Samenvatting Geschiedenis van Rusland (Lien Verpoest)
42 views 3 purchases
Course
Geschiedenis van Rusland (F0TV8A)
Institution
Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Dit is mijn volledige samenvatting (notities) van het vak 'Geschiedenis van het Russische Rijk en de voormalige Sovjetstaten' (F0TV8a), gedoceerd door Lien Verpoest. Het bevat alle te kennen informatie uit de lessen. Ik studeerde enkel dit document en behaalde een 17/20.
1. Rusland en de Russen
1.1. Namen van het rijk
• Rusland = verschillende gebieden, namen, volkeren doorheen de geschiedenis
o Kiev-Rus (9e – 13e eeuw)
o Russische Land – Moskouse Rijk (Moskovië) (1240 – eind 15e eeuw)
o Rusland (16e eeuw (Ivan IV de Verschrikkelijke)), na mongoolse invasie
o Russisch Imperium
§ Vanaf de 18e eeuw met Peter de Grote Imperator (niet langer tsaar)
§ Multi-etnisch rijk door imperiale expansie (met inclusie Siberië)
§ Staatsidentiteit (ontkoppeling met etnische identiteit) (1e helft 19e E)
o SSSR (USSR) of Sovjet-Unie
§ 1917 – 1991
§ Unie van de Socialistische Sovjetrepublieken (Sovjet-Unie)
§ Sovjets = raden van arbeiders en boeren
o Russische Federatie
§ 1991 tot heden
§ 17 miljoen km2
§ 85 subjecten (kraj-regio, oblast-provincie, republieken, okrugs…)
¨ Verschillende regio’s met verschillende statuten
¨ Weerspiegelt goed de complexiteit van de regio
¨ Bv. republieken hebben presidenten (bv. Kadyrov)
1.2. Multi-etnische staat
• Multi-etnische staat sinds imperiale expansie eind 16e eeuw
• Ttv keizerrijk en SU: meer etnische diversiteit in Kaukasische landen & Centraal-Azië
• Miljoenen etnische russen in buitenland na 1991: Balticum, Oekraïne, Belarus, C-Azië…
o In SU vaak, zeker na Stalin, topposities voor Russen, ook in niet-Rusland, dus veel
Russen verhuisden en na 1991 zaten veel Russen in het buitenland na implosie SU
§ Voormalige SU (‘nabije buitenland’) bevat dus veel etnische Russen, zeker in
Kazakstan, Estland, Letland of de Krim (worden ‘compatrioten’ genoemd)
§ Perceptie al sinds vroege jaren ’90, maar sinds laatste 10 jaar sterk aan gewerkt
(Russische wereld ook niet-Rusland waar ze Russisch spreken)
§ 2014 en 2021 zorgen ervoor dat veel mensen nu kiezen: voor of tegen
¨ Ook veel mensen kiezen tegen Rusland!
1.3. Etnische en staatsidentiteit
• Samen met de imperiale expansie: opdeling etnische identiteit en staatsidentiteit
(burgerschap), op zich niet ongewoon maar twee woorden voor ‘Rus’
• ! Twee woorden voor ‘Rus’ !
o Rossijanin: Russisch staatsburger, inwoner van Rusland (met eventueel andere etnie:
Tsetsjeen, Tsjoevasj, Tataar Kalmyk,…)
o Russkij: etnische Rus
1
,• 19e eeuw: Groot-Russische staatsidentiteit dominant, zeker onder tsaar Nicolaas I
• Aandacht voor multi-etniciteit Russische Rijk bvb. bij vorming Sovjet-Unie
• Russische Federatie: 142 miljoen inwoners, 116 miljoen Russen
• Focus op Russen & verwante Oost-Slavische volkeren: Oekraïners, Wit-Russen
• Rusland – Oekraïne – Belarus: vroeger vaak opdeling Groot-Rusland – Klein-Rusland –
Wit-Rusland
o Klein Rusland: Oekraïne
§ Oe-kraina – bij de grens, werd door Russische Rijk als grensland beschouwd
§ Oekraïne in Galicië (deel Habsburgse Rijk: Roethenen > roesiny (- russkie)
o Wit-Rusland: bela-rus
§ Vele verklaringen: klimaat, uiterlijk, klederdracht
§ Meest waarschijnlijke: moest geen tribuut betalen onder Mongoolse juk (i.p.v.
rode/zwarte regio)
1.4. Geografische ruimte
• Historische kerngebied: westelijk deel van Euraziatische vlakte
• ‘Europees Rusland’ – ten westen van de Oeral
• Afbakening historisch kerngebied:
o Noorden: Barentszee
o Oosten: Oeral
o Zuiden: Kaukasus en Zwarte Zee
o Zuidwesten: Karpaten
è Noordoosten en zuidwesten: geen natuurlijke grenzen!
= geen bescherming voor invallen (W) of belemmering voor expansie (O)
= altijd gevoel van kwetsbare grenzen of omsingeling
• Expansie vanuit Kiev-Roes en Moskovië
o Siberië: 16e eeuw
o Krim & Zuid-Oekraïne: pas eind 18e eeuw
• Definitieve expansie in Eurazië nog later
o Kaukasus: 18e-19e eeuw
o Centraal-Azië: 19e eeuw, hier katoenproductie (stond onder druk door Amerikaanse
burgeroorlog)
• Desalniettemin succesvolle incorporaties: idee van russische wereld die niet alleen
Rusland is maar ook wereld errond nog steeds bestaat
• Ruslands geografie zeer bepalend voor historische ontwikkeling
• Expansie naar Oosten en Zuiden onder andere langs rivieren
o Van Noord naar Zuid: Volga, Don, Dnestr, Dnepr (nu Oekr)
o Van Zuid naar Noord: Dvina, Petsjora
o Netwerken van rivieren bevaarbaar, bereisbaar voor handel en transport
o Nadeel: halfopen (Zwarte Zee, Baltische Zee) of gesloten zeeën (Kaspische Zee), niet
allemaal ijsvrij in de winter + stroming
o Aanleg + onderhouden weg = permanent pijnpunt MAAR rivieren heeft men al van
in het begin gebruikt voor handel & transportatie van goederen
§ Eerste expansie ging vooral langs de rivieren
§ Bootslepers langs de rivieren… laagste van het laagste, vastgelegd op doek
2
,• Nog nadeel: klimaat
o Warme zomers, ijskoude winters
o Korte, regenachtige tussenseizoenen
• Vijf geografische gordels
o Toendra of poolsteppe: noorden ijszee tot Beringstraat: permafrost, most, gras
o Taigá: naaldwoud, rivieren, moerassen, meren à visvangst of pelsjacht
o Gemengd bos: beuk, eik, typische zilverberk à voedsel & handel (bont, hars,
honing, hout)
o Steppe: prairieland, in noorden met tsjernozjom (vruchtbare humusgrond), in zuiden
droog
o Woestijn: huidige Kaukasus & Kazachstan (eerder dorre steppe)
• Ondergrond: rijk aan ertsen & mineralen (Cu, Hg, Au, Sn, Pb, Zn, Pt, Ag, olie, gas, stnkl)
o Zee van Azov, Kostroma, Siberië…
o Niet alles ontgonnen, moeilijke weeromstandigheden
o Probleem: weinig duurzame ontginning à slecht onderhouden, snelle veroudering
o Nog veel potentieel
1.5. Conclusie
• Geografie heel bepalend voor historische ontwikkeling Rusland!
• Gebrek aan natuurlijke grenzen
o Opportuniteit tot enorme expansie oostwaarts, met lucratieve pelshandel en
enorme rijkdom aan grondstoffen tot gevolg
§ Men heeft de pelshandel uitgeput tot er bijna geen beren meer waren en dan
pas blik verlegt, dus economische groei laat op gang gekomen
o Risico invallen steppegebieden door expansieve staten (Polen, Zweden…):
kwetsbaar à snel gemilitariseerde samenleving
o Grote budgetten naar kolonialistische en imperialistische projecten (ijsvrije havens)
en bescherming grenzen
o Expansie en incorporatie andere volkeren à multi-etnische staat à spanningen
2. De vroegste tijden
2.1. Inleiding
• Hun prehistorie hebben Russen gemeen met andere Slavische volken
• Bronnen: taalkunde, archeologie, antropologie, geschreven bronnen geletterde
buurvolken (bv. Herotodus) à weinig door Slaven zelf
• 2 fasen: nomadisch en sedentair
2.2. Nomadische fase: migraties
• Eerste migratie (3e millenium – 800 v. Chr.)
o Deel Indo-Europese nomaden: van Centraal-Aziatische steppe naar het Westen
(mengen zich met al aanwezige volkeren)
o Differentiatie Protoslaven (stammen) in 2000 – 1500 v.C.
o Nomaden veranderen in semi-nomadische landbouwers (als grond uitgeput à
verder trekken)
3
, • Tweede migratie (800 v. Chr. – 200 v. Chr.)
o 800 v.C.: Slaven in noordoost Europa verspreiden zich in alle richtingen tot 200 v.C.
§ Aanwezigheid rivierennet
§ Afwezigheid geografische barrières
§ Afwezigheid weerbare buren
§ Tenzij West-Slaven in het westen en steppenvolken in het zuiden
2.3. De vroegste tijden
2.3.1. Het slavische oervaderland: situering
• Waar? Voor de 6e eeuw
o Tussen Poolse rivier Wisla en Karpaten in het Westen en bovenloop Don i/h oosten
o Pripiatmoerassen bovenloop Dnepr, ongeveer ten hoogte van Chernobyl
• Niet enkel Slaven, ook Balten vestigden zich in de regio à verschillende groepen
waren aanwezig en vermengden zich
• Langs Baltische kust en benedenloop Wisla – bovenloop Volga
• Autochtone bevolking: Finnen (jacht, visvangt) à grote invloed op Russische
etnogenese (uiterlijk)
• 6e eeuw n.C.: slaven verspreidden zich
o Westen: Germanen
o Noorden en oosten:
o Zuiden: Slaven en steppevolken
§ Stepperijken waren een probleem voor de slaven. Het waren nomadische
groepen, krijgers: ander soort van samenleving
§ Vanaf bepaalde periode permanente ruzie met steppevolkeren
2.3.2. Stepperijken
• Steppevolken: federaties van etnisch zeer verschillende stammen
• Nomadische veeteelt, handel, plunderen
• Militair superieur aan andere (sedentaire) volkeren: bedreven ruiters (kleine, vinnige
paarden) en boogschutters
• Hoogtepunt van macht: territoriale expansie en gesofisticeerde bestuurstechnieken
• Tegenslag: handel, belastingen innen in natura, opgaan in sedentaire bevolking of
pastorale leefwijze
• Sedentaire periodes afwisselen met territoriale expansie
• Zeven opeenvolgende steppe-‘staten’
1. Scythen (8e -3e eeuw v.C.)
2. Sarmaten (200 v.C.-200 n.C.)
3. Goten (200-370)
4. Hunnen (370-453)
5. Avaren (6e eeuw-7e eeuw)
6. Bulgaren (7e eeuw tot 650)
7. Chazaren (650-750)
è Tot op de dag van vandaag heel belangrijk voor Russische identiteitsvorming.
In bepaalde segmenten van de Russische samenleving identificeren bepaalde
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Studen2002. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $11.86. You're not tied to anything after your purchase.
