Plato: “alle filosofie vertrekt vanuit verwondering”
Filosofie gaat uit van het besef dat de wereld niet is wat ze lijkt
m.a.w.: moment van vervreemding
Plato’s grot
“alles wat vanzelfsprekend is, wordt niet overdacht “ – Cornelis Verhoeven
Plato vergelijkt onze dagelijkse leefwereld met een grot waarin we tegen een muurtje
vastgekluisterd zitten, met als enige uitzicht een vlakke wand voor ons
p. 13-14
Verwondering = leidraad – het begin en beginsel dat de filosofie beheert
Filosofie en ideologie
Filosofie wil een wetenschap zijn er is dus denk-werk nodig
Filosoof moet ambachtelijk denken: verwondering alleen is niet genoeg
Verwondering keert steeds terug waardoor het bereikte opnieuw in vraag wordt
gesteld
Filosofie is
o Wetenschap/discipline
o Technisch
o Stelling poneren + argumenteren
o Kwetsbaarheid uitspelen en toegeven
Ideologie: conservatief + definitief vastgesteld (tegenovergestelde van filosofie)
Historiciteit van de filosofie
Filosofie is afhankelijk van haar spatio-temporele context
Filosofie is wezenlijk historisch
Vragen & antwoorden veranderen continu
Elke filosofie is op een bepaalde manier een uiting van de tijd
Zowel subject als object historisch bekijken
, Deel I: De lotgevallen van de filosofische rationaliteit
Wijsbegeerte binnen de antieke bestaanshorizon
1. Het ontstaan van de wijsgerige rationaliteit
Ontstaan westerse wijsbegeerte: 6de eeuw v.C. in Grieks cultuurgebied
Griekse wonder: prille begin van de filosofie (overgang mythos naar logos)
rede (logos, ratio) als nieuw verklaringsprincipe
Griekse mythische wereldbeeld vastgelegd door Homerus en Hesiodus
Mythe: uitleggen hoe het bestaande tot stand is gekomen
o Bestaande wordt bevestigd en gelegitimeerd
niet kritisch
normatief
1.1 Van mythos naar logos
6de eeuw v.C.: cultuurschok
o Contact met vreemde volkeren, kolonisatie en handel, wil tot vernieuwing…
kritiek op de mythe
Verhalen moeten voortaan geïnterpreteerd worden
Felle kritiek op natuur van homerische goden + godsbeeld verschilt van volk tot volk
Xenophanes: pleit voor uitzuivering van godsbeeld dat niet langer antropomorf kan
zijn
Overgang van mondeling naar schiftelijk
Begin van de filosofie = kritiek op de mythe + omhelzen van de logos
Claude Lévi-Strauss:
o Mythe = wilde denken
o Logos = getemde denken
Logos al in de mythos doorgedrongen myhto-logie
In antropomorfisme wordt natuurgodsdienst verregaand gertransformeerd
o Onmogelijk om goden nog aan één bepaald natuurfenomeen te binden
o Antropomorfe goden verhuizen naar een andere plek: Olympos
desacralisering van de natuur
Kennis getransformeerd tot ‘weten omwille van het weten’
o Deze nieuwe houding = theoria
o Theoria wordt de zuiver bschouwelijke activiteit van de wetenschapper
1.2 De natuurfilosofen: het ontstaan van een kosmologie
Logos en theoria worden motor van nieuwe wetenschappelijke mentaliteit
Grotere behoefte aan kennis en kunde
Geleerdheid wordt een ‘ambacht’ op zich -> ‘wijzen’
Eerste filosofen: natuurfilosofen
o Natuur is een materie
, o Niet alleen fusisch maar ook kosmos (=mooi): kosmos is zelf een rationeel
geordende logos
o Logos = natuur is mooi omdat ze voldoet aan wetmatigheden
o Natuur is materialistisch oerstof (er is maar één oerstofprincipe)
Thales: oerstof = water
Anaximenes: oerstof = lucht
Natuurverklaring gaf aanleiding tot ontstaan van de kosmologie
Heraclitus: “alles vloeit”
Werkelijkheid is te vinden in de chaotische wirwar van fenomenen
ALLES VLOEIT, NIKS IS BLIJVEND
Spanning tussen tegengestelden is belangrijk voor de orde van de wereld
Filosofie van het worden
Werkelijkheid = resultaat van voortdurende conflicten tussen tegengestelden
(voortdurend in beweging)
Kosmos = resultaat van steeds verschuiven evenwicht tussen de krachten
Leer van de eenheid van de tegengestelden:
o Ze zijn complementair bv. er is geen dag zonder nacht
o Ze gaan in elkaar over bv. warme dingen koelen af en worden koud
o Inherente abiguïteit bv. water van de zee staat zowel voor leven als dood
Parmenides: “het zijnde is”
Het zijnde is en het niet-zijnde is niet
Keuze tussen twee wegen
o Dat het is, en dat het onmogelijk is dat het niet is
o Dat het niet is, en dat het noodzakelijk is dat het niet is
opties onverzoenbaar
Om aan iets te denken, moet datgeen er zijn. Wat niet bestaat, daar kan je niet aan
denken (het niets is niet niets want je kan er aan denken)
Parmenides kiest voor het zijn
o Zijnde kan niet ontstaan of vergaan + eeuwig en onvergankelijk
o Zijnde is niet deelbaar + ongedifferentieerd continuüm
o Zijnde is onbeweeglijk + begrensd
o Zijnde is volmaakt + heeft de grens bereikt
o Zijnde is bolvormig
Aristoteles: ‘analyses van Parmenides behoren tot metafysica’
Natuurfilosofie bestudeert de concrete veranderlijke werkelijkheid, de metafysica de
onveranderlijke principes waaraan die veranderlijke werkelijkheid beantwoordt
zijnsbegrip van Parmenides = een metafysisch gegeven
1.3 Het ontstaan van de ethiek
Ontstaan democratische bestuursvormen
Bloedwraak verboden
Rationalisering in de politiek: overgang van phulai (familieclans) naar demoi
(geografische districten)
Het relativisme van de sofisten
, Sofisten = rondtrekkende leraren die tegen betaling tegemoetkomen aan de
behoefte aan vorming en kennis
o Vooral in ‘democratisch’ Athene
o Activiteit van de sofisten: onderwijs in de retoriek + kunst van het disputeren
‘Sofist’ heeft een pejoratieve bijklank gekregen
Protagoras: overtuigde relativist
o Er is geen kennis van de ultieme waarheid mogelijk: dingen zijn zoals ze mij
toeschijnen
Kloof tussen kennis en wijsheid
Socrates
Was eigenlijk een sofist (zo gezien door anderen)
Stelt de vraag naar ware betekenis als reactie tegen het morele relativisme
Inzicht van morele begrippen leidt tot moreel handelen
moreel handelen is dus gebaseerd op inzicht
Logos = plaats waar waarheid, deugd en inzicht tot stand komen
Stelt zich op als degene die niets weet: standpunt van onwetendheid
Brengt zijn gesprekspartners ertoe hun eigen kennis en kunde te articuleren
Dialoog als het model voor het verwerven van inzicht redenering
2. De filosofie wordt een systeem
2.1 Plato (428-348 v.C.)
Wijsbegeerte wordt een systeem
Kentheoretische, metafysische, ethische en andere interesses lopen door elkaar
Filo-sofia: hij schrijft nooit in eigen naam, is altijd afwezig in zijn eigen werk
Zijn filosofie balanceert tussen het zoekende en altijd voorlopige karakter van het
weten, en de tendens om een coherente en systematische verklaring voor de
werkelijkheid te bieden
Twee werelden (zintuigelijke en ideeënwereld)
In de ban van Socrates
Plato beïnvloed door Socrates
Plato’s filosofisch project als de voortdurende rechtvaardiging van Socrates’
levenskeuze
Plato verruimt de thematiek
Ethische dimensie blijft dè centrale plaats maar wordt gekaderd binnen globale
interpretatie
Eerste innovatie: De Ziel
Ziel = beginsel van het zedelijk leven, kern van onze persoonlijkheid
Drie delen
o Redelijke ziel -> deugd: verstandigheid
o Vurige ziel -> deugd: dapperheid
o Begerende ziel -> deugd: zelfbeheersing
overkoepelende deugd = rechtvaardigheid
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller PJE. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.15. You're not tied to anything after your purchase.