toen de vijzel = wokkel waarmee het
water omhoog geschroefd wordt.
In het poldersysteem verzamelt het water zich in sloten waarna het uitkomt in de hoofdvaat
aan het einde staat een gemaal dat het water van een lager naar een hoger niveau brengt
tijdelijke opslagplaats (boezem).
Polders omdijkte stukken land waar de waterstand door de mensen geregeld wordt.
Rivierkleipolders gebieden rond de Rijntakken en de gebieden lands de benedenloop van
de Maas zijn bedijkt. Op plaatsen waar ooit een dijkdoorbraak is geweest heeft het kolkende
water een gat in de grond veroorzaakt, gat is te diep om dijk te herstellen en daarom legde
men de dijk eromheen. Het met water gevulde gat dat resteert wordt een wiel genoemd.
Langs de grote rivieren zijn vele wielen ontstaan.
Veengebied werd ontwaterd vanuit een hoger gelegen ontginningsbasis een weg, rivier of
kanaal en sloten te graven. Om de 1250 meter werd een dwarssloot (wetering) gegraven die
evenwijdig lag aan de ontginningsbasis door ontwatering van het veen kwam het gebied
steeds lager te liggen, als het zo laag was dat natuurlijke ontwatering niet meer mogelijk was,
Boek: Geowijzer
Hoofdstuk 4
4.1
Tegenwoordig past Nederland zich aan, aan de waterrijke omstandigheden door land terug te
geven aan het water.
Nederland betekent laaggelegen land 1 meter onder NAP normaal Amsterdams peul in
heel Europa gebruikt om de hoogte van het land mee aan te duiden laagste punt van
Europa ligt in Nederland.
Sinds de laatste ijstijd (weichselien) stijgt de zeespiegel en daalt het land door geologische en
menselijke oorzaken.
Door het dikke ijs op Scandinavië kwam in Nederland de aardkorst omhoog. Sinds het ijs weg
is daalt Noord-Nederland met 2 cm per eeuw de normale situatie (isostasie) herstelt zich.
In west- en Noord-Nederland ligt veel zeeklei en veen houden veel water vast water
wordt weggepompt, klei en veen komen dichter op elkaar te liggen bodemdaling doordat
er water verdwijnt heet inklinking. Als de bovenlaag droog is door ontwatering, klinkt hij in
en komt dichter bij het grondwater te liggen. Bodem wordt te nat voor landbouw en diepere
sloten zijn nootzakelijk. Dit leidt ertoe dat er opnieuw wordt ontwaterd en volgt er verdere
inklinking.
De bodem in de veengebieden daalt ook vanwege oxidatie dat het veen vergaat doordat
het in contact komt met zuurstof.
Aardgaswinning kan de bodem doen zakken gas bevindt zich in een poreuze zandsteenlaag
die afgedekt wordt door een laag zout. De zandsteenlaag zakt iets als gas wordt weggehaald
en dit is te voelen als een aardschok.
Mensen wierpen tussen de 7e en 11e eeuw na Christus verhogingen op in het landschap
terpen. Door de stijgende zeespiegel moesten deze terpen steeds verhoogd worden door en
huisvuil of klei op te werpen. Rond de 10e eeuw werden de eerste dijken gebouwd.
Het binnenwater moet afgevoerd worden naar zee. Daarom moest de mens in het omdijkte
gebied zelf de waterstand gaan regelen polders stukken land waar de mens de
waterstand regelt sluisdeuren (zijl), werkt alleen wanneer de waterstand binnen de dijk
hoger is dan het zeewater bij eb werkte niet meer, toen de vijzel = wokkel waarmee het
water omhoog geschroefd wordt.
In het poldersysteem verzamelt het water zich in sloten waarna het uitkomt in de hoofdvaat
aan het einde staat een gemaal dat het water van een lager naar een hoger niveau brengt
tijdelijke opslagplaats (boezem).
Polders omdijkte stukken land waar de waterstand door de mensen geregeld wordt.
Rivierkleipolders gebieden rond de Rijntakken en de gebieden lands de benedenloop van
de Maas zijn bedijkt. Op plaatsen waar ooit een dijkdoorbraak is geweest heeft het kolkende
water een gat in de grond veroorzaakt, gat is te diep om dijk te herstellen en daarom legde
men de dijk eromheen. Het met water gevulde gat dat resteert wordt een wiel genoemd.
Langs de grote rivieren zijn vele wielen ontstaan.
Veengebied werd ontwaterd vanuit een hoger gelegen ontginningsbasis een weg, rivier of
kanaal en sloten te graven. Om de 1250 meter werd een dwarssloot (wetering) gegraven die
evenwijdig lag aan de ontginningsbasis door ontwatering van het veen kwam het gebied
steeds lager te liggen, als het zo laag was dat natuurlijke ontwatering niet meer mogelijk was,
