De Romeinen
Julius Caesar leefde in de tijd van de republiek en wilde terug naar de tijd van het door
koningen bestuurde Rome. Zijn ambities zorgde voor een kantelpunt in de geschiedenis van
de Romeinen. Na zijn dood trad Gaius Octavianus in zijn voetsporen en hij legde de
grondslagen voor een keizerlijke monarchie.
Van Koninkrijk naar Republiek
Het recht uit de koningstijd en de vroege republiek was slecht ontwikkeld en werd daarom
het archaïsche recht genoemd. Het recht had een religieus karakter en als de mensen zich
slecht gedroegen tegenover de goden, dan stortten zij hun toorn uit over de hele
gemeenschap. Het recht uit de koningstijd en de vroege republiek bestond uit overgeleverde
gebruiken, tradities en ongeschreven wetten (mores maiorum). Er bestonden twee soorten
rechtsnormen. Het goddelijke recht (fas) gaf aan hoe mensen zich gedroegen tegenover de
goden en het menselijke recht (ius) ging over de onderlinge verhoudingen tussen mensen.
Als iemand tegen het fas inging (nefas) werd de hele gemeenschap erdoor getroffen, maar
als iemand tegen het ius inging dan moest dat door de familie van het slachtoffer geregeld
worden.
Vroege republiek
Om de geldende rechtsnormen te bewaren (fas en ius) werd de wet der twaalf tafelen
uitgeschreven. Om te voorkomen dat priesters dit zelf gingen interpreteren. Als er een
conflict was tussen twee burgers, ging een priester na of dit hieronder viel daarmee het ius
schond. Als dat zo was werd de rechtsingang verleend en kon er een civiele procedure komen
voor een rechter die door beide partijen en de priester was aangesteld. De eiser en
gedaagden konden hun zaak bepleiten en bewijzen leveren, waarna de rechter besliste wie
er gelijk had. Dit was het legisactio-proces, acties op grond van de wet. Doordat het
romeinse rijk zich uitbreidde en er veel verschillende stammen samenleefde, kwamen er
nieuwe juridische voorzieningen. De wet der twaalf tafelen mocht niet veranderd worden
door de praetor, maar wel worden aangevuld. Zo ontstond het ius praetorium, het recht van
de praetor. Het praetorisch recht bestond uit de nuttige actie (afgeleid 12 tafelen), feitelijke
actie (gebasseerd op de feiten). Het formulaproces ontstond naast het legisactio-proces
‘acties op grond van de wet’. Bij dit proces werd gebruik gemaakt van standaardformules die
per geval konden worden aangepast. Het had een flexibeler karakter dan het legisactio-
proces, maar het bestond nog steeds uit standaardformules, waardoor het nog redelijk
formalistisch is. Deze formulae nam de praetor op in een edict.
,Vroege Keizertijd
De republiek veranderde zich in een keizerrijk, met als eerste keizer Octavianus (augustus).
De vroege keizertijd werd ook wel het principaat genoemd. Hierin hadden rechtsgeleerden
de taak om juridische adviezen te geven, met als belangrijkste rechtsgeleerde Cicero. In die
tijd kregen de rechtsgeleerden ook het ius respondendi toegewezen. Zij mochten dan
adviezen geven uit naam van de keizer. De praetoren konden geen nieuwe juridische
voorzieningen creëren door het eeuwig edict. Ulpianus (een van de juristen die werd
genoemd in de citeerwet), cicero (belangrijke rol in deze periode als jurist, hij was een
advocaat) en Gaius (schreef een leerboek voor rechten institutiones) vielen onder het
principaat.
Late keizertijd
Met het cognitieproces zorgde de keizer ervoor dat er geen rechters meer gekozen konden
worden door degene die deelnamen aan een civiele procedure. Hierdoor ontstond wel de
mogelijkheid tot een hoger beroep. Door de citeerwet mocht er in een rechtszaak enkel nog
gebruik worden gemaakt van de teksten van 5 juristen uit de vroege keizertijd: Papinianus,
Ulpianus, Paulus, Modestinus en Gaius. Deze teksten kregen het gezag van wet. In het
dominaat (late keizertijd) werd het rijk opgesplitst in een oostelijk en een westelijk deel. In
deze tijd werd het romeinse recht gecodificeerd in het corpus iuris civillis (keizerlijke wetten,
digesten en aangevuld met de instituten) door keizer Justinianus. Hij ontwikkelde ook
keizerlijke wetten waar iedereen zich aan moest houden.
Legis actio kon gestart worden op basis van de wet der twaalf tafelen en daarin was er ook
wat invloed op het fas. Het belangrijkste deel van wet der twaalf tafelen is wel het ius. Bij
schending van het fas mocht aanvankelijk iedereen je doden. Later een aparte rechtbank,
dus het lag buiten het legis-actio.
, Hoorcollege 2
Na val west romeinse rijk
- Door Germaanse stammen
- Er ontstaan kleine diverse koninkrijken
o Koninkrijk franken: onder andere Nederland, België en Noord-Frankrijk
zou uitgroeien tot een grootmacht
o Boven Rijngrens vestigen de friezen en Saksen zich
o Bourgondiërs zuidoosten van Frankrijk
Frankische rijk
Merovingen
- Belangrijkste koning: Clovis
o Wist alle Frankische stammen aan zich te onderwerpen en zijn rijk uit te
breiden over grootste gedeelte van Frankrijk
o Bekeerde zich tot het christendom om zijn positie als alleenheerser te
legitimeren, maar ook om een verbintenis tussen het Frankische koninkrijk en
de kerk te waarborgen.
- Na zijn dood: rijk wordt verdeeld onder zijn vier zoons en dus ontstaan er vier aparte
koninkrijken
o Later verbrokkelt het rijk nog verder
- Aanleidingen val: ruzie tussen de koninkrijken, schatkist raakt op, expansie stopt
- Oorzaken val: interne machtsgreep van de major domus (hofmeier) karolingers
o Komt uiteindelijk terecht bij Karel de Grote
Karel de Grote
- Wist het rijk uit te breiden tot bijna heel West-Europa
- Liet andere volken zich bekeren tot het christendom
- Verovert alleen Spanje niet
o Om zijn rijk tegen de islamitische expansie te beschermen, brengt hij de
Spaanse Mark aan tussen Frankrijk en Spanje.
- Laat zich in 800 door de paus tot keizer kronen
o Om verbondenheid met katholieke kerk te verstevigen en om als een door god
aangestelde leider te worden gezien.
o Zag zich ook als rechtmatige opvolger van de Romeinse keizer
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller a9944. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.45. You're not tied to anything after your purchase.
