Summary
Samenvatting - Ethiek in de zorg D013196A (D013196A)
- Course
- Institution
Deze samenvatting is opgemaakt aan de hand van de hoorcolleges uit ethiek in de zorg 2023.
[Show more]
Seller
Follow
mariebraet1
Reviews received
Content preview
ETHIEK IN DE ZORGINTRO
• Verwachtingen
o Ethisch reflecteren:
o Breed denken
o Analytisch benaderen
o Constructief bijdragen/meebouwen
o ‘Out of the box’ en innovatief denken
o Verhogen kwaliteit van zorg
• Studiefiche/praktische zaken
o Verantwoordelijk lesgever: Prof. dr. An Mariman
o Medelesgevers: Prof. dr. Axel Liégeois, Prof. dr. Dirk Vogelaers
o Secretaresse indien vragen: erna.declercq@uzgent.be
o Rode draad: kennis maken met ethische referentiekaders, ethische dilemma’s leren analyseren en
beargumenteren (uitgebreide inhoud in de studiefiche)
o Lesblokken: 05/10/2023, 12/10/2023, 19/10/2023, 09/11/2023, 23/11/2023, 07/12/2023
o Leermateriaal: ppt’s (ufora), boek van Prof. Liégeois ‘Waarden in Dialoog’
o Evaluatievorm: schriftelijk examen (voorlopig gepland op 11/01/2024, 13u), open vragen
o Casus aangeboden met Prof. Liégeois waarop je het moreel beraad moet toepassen
o To do: nadenken casus uit praktijk en in groepen organiseren
o Slides + lesopnames: basis examen (in principe genoeg) ev. Interesse waarden in dialoog
1. INLEIDING
1.1. DEFINIËRING ETHIEK
• Ethiek (≠ moraal) : wat is dit?
o Systematisch nadenken over moraal (W&N), geen oordeel vellen
o Bestuderen en analyseren van moraal (reflecteren)
§ Moraal: geheel van waarden en normen dat voor een persoon of groep van belang is
§ Luister naar alle actoren, sta ervoor open en geef alle actoren een plaats
• Verschillend van recht:
o = ‘gestolde ethiek’: discussies over een ethisch onderwerp kunnen recht doen ontstaan,
vastgelegd in een wet: Vb. abortuswet, euthanasiewet, ….
o Geheel van W&N over een bep onderwerp waar we als samenleving consensus over hebben
§ Maatschappelijke en ethische discussies kunnen leiden tot aanpassing hiervan
1.1.1. NORMEN EN WAARDEN
• Normen
o Norma (= Latijn): richtsnoer, maatstaf of regel
o Concrete richtlijnen voor het handelen
o Algemeen aanvaarde gedragsregels (gedragscode)
o Wat actueel als maatschappelijk, in groep als standaard geldt
o Wat normaal bevonden wordt
§ Reikwijdte kan verschillend zijn:
• Bepaalde maatschappij
• Bepaalde sociale groepen
§ ‘ongeschreven regels’ (hoe je verwacht wordt van je te gedragen)
1
, o Sterk afh van religieuze, culturele, sociale, maatschappelijke achtergrond
§ Wapenwet in de Verenigde Staten vs waarde van beschermwaardigheid (bv. in
Amerika norm om met wapen op straat te lopen)
§ Permissiviteit voor seksueel misbruik/seksisme
§ Behandeling van tienermoeders in Ierland
o Sterk cultureel bepaald en tijdsgebonden
§ Wat binnen een bep context verwerpelijk is, kan in een andere context
betekenisloos zijn of positief gezien worden
(relativiteit gebonden: afh van tijdsgeest, culturen kunnen deze wetten ook
teruggedraaid worden zie bv. Amerika en abortus)
• In de ogen kijken ( bv. Westen: respect/islam: nederig tonen niet kijken in
ogen van oudere)
• Afspraken maken, op tijd komen, flexibiliteit in vergaderingen
• Je laat vrouwen voor gaan
• Je gaat niet zitten bellen/sms-en tijdens een etentje in een restaurant,…
• Waarden:
o Van een hogere orde
o Idealen, overtuigingen en motieven die in een
samenleving of groep nagestreefd worden
o Opvattingen over wat wenselijk is en belangrijk wordt
gevonden
o Principes die richting geven aan het handelen
§ Vb. autonomie, beschermwaardigheid,
rechtvaardigheid (zorg)
§ Vb. Vrijheid, gelijkheid, solidariteit, respect, leefbaarheid, veiligheid, tolerantie, …
o Vanuit waarden ontstaan gedragsregels/normen, vandaar worden ze vaak samen vernoemd
o Vb. ‘Respect voor ouderen (waarde), dus sta ik op voor hen als er geen plaats is op de tram’
o Generiek voor meerdere maatschappelijke domeinen (niet beperkt tot de zorg)
• Ethiek (≠ moraal) : wat is dit?
o Systematisch nadenken over moraal
o Bestuderen en analyseren van moraal (reflecteren)
§ Moraal: geheel van waarden en normen dat voor een persoon of groep van belang is
o Theorie v/h goede handelen: doel (situatie afh) à i/d verbinding ontstaat het juiste beeld
o Bv. psychiatrie eetstoornissen: pt BMI15, weigert sondevoeding à in communicatie gaan,
proberen tot consensus te komen bv. nog 1 week, toon zelf dat je moeite wil doen, als dit niet
meer lukt bijvoeding starten en dan pas SV
§ Belangrijke waarden: autonomie ßà zorgverlening: gaan afwegen en kijken hoe we
deze dichter bij elkaar kunnen brengen bv. communciatie, toch nog autonomie
geven + tussenfase inlassen MAAR hoe ver kunnen we gaan? Afh van situatie
§ Hoe gaan we partner betrekken?
1.1.2. SYSTEMATISCHE REFLECTIE OP WAARDEN EN NORMEN
• Overstijgt de emotionele reactie op situaties, die vragen oproepen
• Evolutie naar narratieve of beschrijvende ethiek
• Betekent analytisch werken met benoeming v/d feiten à overweging en weging met toetsing aan
waarden om te komen tot een besluitvorming van hoe te handelen = CONCREET en expliciet maken
o Ethisch reflectiemodel komt aan bod in de lessen van prof. Liégeois
o Wat ga je doen ten goede voor de pt (+ ook omgeving zo goed mogelijk betrekken)
2
,1.2. ETHISCHE BENADERINGEN VAN HET GOEDE PROFESSIONELE HANDELEN
1.2.1. IMPLICATIES VAN DE DEFINITIES
• Ethiek heeft betrekking op doen en laten (handelingen)
• En dus niet alleen op abstracte ken-inhouden
• En dus niet alleen op doen en laten van professionals tov ptn
• Handelen is iets anders dan gedrag; impliceert grondhoudingen (bv. eten moet gebracht worden op
kamer, maar gedrag logistiek assistent kan heel verschillend zijn bv. door kater of lotto gewonnen)
• Ethiek veronderstelt dan ook keuzevrijheid
• Ethiek veronderstelt beelden v/h goede leven (incl die van (professionele) zorg/organisaties)
• Ethiek vraagt ruimte voor reflectief gesprek over W&N in relatie tot het handelen
• Vraagt tijd en investering
1.2.1.1. RUIMTE VOOR REFLECTIEF GESPREK
• Op versch niveaus en derhalve vrij generiek
o In de individuele relatie zorgverstrekkers en cliënten,
met teamverbanden en directe omgeving: micro-
cirkel/management (klinische ethiek): op micro niveau
pt ßà ZV, maar je werkt nooit alleen steeds in een
team, nog steeds micromanagement. Ethisch klimaat
op uw diensten moeten functioneren op groter geheel)
§ Vb ETHISCHE VRAGEN DIE BESTUURDERS,
LEIDINGGEVENDEN EN MEDEWERKERS ZICH
KUNNEN STELLEN (WZC): Weet ik wat er écht speelt
voor de bewoner en zijn naasten? Stem ik de zorg
voldoende af op de noden v/d bewoner? Draagt
mijn zorg bij tot de kwaliteit v/h leven v/d
bewoner? Durf ik afwijken van procedures en richt -
lijnen in het voordeel v/d bewoner? Wat is goede
zorg voor mij, als ZV, en wat is het voor het zorgteam? Kan ik/het zorgteam goede zorg
verlenen? Welke ondersteunende en hinderende factoren stellen we hierbij vast? Waar liggen
nog verbetermogelijkheden? Staat het zorgteam regelmatig stil om over ethische dilemma’s te
reflecteren?
o Op vlak van de organisatie: meso- cirkel/management (organisatie-ethiek) bv. ziekenhuis
(ook zkh staat niet op zichzelf, in bredere samenleving)
§ Vb: Is onze missie en het daarbij aansluitende waardenkader gekend, duidelijk en
richtinggevend bij onze zorgverlening? Hoe informeren we de bewoners, de nieuwe
medewerkers, de vrijwilligers over ons richtinggevend waardenkader? Is er tijd voor ethische
reflectie? Intervisie? Is er voldoende ruimte voor ethische vorming? Zijn we aanspreekbaar
voor ethisch gevoelige vragen? Is er aandacht voor ethische aspecten van beleid en bestuur?
Laten we ons kritisch bevragen? Is er aandacht voor gewetensbezwaren van HV’s?
o Op maatschappelijk niveau: macro- cirkel/management (sociale ethiek)
§ Vb: Hoe dragen we bij aan de pos beeldvorming over WZC? Wat is onze maatschappelijke
meerwaarde als WZC? Kunnen we alle zorgvragen aan? Wat als we dat niet kunnen?
• Covid vaccin verplicht maken? (afh zorgorganisatie: uitschrijven als je niet wilt of zelf inschrijven als je het wilt) à
wat is het meest autonoom?
o Autonomie ßà beschermwaardigheid (collega’s/ptn of breder organisatieniveau/kuddebeleid)
o Altijd feiten benoemen, in dialoog gaan met mensen (bv. maar 1 studie die aantoont dat PSA stijgt door
inflammatoir karakter en niet door verhoogde kans op prostaatca)
3
, 1.2.1.2. EN DUS NIET ALLEEN OP ABSTRACTE KEN-INHOUDEN
• Abstracte ken-inhouden dienen vertaald te worden in handelen tov concrete zorgsituaties en unieke
ptn/cltn/medemensen
• Maar opnieuw ook in management-besluitvorming op:
o Micro-niveau
o Meso-niveau
o Macro-niveau: Reflectie over vaccinatie bij werknemers: beleid binnen een zorginstelling
1.2.1.3. HANDELEN IS IETS ANDERS DAN GEDRAG
• Eenzelfde handeling kan met fundamenteel verschillend gedrag uitgevoerd worden
• Handeling: begrip van een hogere orde (dan de automatische uitvoering) en sluit een houding en
onderliggende ethische reflectie in op W&N
1.3. REFLECTIE OP DE ONTWIKKELINGEN IN DE THEORIE: WEERSPIEGELINGEN VAN
HISTORISCHE ONTWIKKELINGEN IN DE ZORG
1.3.1. EHTIEK ALS THEORETISCHE AANGELEGENHEID EN MORAAL
• Ethiek brengt in kaart welke W&N een rol spelen bij bep handelingsvragen = ordening en
referentiekader
• Onderzoekt uitgangspunten en richtlijnen voor ons zijn en handelen
• Brengt ze onder in een ethische theorie als referentiekader
• In een ethische theorie worden morele overwegingen, ervaringen en argumenten op coherente wijze
beschreven en gefundeerd
• Elke benadering is een vorm van kijken naar ethische problemen
• Er is een grote diversiteit in benaderingen; weerspiegelt de complexiteit v/h denken over het goede
• Zo vraagt zij aandacht voor de relativiteit en voorlopigheid van onze oordelen zonder daarmee te
pleiten voor relativisme (EXAMEN: relativiteit vs relativisme
o Relativiteit erkent onzekerheidsgraad, gebrek aan definitief karakter, vernieuwbaarheid en
derhalve dynamisch aspect (mogelijkheid tot evolutie in de ethische reflectie)
Bv. hier en nu, dynamisch karakter, kan door meer kennis veranderen
o Relativisme: als relatief onbelangrijk inschatten van theorieën over goede handelen à
bagatelliseren en normvervaging
§ Vb: maatschappelijke aanvaarding van pesten op school (als normaal beschouwd i/d
leeftijdsgroep) bv. zal wel goed komen, volgend jaar zitten ze in andere klas
1.3.2. ETHISCHE THEORIEËN
• 3 categorieën/Vormen van ethiek:
o Gebaseerd op bepaalde principes (moed,
eerlijkheid)
o Gericht op uitkomsten van beslissingen (wie
heeft het meest baat bij een bep beslissing?)
o Gericht op intenties v/d behandelaar (wat
beoogt iemand met een bep beslissing?) =
deugdenintiek (intrinsieke competenties ZV)
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller mariebraet1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.03. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67163 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now