Summary
samenvatting lessen strafrechtelijk beleid
- Course
- Institution
samenvatting van de lessen van strafrechtelijk beleid in de master criminologie aan UGent. is een openboek examen.
[Show more]
Seller
Follow
emma4326
Content preview
STRAFRECHTELIJK BELEIDInhoud
1. INLEIDING...........................................................................................................................................1
1.1. Opleidingsonderdeel en wetenschapsdiscipline..........................................................................1
1.2. Een definitie.................................................................................................................................1
1.3. Handhaving van de strafwet........................................................................................................2
1.4. Reactie op criminaliteit – criminele politiek.................................................................................3
1.5. Visie op criminaliteit en strafrechtsbedeling................................................................................4
1.6. Grenzen.......................................................................................................................................4
1.7. Actoren, fora en instrumenten....................................................................................................4
1.8. Doelstellingen en methodes........................................................................................................5
2. HISTORIEK EN ACHTERGRONDEN.......................................................................................................6
2.1. Een eigen strafwet en handhavingsapparaat (1830-1875)...........................................................6
2.2. Transformatie naar een daderbeleid (1875-1945).......................................................................7
2.2.1. Een interventionistische overheid.........................................................................................8
2.2.2. Een beleid van sociaal verweer.............................................................................................8
2.2.3. De uitvoerende macht als actor van het strafrechtelijk beleid..............................................9
2.3. Een (al te) ambitieus daderbeleid met menselijk gelaat (1945-1980)........................................11
2.3.1. Alles wordt beter, voor iedereen!.......................................................................................11
2.3.2. Een doctrine met optimistisch daderbeleid: nieuw sociaal verweer...................................11
2.3.3. Beleidsrealisaties................................................................................................................12
2.3.4. Contestatie en beleid zonder aangepaste structuren of middelen.....................................13
3. DE WEG NAAR OCTOPUS..................................................................................................................14
3.1. Harde hand zonder kader (1960-1980)......................................................................................14
3.2. De loden jaren en het Pinksterplan (1980-1990).......................................................................15
3.2.1. Neo-liberaal beleid en terreur in België..............................................................................15
3.2.2. Het rapport van de Bendecommissie..................................................................................16
3.2.3. Het Pinksterplan..................................................................................................................16
3.3. Intenties en aanzetten tot verandering (1990-1996).................................................................17
3.3.1. Binnenlandse Zaken slaat de hand aan de ploeg (1990-1992)............................................17
3.3.2. Meerjarenplan voor justitie, zonder sense of urgency (1992-1993)...................................17
3.3.3. De Parlementaire Commissie Mensenhandel (1993-1994).................................................17
3.3.4. De Dienst voor het Strafrechtelijk Beleid (1994).................................................................18
3.3.5. Regeerakkoord Dehaene II (1995).......................................................................................18
, 3.3.6. Oriëntatienota justitie en consensusnota politie (1996).....................................................18
3.4. Consensus dat het nu echt anders moet (1996-1998)...............................................................19
3.4.1. Parlementaire onderzoekscommissies, Marc Dutroux en witte mars (1996)......................19
3.4.2. De Minister van Justitie wordt bij wet verantwoordelijk voor strafrechtelijk beleid (1997) 19
3.4.3. Het (eerste) verslag van de commissie Dutroux (1997).......................................................19
3.4.4. De consensus ebt weg. Politiehervorming alleen federaal niveau? (1997).........................20
3.4.5. Conclusies bendecommissie II en aanvullend verslag commissie Dutroux (1997-1998).....20
4. NIEUWE KADERS VOOR EEN INTEGRAAL EN GEÏNTEGREERD BELEID...............................................21
4.1. Aanpassingen aan de wet Lejeune en een “kleine Franchimont”..............................................21
4.2. De ontsnapping van Marc Dutroux............................................................................................21
4.3. Octopusakkoord over hervormingen bij politie en justitie.........................................................22
4.4. Een geïntegreerde politie, gestructureerd op twee niveaus......................................................22
4.5. Een Hoge Raad voor de Justitie..................................................................................................23
4.6. Federaal parket, verticale en horizontale integratie en mandaatsysteem..................................23
4.7. De gerechtelijke pijler na Octopus.............................................................................................24
4.8. Het Veiligheids- en Detentieplan...............................................................................................24
4.9. Kadernota Integrale Veiligheid, Themis en gedetineerdenrechten............................................25
4.10. De Regeringen Leterme en Van Rompuy..................................................................................26
4.11. De Regering Di Rupo................................................................................................................26
5. AMBITITIES VOOR JUSTITIE EN UITDAGINGEN VOOR VEILIGHEID....................................................28
5.1. Regeringen Michel, Wilmès, Jambon en Decroo........................................................................28
5.2. Beleidsintenties justitie en veiligheid Michel (2014)..................................................................29
5.3. Kadernota integrale veiligheid 2016..........................................................................................30
5.4. Nationaal veiligheidsplan 2016-2019.........................................................................................31
5.5. Parlementaire commissie aanslagen 2016.................................................................................31
5.6. Kanaalplan, Stroomplan, Ariec en Euriec...................................................................................33
5.7. Justitiebeleid..............................................................................................................................33
5.8. Een Vlaams minister van Justitie en Handhaving.......................................................................35
5.9. COVID-19...................................................................................................................................36
5.10. Regeerakkoord Decroo – Justitie en Veiligheid........................................................................37
5.11. Justitiebeleid............................................................................................................................38
5.12. Binnenlandse zaken.................................................................................................................39
, 1. INLEIDING
1.1. Opleidingsonderdeel en wetenschapsdiscipline
Strafrechtelijk beleid vertoont linken met criminologie, straf(proces)recht, sociologie,
geschiedenis, politieke wetenschappen – autonomie?
Tot de jaren 1980 zeer weinig expliciete aandacht van beleid voor handhaving strafrecht en
andere reactie op criminaliteit: “De regering zal waken over de bescherming van onze
medeburgers tegen de opflakkering van het geweld en de terreur.”
Kritieken van Fijnaut (1982) en doctoraat De Ruyver (1985) over strafrechtelijke politiek.
De Ruyver: eerste doctoraat over strafrechtelijk beleid
Vanaf de jaren 1990 wel aandacht strafrechtelijk beleid en ook expliciet in de programma’s
van de opleidingen criminologie en recht – Heirbaut: Waarom geen “burgerrechtelijk
beleid”?
Relatief recent: een 30tal jaar als opleidingsonderdeel
Waarom worden bepaalde keuzes gemaakt als maatschappij? sociologie
Welke keuzes worden gemaakt met betrekking tot strafrechtelijke onderwerpen door
de politiek politieke wetenschappen
Aandacht voor wat de strafrechtsbedeling doet: reactie op criminaliteit, wie er op
reageert, hoe je er op reageert aandacht is pas relatief recht
o Werd vroeger niet echt naar gekeken
o Was geen issue van beleid of politiek, men was er niet mee bezig.
1.2. Een definitie
= De studie van keuzes en gedragslijnen die betrekking hebben op de handhaving van de
strafwet en andere reacties op criminaliteit.
Zonder discretionaire ruimte geen beleid:
Keuzes ad hoc of gekristalliseerd in een gedragslijn
Mogelijkheden om de ‘beste’ reactie te zoeken maar ook onzekerheid/ongelijkheid
o Discretionaire ruimte = ruimte om keuzes te maken
o We willen niet iedereen op dezelfde manier behandelen want dit lukt ook niet
o Beleidsruimte maken betekent keuzes maken
o Beleidsruimte wegnemen en keuze beperken is omdat men vindt dat er teveel
ongelijkheid en teveel onzekerheid is
Voorbeelden: vervolging (legaliteit/opportuniteit), straftoemeting (vrijheid/vaste
straffen of richtlijnen, strafuitvoering (minister/rechter)
o Politie: zeer beperkt wettelijk genomen mag je enkel vaststellen. Geen
plaats voor strafrechtelijk beleid op niveau van politie. Realiteit is anders: de
facto kan de politie niet alle criminaliteit opnemen en vaststellen, maar kan
eig wel. De investering van politie is ook een keuze dat bepaald wordt wat ze
gaan opsporen.
, o Vervolging: bepaalde zaken seponeren omwille van opportuniteitsredenen,
seponeren omwille van technische redenen. Discretionaire ruimte voor keuzes
te maken en gedragslijnen te maken
o Rechter/straftoemeting: veel beleidsruimte. Wanneer de rechter aan de fase
toekomt om een straf op te leggen, zien we dat er veel mogelijkheden zijn.
Zwaarte van de straf, hoogte van de straf. Discretionaire ruimte neemt nog
steeds toe, rechters kunnen veel keuzes maken. Meer lijnvormigheid nodig?
Straftoemetingslijnen nodig? Beperking van discretionaire
ruimte/beleidsruimte?
o Strafuitvoering: ruimte waar er heel veel ruimte is om strafrechtelijk beleid te
voeren. Hoe gaan we de straf uitvoeren? Wie gaat hem uitvoeren?
Juridisering, rechters, waardoor de beleidsruimte van de minister zal
verdwijnen, maar ook de beleidsruimte in het algemeen. Er zal meer in de wet
bepaald worden wanneer iemand recht heeft op iets, dat is een beperking van
de discretionaire ruimte.
Handhaving van de strafwet en andere reacties op criminaliteit:
Wat is onze reactie? Handhaven, niet handhaven, normen veranderen,
decriminaliseren, … strafrechtelijk beleid. De reactie die op criminaliteit staat, als
je daar het beleid rond ziet kan dat veel meer zijn
Evolutie van enge definitie naar een bredere definitie: beleid met betrekking tot
reactie op criminaliteit
o Strafrechtsbedeling (inclusief bestuurlijk) / eng
o (de)criminalisering, preventie, nazorg,... / breed
1.3. Handhaving van de strafwet
Systemisch en formele invulling gericht op de machinerie: beter toepassen en handhaven
van regels van strafrecht (al dan niet door het strafrecht).
Instrumentele en rechtsbeschermende handhaving: effectiviteit/efficiëntie van de
handhaving/respect voor grond- en mensenrechten – sterkere/zwakkere interveniërende
overheid – grote/kleine discretionaire ruimte
Handhaving vh strafrecht is op zich niet neutraal: bep doelstellingen of inhoudelijke
componenten zijn er aan verbonden. Wat kun je bereiken met het handhaven van de
strafrecht. Er zijn twee mogelijke benaderingen in dat geval.
o Instrumentele: norm staat centraal. Wat er mag en niet mag. Handhaving op
een zo efficiënt mogelijke manier, en moet zoveel mogelijk gehandhaafd
worden. Volledig ten dienste van uitvoeren van de regels. Zeer onderdanig en
uitvoerend van de regel. Regel MOET gehandhaafd worden!! Efficiënt en
effectief.
o Rechtsbeschermende: apparaat moet er zijn, maar er zijn beperkingen aan de
handhaving. Handhaving niet ten alle prijze. Er is respect voor basisrechten
van de mensen. Beleid voor handhavingsregels en keuzes te maken, maar de
handhaving is niet de norm en zo veel, zo goed mogelijk. Moet kwaliteitsvol
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller emma4326. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $12.90. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
83637 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now