Samenvatting van de tentamenstof van de Minor De Oncologische Cliënt!
92 views 9 purchases
Course
Minor De Oncologische Cliënt
Institution
Hogeschool Arnhem En Nijmegen (HAN)
Book
Leerboek oncologieverpleegkunde
In deze overzichtelijke samenvatting wordt de belangrijkste leerstof voor het tentamen van de minor oncologie beschreven! De stof komt o.a. uit de hoorcolleges, het boek 'oncologieverpleegkundige' (samenvattingen van de hoofdstukken uit de voorbereidende stof wat op onderwijs online staat) en de we...
kan risicofactoren (epidemiologische en erfelijke) aangeven, die een rol spelen in het ontstaan van kanker;
Heeft kennis over ontwikkeling en groeiwijze van kankercellen; kan hierbij de processen carcinogenese, en neoplasie
beschrijven;
Heeft kennis van de algemene symptomen (waarschuwingstekens van kanker);
Kan tumoren onderscheiden in termen van benigne en maligne tumoren;
Kan de indeling van kanker onderscheiden in carcinomen (carcinoma in situ), sarcomen en hematologische
maligniteiten;
Kan processen uitleggen die een rol spelen bij metastasering;
Kan de TNM-classificatie toelichten;
Kan een globaal overzicht geven van verschillende vormen van tumordiagnostiek (bloedonderzoek, beeldvorming,
cytologie, histologie, radiodiagnostiek, nucleair geneeskundig onderzoek, etc.
Geschiedenis
Sinds 2009 is kanker, na hart- en vaatziekten, de eerste doodsoorzaak in Nederland. Eén op de drie mensen in
Nederland krijgt kanker. Mammacarcinoom behoort in Nederland tot de hoogste van Europa.
Ruim 620.000 mensen met kanker in Nederland
Huidkanker is de meest gediagnosticeerde vorm van kanker
Jaarlijks overlijden ongeveer 45.000 mensen aan kanker
Sterfte aan kanker neemt af
Aantal nieuwe gevallen is relatief hoog in vergelijking met andere EU-landen
Kosten van de zorg geschat op 6,5 miljard euro in 2019
Bijna 122.000 ziekenhuisopnamen voor kanker in 2020
Ontstaan kanker
Hoe kanker ontstaat is nog niet helemaal bekend, wel zijn er een aantal factoren die het risico op kanker kan
beïnvloeden.
Ongeremde celdeling (met vaak ook onvoldoende rijping van de cellen) waarbij de cellen infiltreren en
metastaseren
Bovendien: genetisch instabiel, kunnen zich onttrekken aan
het immuunsysteem, etc.
Soorten genen die van invloed zijn bij kanker
Proto-Oncogenen: ontaarding in kankercel -> deze genen
zijn bij een kankercel vaak aanwezig
Tumor-suppressorgenen: celgroei/celdeling remmen,
voorkomen van ongecontroleerde celdelingen > deze
genen zijn bij een kankercel vaak gemuteerd of afwezig
Genfusiegenen: abnormale eiwitten die celdeling
stimuleren (bv. bij bepaalde vormen van leukemie)
Herstelgen: genen die fouten herstellen tijdens celdeling.
Exogene factoren ontstaan kanker Endogene factoren bij
Roken ontstaan van kanker
Overgewicht Hormonale
Onvoldoende beweging invloeden
Overmatig alcoholgebruik Genetische
Onverstandig zongedrag factoren
Voeding Gevolg van
Ioniserende straling andere ziekten
Beroepsrisico
Geneesmiddelen
Infecties
Milieu
Roken
,Eén derde van alle kanker in Nederland is geassocieerd met roken. Pijproken en pruimen van tabak geven een
verhoogde kans op ontstaan van maligniteit in mond en keelholte. Op dit moment is de meest effectieve manier van
kankerpreventie niet roken.
Geneesmiddelen
Van verschillende cytostatica is bekend dat ze op de lange termijn een verhoogd risico inhouden voor het ontstaan
van nieuwe tumoren. Gebruik van tamoxifen (een hormonale behandeling bij mammacarcinoom) is geassocieerd met
een verhoogde kans op een endometriumcarcinoom.
Infecties
HPV speelt belangrijke etiologische rol bij het ontstaan van cervix- anus- en peniscarcinoom. Er komen nog paar
zeldzame kankers voor in Nederland waarvan het ontstaan mede veroorzaakt wordt door virusinfectie.
Hormonale invloeden
Hormonen beïnvloeden de groei van talrijke weefsels en spelen ook een rol bij ontstaan en groei van sommige
tumoren. Bijvoorbeeld testosteron bij het ontstaan van prostaatcarcinoom.
Genetische factoren
Genetische veranderingen kunnen tot gevolg hebben dat een normale cel veranderd in een tumorcel. Ook kan dat er
in de kiembaan al een genetische verandering (mutatie) aanwezig is, die leidt tot een groter risico op het krijgen van
kanker. Dit betekent dat in alle lichaamscellen van een persoon dezelfde genetische mutatie aanwezig is. Voorbeeld
is het BRCA1 en BRCA2 gen die leiden tot een verhoogde kans op het ontwikkelen van borst- en ovariumcarcinoom.
Gevolg van andere ziekten
Patiënten na hepatitis of levercirrose hebben kans op hepatocellulair carcinoom (HCC). Patiënten met de ziekte van
Crohn of colitis ulcerosa hebben kans op het ontstaan van een tumor in het colon.
Chemopreventie
Toedienen van (genees)middelen, vitaminen of andere stoffen met het doel risico op kanker te verminderen, de
ontwikkeling te vertragen of herhaling te voorkomen. Klinisch onderzoek heeft laten zien dat toediening van bepaalde
antioxidanten (COX-2-remmers) het ontstaan van colonadenomen kan doen verminderen en dat daardoor de kans op
het ontstaan van kanker afneemt. Tamoxifen remt het ontstaan van mammacarcinoom, maar geeft een verhoogd
risico op endometriumcarcinoom.
Tumorgroei
Het lichaam bestaat uit een veelheid van verschillende structuren en elk structuur bestaat uit cellen die een specifieke
functie, behorend bij het desbetreffende weefsel hebben. In veel organen vindt een voortdurend afsterven van cellen
plaats waarna deze door nieuwe cellen worden vervangen.
Celdeling
Elke normale lichaamscel bestaat uit celmembraan, cytoplasma en celkern. De celkernen bevatten DNA. In de kern
wordt dit DNA overgeschreven in messenger-RNA (mRNA). In het cytoplasma worden de mRNA-moleculen
overgeschreven naar eiwitten.
De celdeling, waaruit één cel twee nieuwe cellen ontstaan, is een gecompliceerd proces dat zich afspeelt in
verschillende fases, namelijk;
G0: rustfase
G1: groeifase, waarin de pasgevormde cellen snel groeien totdat ze een zekere mate van volwassenheid hebben
bereikt. Hoe lang deze fase duurt verschilt per weefsel. In deze fase vindt ook de groei van de organellen plaats.
S: synthese (grote moleculen van kleine moleculen maken) DNA
G2: groei gaat verder tot een zekere mate van rijpheid van cellen en de fouten in verdubbeld DNA worden hersteld.
M: mitose
De G1-fase kost de meeste tijd, de M-fase duurt 1-2 uur en de totale celdeling duurt ongeveer 16-24 uur.
Kankercelgroei
Bij kanker gaat het om een verstoring in de evenwichtssituatie tussen celgroei en de celdood. Voordat een kankercel
voelbaar of detecteerbaar is, treden er ongeveer 40 tumorpopulatieverdubbelingen op. Als de tumor een diameter van
ongeveer 1 cm is en klinisch detecteerbaar is, is dit al een laat stadium in de wordingsgeschiedenis van de tumor. Een
tumor heeft net zo lang nodig om van 0,5 cm naar 1 cm te groeien als van 1 naar 2 en vervolgens van 2 naar 4 etc. Hij
toont daarmee een snelle groei.
,Genen
Een gen is het deel van het DNA dat voor een specifiek eiwit codeert. Alle erfelijke informatie moet bij de celdeling
aan beide dochtercellen worden doorgegeven. De twee DNA-strengen gaan uit elkaar zodat de basenparen uit elkaar
gaan. Basenparen zijn de aparte letters in het DNA. Op deze wijze ontstaan twee enkele strengen, die met losse
DNA-bouwstenen weer worden aangevuld tot dubbele strengen. Als dit mislukt of te snel gaat kan er een kankercel
van ontstaan.
Exponentiele groei
Een tumor heeft er net zo lang voor nodig om van 0.5 cm te groeien naar 1 cm als van 1 naar 2 cm en vervolgens van
2 naar 4 cm.
Carcinogenese !
Is het proces van het ontstaan van kwaadaardige tumoren. Elke kankercel is gemuteerd op een andere plek.
Oncogenen en tumorsuppressorgenen zijn de hoofdrolspelers van kanker.
Oncogenen
Is een gemuteerde variant van een zogenoemd ‘proto-oncogen’. Proto-oncogen is dus een normaal gen dat door een
mutatie op een abnormale manier wordt geactiveerd. Activeren van een oncogen gebeurt meestal door een mutatie in
een heel specifiek deel van het gen. Dit kan ongecontroleerde celgroei veroorzaken.
Deleties
Zijn afwijking in het gen waarbij het genetische materiaal afneemt. Dit kan aangeboren zijn, maar ook later ontstaan
door een fout tijdens de deling.
Tumorsuppressorgenen
Coderen voor eiwitten die een remmende invloed hebben op de celgroei. Door een mutatie kan het
tumorsuppressorgen geïnactiveerd worden of zelfs geheel vernietigd, dit kan zorgen voor het verdwijnen van een eiwit
dat de celgroei remt. Oncogenen worden vergeleken met een gaspedaal, terwijl tumorsuppressorgenen worden
vergeleken met een rem. Intrappen of remmen betekent ongecontroleerde groei.
Neoplasie/nieuwvorming ! : door genetische verandering kan een onafhankelijk groeiende tumor ontstaan
Incidentie: het aantal nieuwe zieken of ziekten in een populatie over een bepaalde periode (meestal één jaar).
‘In 2022 werden in NL 124.109 nieuwe gevallen van kanker vastgesteld.’
Prevalentie: het aantal personen dat een bepaalde ziekte op een bepaald moment of gedurende een bepaalde
periode heeft. ‘Op 1 januari 2022 waren er in Nederland ongeveer 626.300 personen met kanker.’
Mortaliteit: het aantal sterfgevallen voor een bepaald gebied gedurende een bepaalde periode
Carcinoma in situ
Bij bijvoorbeeld mammacarcinoom is bekend dat ze na te zijn ontstaan, eerst een poosje, soms jaren beperkt blijven
tot het epitheel zonder dat ze infiltratief groeien. In een later stadium kunnen ze wel invasief gaan groeien. Als een
carcinoma in situ geheel verwijderd wordt is er geen risico op het ontstaan van metastasen.
Epidemiologie: de wetenschap die zich bezighoudt met de studie van frequentie en de verbreiding van ziekten in
verband met de daaraan ten grondslag liggende oorzaken.
Etiologie: de leer van ziekte en ziekteoorzaken verstaan.
Preventieve geneeskunde: het bevorderen van de gezondheid en het voorkomen van ziekmakende invloeden.
De relatieve vijfjaarsoverleving is het hoogst voor huidkanker en het laagst voor longkanker.
, Oorzaken stijging van kanker:
Toename bevolking
Vergrijzing
Diagnostiek (bevolkingsonderzoek)
Grotere kans op kanker
De relatieve vijfjaarsoverleving is het hoogst voor huidkanker en het laagst voor longkanker.
Verspreiding door het lichaam
Ingroei
Uitzaaien (metastaseren):
Lymfogeen (lymfekliermetastasen)
Hematogeen (metastasen op afstand)
Longen (pulmonale metastasen)
Lever (hepatogene metastasen)
Hersenen (cerebrale metastasen)
Skelet (bot- of ossale metastasen)
Mogelijke klachten (algemeen)
Onbedoeld gewichtsverlies
Vermoeidheid zonder duidelijke oorzaak (kan wijzen op een bloedarmoede)
Heesheid of aanhoudende hoest, bloed ophoesten
Passageklachten (eten dat blijft steken in de slokdarm)
(moeder)vlekken die nieuw zijn of veranderen
Een plekje of knobbeltje op de huid, wondjes die niet genezen.
Een verdikking of knobbeltje in het lichaam
Veranderd ontlastingspatroon, bloed bij de ontlasting
Veranderde mictie, bloed bij de urine
Bloed of afscheiding uit de vagina
Lichamelijk onderzoek (eerste onderscheid benigne VS maligne tumoren)
Glad ↔ hobbelig
Elastisch ↔ hard
Pijnlijk ↔ niet pijnlijk
Beweeglijk t.o.v. ondergrond ↔ vast
Goed afgrensbaar ↔ niet goed afgrensbaar
Aanvullend onderzoek
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jvanhest. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $12.31. You're not tied to anything after your purchase.
