Deze samenvatting is opgebouwd vanuit de slides die zijn behandeld in de les, verder aangevuld met het boek. Het is dus een complete samenvatting aangezien het alle te kennen delen van het boek bevat.
BEGRIPPEN, BEGINSELEN EN HISTORIEK (4/10)
1.1 Begripsomschrijving
Jeugdbeschermingsrecht sensu lato (in ruime zin)= geheel van juridische regels die het welzijn en de
ontplooiing van jongeren beogen te bevorderen en te waarborgen.
Betreft allerlei materies :
- burgerrechtelijk statuut
- welzijnsrecht
- sociaal recht
- onderwijs
- strafrechtelijke bescherming
- …
Jeugdbeschermingsrecht sensu stricto (in eigenlijke zin)= het geheel van juridische regels betreffende
de overheidsinterventie, d.m.v. specifieke instellingen of voorzieningen, met het oog op bijstand aan
jongeren wier welzijn of ontplooiing onvoldoende wordt gewaarborgd door het gezinsmilieu en de
algemeen-maatschappelijke voorzieningen.
- Onderscheidt zich dus van het algemeen jeugdrecht, door de specifieke doelgroep of
interventies > gaat om overheidsinterventie= wettelijk (gaat hier niet om pedagogische)
- Meer-lagen-systeem; eerste focus is gezin, daarna verschillende instellingen/voorzieningen
In de huidige organisatie van het jeugdbeschermingsrecht kan een onderscheid worden gemaakt
tussen de volgende interventies/ twee soorten hulpverlening:
Buitengerechtelijke/sociale/vrijwillige
Gerechtelijke/gedwongen= interventie waartoe wordt beslist in een rechterlijke beslissing
(jeugdrechtbank of OM (parket))
- In probleemsituaties= gerechtelijke jeugdhulp
- Wanneer minderjarigen een strafbaar feit hebben gepleegd= jeugddelinquentierecht
*Gemandateerde jeugdhvl: bepaalde instanties die mandaat hebben gekregen kunnen niet
opleggen zoals een rechter, maar wel aanmoedigen/ uitnodigen om daarop in te gaan
Twee (drie) doelgroepen:
VOS’sen (verontrustende situatie)= jongeren in probleemsituaties
- Hierbij kan ook de jeugdrechtbank op dwingende wijze maatregelen opleggen: in geval
van dringende noodzaak of een lopend jeugddelinquentiedossier na doorverwijzing door
een gemandateerde voorzieningen of op rechtstreekse vordering van het OM
MOF’ers (misdrijf omschreven feit)/ jeugddelinquenten= jongeren die worden vervolgd wegens
jeugddelict
- Hierbij kan ook de vrijwillige hulpverlening toegankelijk zijn: in geval dat niet het delict
maar de onderliggende problematiek aanknopingspunt is voor de interventie.
(geesteszieken)
*Het betekent dus niet dat vrijwillige hlv perse bij VOS’en en gerechtelijke hvl perse bij MOF’ers hoort.
*Het is mogelijk dat een bepaalde jongere gelijktijdig tot beide doelgroepen behoort.
Twee bevoegdheidsniveaus:
• federaal (rood)
• gemeenschappen (geel)
*administratieve sancties : hangt af van wie
bevoegd is voor materie > geen leerstof
,1.2 Beginselen
Recht sui generis
Geen aparte rechtstak > onderdeel van publiekrecht (=overheidsoptreden in bijzondere situ’s)
Ook verband met andere rechtstakken
o Strafrecht (‘jeugddelinquentierecht is strafrecht van jeugdrecht’)
Procedureel verband: strafprocesrecht geldt behoudens afwijkingen
Materieel verband: aanknopingspunt van jeugddelinquentierecht is het
strafrechtelijk misdrijfbegrip, maar dan als MOF
Principieel: aantal strafrechtsbeginselen ook van toepassing in
jeugddelinquentierecht.
o Sociaal recht/ welzijnsrecht: beschermen v mtsp tegen delinquent gedrag van jongeren
o Verder: burgerlijk recht, procesrecht, mensenrechten …
Functioneel rechtsgebied: begrippen uit andere rechtstakken krijgen een specifieke inhoud &
kunnen niet zomaar overgenomen worden
Gevolgen en beperkingen ‘sui generis’-karakter
o BV: typische strafrechtelijke rechtsfiguren zijn in beginsel niet van toepassing (zoals figuur
van opschorting van uitspraak) + verschil in procedureregeling voor de jeugdrechtbank en
de strafrechtbank kan verantwoord zijn.
o Zie ook GwH 11 februari 2021, nr. 22/2021: specifieke aard van jeugddelinquentierecht
mag er niet toe leiden dat aan minderjarigen fundamentele waarborgen worden
ontnomen die door de GW en door internationale verdragen worden toegekend!
« Wegens de specifieke aard van de kwesties die in het kader van de rechtsbedeling ten aanzien van minderjarigen moeten
worden behandeld, moet die rechsbedeling zich noodzakelijkerwijs onderscheiden van het systeem van strafrechtspleging
dat van toepassing is op volwassenen. [Dat] mag evenwel niet ertoe leiden dat aan (minderjarigen), enkel op grond van het
leeftijdscriterium, fundamentele waarborgen worden ontnomen die door de Grondwet en door de internationale verdragen
die België binden worden toegekend bij een aantasting van de individuele vrijheid. »
Respect voor de rechten van het kind
Van rechtsobject (‘object’ waarop ouders absolute rechten hadden) naar rechtssubject
(minderjarige is drager van rechten (en plichten) mbt zijn opvoeding en ontplooiing)
o Voorbeeld: van absolute vaderlijke macht naar doelgebonden ouderlijk gezag (waarbij
indien ontplooiingskansen niet voldoende kunnen worden gewaarborgd door ouderlijke
gezagsuitoefening, de minderjarige recht heeft op optreden van overheid)
Ter evaluatie van het correct gebruik van het ouderlijk gezag en van de noodzaak tot en wijze van
overheidsinterventie, is er een dominerend criterium= belang van de minderjarige eerste
overweging (art. 3 Kinderrechtenverdrag)
o Behoud van band met ouders én gezonde ontwikkeling in veilige omgeving (EHRM, 6-7-2010)
o Laat veronderstellen dat de betrokken jongere participeert in besluitvorming betreffende
zijn situatie (en dat paternalisme achterwege blijft) > volle besef van wat kind zelf wilt
o Het criterium is vaag, evolutief en waardegebonden: de invulling ervan hangt af van de
concrete gegevens van elke situatie én van wie bevoegd is om zich erover uit te spreken.
‘Machtsgevoelig’ – wie beslist?
o Concrete gegevens
o Veronderstelt participatie en behoorlijke rechtswaarborgen (via absolute ondergrenzen/
richtinggevende subcriteria) > om zo te vermijden dat de beoordeling volledig wordt
overgelaten aan inzichten van de individuele professionele actoren als hvl’s en rechters.
Gezinsgerichtheid
Gezin = « natuurlijke en fundamentele kern van de maatschappij »
Gezin = « eerste verantwoordelijke voor opvoeding, ontwikkeling en welzijn van kind »
Hulpverlening: gericht op gezinsmilieu
o Voorkeur voor minst ingrijpende maatregelen
, o Gericht op behoud in / terugkeer naar het gezin
Indien buitenhuisplaatsing toch nodig blijkt, moet die zo worden georganiseerd dat
gezinsgerichte uitvoering mogelijk is en terugkeer naar gezin wordt bevorderd.
Voorkeur aan pleeggezinsplaatsing boven plaatsing in instelling
o Niet te allen prijze: het kan in uitzonderlijke situaties onvermijdelijk blijken dat de jongere
(tijdelijk) wordt gescheiden van zijn gezinsmilieu
Betrekken ouders bij reactie op jeugddelinquentie
Subsidiariteit
De ontplooiing van de jongere moet op drie niveaus worden gewaarborgd, die ten opzichte van
elkaar subsidiair zijn > opvoedingsverantwoordelijkheid:
1. ouders (& gewone leefomgeving: vrienden, buurt, familie…)
2. algemeen-maatschappelijke voorzieningen (overheid: onderwijs…)
3. specifieke jeugdhulp
Vrijwillige (aanvaarde) > (opgelegde) gerechtelijke hulpverlening
o Aangezien een jeugdbeschermingsinterventie sowieso een inmenging inhoudt in het
privé en gezinsleven van de jongere en het gezin, moet zij worden gemotiveerd door een
reëel gevaar voor de jongere.
M.b.t. jeugddelinquentie
1. buitengerechtelijke afhandeling
2. vrijheidsberoving = ultimum remedium
minst ingrijpende maatregelen voor kortst mogelijke duur
Differentiatie hulpverleningsaanbod
Vanwege de Vlaamse decreetgever is bij de hervorming van de jeugdbijstand en de jeugdhulp
aandacht gegaan naar een grotere diversiteit in hulpverleningsaanbod
‘Multifunctionele’ organisaties= organisaties hebben brede range van hulpaanbod
‘Open’ categorieën in hulpverleningsvormen / reacties
Belang ‘individualisering’ en afstemming op hulpnood
Problemen:
o Beheersing aanbod
o Kenbaarheid aanbod
o Plaatstekort en wachtlijsten (beschikbaarheid van plaats nu vaak meer doorslaggevend
criterium bij hulpverleningsvoorstel dan de geschiktheid ervan voor aanwezige problematiek)
Essentieel hulpverlenend karakter
Het jeugdbeschermingsrecht kreeg vorm vanuit een eigen zienswijze (‘model’)
België internationaal bekend voor ‘beschermingsmodel’
o Accent ligt op het verlenen van hulp en bijstand aan de jongere, gericht op het behoud of
het herstel van de maatschappelijke integratie en participatie
o ‘hulpverleningsperspectief’ waarbij toekomstgericht wordt ingegrepen in het belang van
de ontwikkeling van de jongere (ipv repressieve aanpak evenredig met gepleegde feiten),
onderscheidt het jeugddelinquentierecht van het volwassenenrecht.
Evoluties
o Jeugdhulp: meer nadruk op eigen kracht, vermaatschappelijking en participatie: meer
participatieve en communicatieve aanpak waarbij jongere + ouders meer
verantwoordelijkheden krijgen mbt slagen van de hulpverlening > niet elk probleem moet
perse meteen door officiële instanties worden opgelost.
o Jeugddelinquentie: meer nadruk op rechtswaarborgen, op positie slachtoffers en op
verantwoordelijkheid van de jongere
Criterium bevoegdheidsafbakening
, 1.3 Historiek
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller floorjorritsmax. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $10.32. You're not tied to anything after your purchase.
