Hoorcolleges en tentamentips voor het vak Aansprakelijkheidsrecht van Tilburg University. Per hoorcollege zijn de verplichte arresten en leerdoelen erbij gezet en daarna volgt een uitwerking van het hoorcollege.
Hoorcollege 1 Doelen en functies van het aansprakelijkheidsrecht
Dit college gaat over de vraag wat we met het aansprakelijkheidsrecht willen en kunnen
bereiken. Is dat (alleen) het vergoeden van schade als gevolg van een normschending? Of
dient het aansprakelijkheidsrecht ook voor de handhaving van andere normen door de
beïnvloeding van het gedrag van (potentiële) veroorzakers? Of is de doelstelling nog ruimer,
en valt daar ook onder de bescherming van emotionele belangen van benadeelden, zoals het
bieden van genoegdoening, de erkenning van leed, en het boven tafel brengen van de
werkelijke toedracht van de gebeurtenis die daartoe aanleiding gaf? En als dit de belangrijkste
doelstellingen zijn, zijn er dan aanwijzingen of juist contra-indicaties om aan te nemen dat het
aansprakelijkheidsrecht erin slaagt die doelstellingen te realiseren?
De discussie over de doelstellingen van het aansprakelijkheidsrecht hangt samen met de
rechtvaardiging van aansprakelijkheid. Van oudsher wordt aansprakelijkheid gerechtvaardigd
door corrigerende rechtvaardigheid, dat wil zeggen, door herstel van de benadeelde in de
oorspronkelijke situatie na een inbreuk. Omdat schadevergoeding doorgaans in geld wordt
uitgekeerd, komt dat neer op herstel van de benadeelde in diens vermogenspositie.
Emotionele belangen worden gediend door een immateriële schadevergoeding (smartengeld).
Schadevergoeding in een andere vorm vraagt om een andere rechtvaardiging. Dat verklaart de
roep om nieuwe legitimaties in het aansprakelijkheidsrecht. Bij het aansprakelijkheidsrecht als
handhavingsinstrument dienen zich weer andere vragen aan. Is het aansprakelijkheidsrecht
wel geschikt als instrument voor de handhaving van recht, dat wil zeggen, voor het
beïnvloeden van gedrag? Deze vraag raakt niet zozeer aan de legitimiteit als wel aan de
effectiviteit van het aansprakelijkheidsrecht.
Aan de hand van het Nederlandse aansprakelijkheidsrecht wordt in dit college onderzocht hoe
de afwegingen met betrekking tot de verschillende doelen uitpakken in leerstukken en
concrete situaties.
Leerdoelen:
* U kunt het doel van het (buitencontractuele) aansprakelijkheidsrecht beschrijven;
* U kunt uitleggen wat wordt bedoeld met de begrippen ‘corrigerende rechtvaardigheid’,
‘distributieve rechtvaardigheid’, preventieve werking en genoegdoening;
* U kunt uitleggen wat de genoegdoeningsfunctie van het aansprakelijkheidsrecht inhoudt;
* U kunt voor concrete leerstukken en situaties uitleggen en illustreren hoe de keuze voor een
bepaald leerdoel uitwerkt.
Literatuur Opzoeken in databanken
Mr. C. Assers handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht.
Asser-serie / 6. Verbintenissenrecht / C. Asser. Deel IV, De verbintenis uit de wet.
2011/2, nrs. 18-20, 31-33;
A.L.M. Keirse, ‘Een verklaring voor recht als mijlpaal. Over Jeffrey, Chipshol en het belang
bij de civiele rechtspleging’, WPNR 2011, 6903.
Jurisprudentie Opzoeken in databanken
HR 21 februari 1997, ECLI:NL:HR:1997:ZC2286, NJ 1999/145 (Wrongful birth);
, HR 9 oktober 1998, ECLI:NL:HR:1998:ZC2735, NJ 1998/853 (Jeffrey);
HR 18 maart 2005, ECLI:NL:HR:2005:AR5213, NJ 2006/606 (Baby Kelly);
HR 8 oktober 2010, ECLI:NL:HR:2010:BM6095, NJ 2011/465 m. nt. T. Hartlief
(Hangmat);
HR 6 september 2013, ECLI:NL:HR:2013:BZ9228, NJ 2015/376 (Srebrenica).
HC1 Doelen en functies van het aansprakelijkheidsrecht
Tweeluik: passief en activerend, 1e deel is crash course (tentamen met open vragen)
2e deel 30%, groepsopdracht=gezamenlijk annotatie schrijven over een arrest
Functies aansprakelijkheidsrecht
* Compensatie en corrigerende rechtvaardigheid:
- Herstel in de oude toestand
- Schadevergoeding in geld/natura (6:103) (voorkeur geld maar discussie over in literatuur)
- Materiële en immateriële schadevergoeding (6:106)
- Corrigerende en verdelende rechtvaardigheid => Aristoteles, corrigerende rechtvaardigheid
is in de interactie tussen twee personen en dan gaat het om de vraag in hoeverre onrecht is
geschied en wat er nodig is om dit te herstellen (weegschaal die bepaald bedrag berekend om
de balans te herstellen). (geen ‘’punitative damage’’ zoals in Amerika: leedtoevoegend)
Verdelende of distributieve rechtvaardigheid is bijv. kist appels verdelen aan studenten en dan
criterium bedenken (zodat iedereen tevreden is)
- Croesus en diogenes (6:109) => bij hoogte schadevergoeding hangt het af van de
draagkracht van de personen (wederzijdse welstand)
- Vestiging en omvang van de aansprakelijkheid
* Genoegdoening (benadeelde/gelaedeerde prevaleert Loth i.p.v. dramatische slachtoffer)
- Twee kanten: erkenning & boetedoening
- Bij rechter kan je verklaring voor recht vragen en dan krijg je geen schadevergoeding
(moreel declaratoir vonnis), klassiek voorbeeld is [Jeffrey]-arrest, therapie voor Jeffrey,
therapeuten lette niet goed op en Jeffrey sprong in water en stierf. Ze wilden verklaring voor
recht zodat ze met rouwproces kunnen beginnen, vordering wordt afgewezen op de grond van
3:303 dat er een ‘’belang’’ moet zijn en daarvoor is meer nodig dan erkenning => Zuiver
emotioneel belang is niet voldoende belang. Veel discussie over (hardvochtige uitspraak, gaat
het alleen maar om geld? Geen emotioneel belang? Loth denkt dat het best zou kunnen zijn,
dat de HR heeft willen voorkomen dat na vernietiging blijkt dat ouders i.p.v. therapeuten
schuldig zijn en dan zijn ouders nog verder van huis.
2e reden is dam opwerpen tegen louter emotionele claims zoals hanengekraai en bijenspat op
een groentekas, ingevoerde wet die psychische schade veroorzaakt => bagatel, daar willen we
niet aan.
Geen financiële belangen mogelijk bv. straatverboden, contactverboden, na verkrachting
verplichte aidstest, omgangsregeling met een hond
Ook in [Kelly] wilde de ouders genoegdoening en kregen dit (omdat schade werd
toegewezen).
,- [Srebrenica]: aansprakelijkheid Nederlandse staat t.t.v. belegeren 1995, rondom Srebrenica
safehave tegen Bosnisch-Servische troepen beschermd door Nederlandse soldaten en moslims
zijn toch meegenomen en vermoord. Nederlandse staat is aansprakelijk gesteld.
Of het aan Dutchbed toegerekend kan worden?
Is er onrechtmatig gehandeld door de Nederlandse staat?
VN zijn immuun voor aansprakelijkheid (geldt dat ook voor peacekeeping organisation?).
Hier werd voor het eerst beslist dat een zenstaat civielrechtelijk aansprakelijkheid kan zijn.
Heeft gevolgen voor overheden om wel/niet deel te nemen aan peacekeeping mission. Dit
leidt tot defensive warstate a.d.h.v. internationaal privaatrecht (en Bosnisch recht).
Erkenning, waarheidsvinding en verantwoordelijkheid zijn hier niet-financiële belangen die
zeker meespelen.
Soms speelt genoegdoening absoluut niet mee [Hangmat]: tussen twee pilaren was een
hangmat gespannen en een van de pilaren brak af en mevrouw had een hoge dwarslaesie:
rolstoelgebonden.
Aansprakelijkheidsverzekering voor particulieren, mevrouw stelt meneer aansprakelijk o.g.v.
6:174.
Hier is geen genoegdoeningsfunctie want mevrouw wilde geld van de verzekering die de
schade van haar man dekte (uiteindelijk schade voor 50/50 vergoed).
* Preventie (gedragsprikkels), als je aansprakelijk gesteld kan worden ben je wel extra
voorzichtig
- Aansprakelijkheid als handhavingsrecht?
Medici gedragen zich behoorlijk omdat ze anders aansprakelijk zijn, heeft het
aansprakelijkheidsrecht ook die functie? Is empirisch, onderzoek naar gedaan of
aansprakelijkheid ook een preventieve functie vervuld maar het is nooit aangetoond. In ieder
geval dient het rechtvaardigheid dus het is gelegitimeerd.
- Aansprakelijkheid en defensief gedrag?
Artsen durven dadelijk een riskante operaties meer te doen. Vermijdend gedrag, is dat zo?
Weten wee niet. Nederlandse staat doet in ieder geval weer mee in Mali maar nu zijn er
voorzorgsmaatregelen genomen worden (aansprakelijkheid weerhoudt de staat er niet van
maar laat het ze wel anders organiseren, want in Mali geen gebiedsverantwoordelijkheid
aanvaard en red card procedure om bevelssituatie.
Aansprakelijkheid voor historisch onrecht
politionele acties=vuile oorlog in Indonesië.
Eerste verweer NL is verjaard maar HR vindt dat het soms a.d.h.v. R&B onaanvaardbaar is
zoals bij het (Asbest) incubatietijd is 30/40 jaar en dat is langer dan de verjaringstermijn
(Kafkaësk)
Dit zijn zeer uitzonderlijke situatie en de feiten waren nog niet afgewikkeld (koloniale
verleden)
Afgezien van verjaring kan bij dergelijke vorderingen vaak directe normschenders ontbreken
en een direct causaal verband en de schade is niet bepaalbaar.
Mevrouw i.c. kon aantonen dat ze kind was van slaven maar niet waar ouders gewerkt zouden
,hebben op een land.
Jaap Spier, ‘De lange schaduw van het verleden? Omgaan met historisch onrecht’, Den Haag
2016
Functies aansprakelijkheidsrecht, rawakade primair gericht op genoegdoening: weduwe
kregen 2000 euro (weinig voor Nederlandse staat), preventief amper want kolonialisme zal de
staat niet snel weer doen.
Hooguit op collectief niveau achtergesteld door slavernij (symboolpolitiek).
‘’Slavery reparations suits’’ zijn dus te groot om aansprakelijkheid toe te passen
Public interest litigation = algemeen belang. Bv. urgenda zaak (886 individuele eisers tegen de
staat), de Nederlandse staat stoot teveel co2 uit in de atmosfeer en daardoor wordt onze
gezondheid benadeeld. De eis was 25% verminderen voor 2020 en dit was een aanscherping
van het reductiebeleid. De rechter heeft dit goedgekeurd en nu zijn ze in hoger beroep.
Hoorcollege 2 Vestiging van aansprakelijkheid op grond van art. 6:162 BW
Dit college gaat over de vestiging van aansprakelijkheid op grond van art. 6:162 BW, dat wil
zeggen, de criteria voor aansprakelijkheid voor eigen handelen of nalaten. Aan de hand van de
zogenoemde Wrongful life claims zullen de onrechtmatigheid, toerekenbaarheid en causaliteit
worden besproken, als voorwaarden voor de vestiging van aansprakelijkheid. Daarbij zal ook
een begin worden gemaakt met rechtsvergelijking, door de bespreking van wrongful life
claims uit andere rechtsordes.
Bij de onrechtmatigheid zullen de gevaarzetting en verschillende gevaltypen aan de orde
komen. De nadruk zal daarbij liggen op de eigen oordeelsvorming, waarbij aandacht is voor
de achterliggende beginselen.
Bij de toerekenbaarheid ligt de nadruk op het wettelijk systeem van het BW. Van de
omstandigheden die krachtens de wet of maatschappelijke verkeersopvattingen voor rekening
van de laedens komen, zullen de meest voorkomende voorbeelden worden besproken.
Bij de causaliteit ten slotte, staat het vereiste van de conditio sine qua non centraal, alsmede
de problematiek van de meervoudige en de alternatieve causaliteit. Dat betekent dat ook de
leerstukken van de omkeringsregel, de proportionele aansprakelijkheid, en het verlies van een
kans aan bod komen.
Leerdoelen:
* U kunt de criteria voor aansprakelijkheid voor eigen handelen of nalaten beschrijven;
* U kunt onderscheid maken tussen de vestiging en de omvang van aansprakelijkheid;
* U kunt de verschillende elementen van onrechtmatigheid analyseren;
* U ontwikkelt uw oordeel over de vraag wanneer bepaald gedrag of nalaten in strijd is met de
maatschappelijk vereiste zorgvuldigheid;
* U kunt de voorwaarden voor de toerekenbaarheid van een onrechtmatige daad aan de dader
beschrijven;
* U kunt in een concreet geval beoordelen of een onrechtmatige daad aan de dader
toerekenbaar is;
* U kunt de criteria voor causaliteit beschrijven;
* U kunt onderscheiden tussen de belangrijkste soorten causaliteit;
, * U kunt de verschillende oplossingen voor de verschillende causaliteitsproblemen
beschrijven. U kunt uitleggen wat er onder alternatieve causaliteit verstaan wordt en welke
rechtspraak hierbij relevant is;
* U kunt uitleggen wat hoofdelijke aansprakelijkheid inhoudt en welke wettelijke regels in dit
verband relevant zijn.
T.F.E. Tjong Tjin Tai, ‘Meervoudige causaliteit, bewijs, en draagplicht’, Noot bij HR
18 december 2009, LJN BK0873 (London/Delta Lloyd). Oorspr. Bb 2010/28, p. 98-
100. (meervoudige causaliteit).
R.L.M. Cox, ‘Proportionele aansprakelijkheid versus kansverlies – Tussen dogmatiek en
praktijk, NTBR 2016/40.
Jurisprudentie Opzoeken in databanken en bekend verondersteld
HR 5 november 1965, ECLI:NL:HR:1965:AB7079, NJ 1966/136 (Kelderluik);
HR 19 oktober 1990, ECLI:NL:HR:1990:AD1456, NJ 1992/621 (Tennisspel);
HR 9 oktober 1992, ECLI:NL:HR:1992:ZC0706, NJ 1994/535 (DES);
HR 22 april 1994, ECLI:NL:HR:1994:ZC1347, NJ 1994/624 (Taxusstruik);
HR 28 mei 2004, ECLI:NL:HR:2004:AO4224, NJ 2005/105 (Jetblast);
HR 31 maart 2006, ECLI:NL:HR:2006:AU6092, NJ 2011/250 (Nefalit/Karamus).
Opzoeken in databanken
HR 24 oktober 1997, ECLI:NL:HR:1997:AM1905, NJ 1998/257 (Baijings/H);
HR 24 december 1999, ECLI:NLHR:1999:AA4004, NJ 2000, 351 (Nugteren/Meskens);
HR 7 december 2001, ECLI:NL:HR:2001:AB2795, NJ 2002/576 (Leeuwarden/Los);
HR 21 december 2012, ECLI:HR:2012:BX7491, NJ 2013/237 m.nt. S.D. Lindenbergh
(Deloitte/Hassink);
HR 2 oktober 2015, ECLI:NL:HR:2015:2914, NJ 2016/194 (Groepsaansprakelijkheid);
HR 29 januari 2016, ECLINL:HR:2016:147, NJ 2016/167, m.nt. S.D. Lindenbergh
(Toerekenbaarheid geestelijke of lichamelijke tekortkoming);
HR 23 december 2016, ECLI:HR:2016:2987, NJ 2017/133 m.nt. S.D. Lindenbergh
(Kansschade bij medische aansprakelijkheid).
[Kelly]-arrest, vorderingen verschillen per land.
In NL art. 6:97 BW en daarom moet schade op de meest gerede wijze worden begroot (dus
schade gehandicapte Kelly vergelijken met een gezond kind)
[Wrongfull birth]: arts vergeet spiraaltje eruit te halen en moet opvoedkosten voor kind
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller robertoreinaldohaak. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.25. You're not tied to anything after your purchase.
