Deel 1: Algemene farmacologie en
toxicologie
1. INLEIDING
Farmacologie De wetenschap die de interacties tussen het farmacon (chemische
verbinding) en de mens (biologisch systeem) bestudeerd
Galenica Het verpakken van de actieve bestanddelen in een voor toediening
geschikte vorm
Toxicologie Studie van de werking van giftige stoffen op biologische systemen (=
giftigheidsleer)
Geneesmiddel Het farmacon (actief bestanddeel) in zijn farmaceutische “galenische” vorm
Actief bestanddeel De werkzame stof in een geneesmiddel of bestrijdingsmiddel (= farmacon)
API
Toxicon Giftig bestanddeel
Interactie in 2 richtingen:
Farmacologisch profiel van een farmacon
- Farmacokinetiek
- Wat doet het lichaam met het farmacon
- Farmacodynamiek
- Wat doet het farmacon met het lichaam
Toxicologisch profiel van een toxicon
- Toxicokinetiek
- Wat doet het lichaam met het toxicon
- Toxicodynamiek
- Wat doet het toxicon met het lichaam
GESCHIEDENIS
Faramacologie is aan het eind van de 19e eeuw echt ontstaan, maar er werden bronnen
teruggevonden van tot 1000 jaren terug, waarin ze bezig zijn met farmacologie, maar dit
waarschijnlijk nog niet besefte. Op 100 jaar -> heeel grote evolutie
- Schijnbare niet-toxische stof kan toxisch zijn bij een hoge dosis (bv water, max 8-10 L)
- Zeer toxische stoffen kunnen levensreddend zijn bij geschikte dosis
,HERKOMST
- Planten: Fytoframaco, fytotoxines
- Papaver: mofrine, codeine, noscapine, papaverine
- Vingerhoedskruid: digoxine
- Zilverwilg: salicylzuur
- Dieren
- Mineralen: Na, K, Ca, Fe, F, I
- Schimmels, hormonen, bacteriën: peniceiline, insuline
- Synthese
Probleem bij geneeskrachtige producten uit planten/dieren
- Niet steeds beschikbaar (afhv seizoen, plaats …)
- Gehalte aan actieve stof varieert naargelang plaats en tijdsstip van oogst
- Naast werkzame stof ook giftige stoffen aanwezig
Oplossing
- Drogen
- In alcohol leggen
- Extracten
- Isoleren
Doel Farmacognosie: studie naar kennis van de kenmerken der GM van natuurlijk herkomst
Xenobiotica: Stoffen die vreemd zijn aan ons lichaam
- Natuurlijk voorkomende chemische stoffen, geproduceerd door planten, dieren, mensen en
micro-organismen
- Synthetische chemische stoffen geproduceerd door mensen
Giffen zijn xenobiotica, maar niet alle xenobiotica zijn giftig
,ASPECTEN VAN FARMACO- EN TOXICOLOGIE
FASEN IN DE FARMACOTHERAPIE
1. Farmaceutische fase / expositiefase
- Komt het farmacon beschikbaar voor de patiënt?
- Hoe wordt men blootgesteld aan chemische stof/toxicon
2. Farmacokinetische / toxicokinetische fase
- Bereikt het farmacon/toxicon de plaats van werking?
- Hoe komt het farmacon op de bestemde plaats?
- ADME
- Factoren
- Toedieningswijze (+ farmaceutische vormgeving van GM)
- Tijdsduur en frequentie van toediening/blootstelling
- Dosis of concentratie
- Farmaceutische beschikbaarheid
- Biologische beschikbaarheid
3. Farmacodynamische / toxicodynamische fase
- Interactie tussen receptor en toxicon/farmacon?
- Heeft het farmacon een (gewenst) farmacologische werking?
- Heeft het toxicon een toxicologische werking?
4. Therapeutische fase / effect
- Leidt de farmacodynamische werking tot een therapeutisch gunstig effect?
(farmacotherapeutisch effect)
- Is er een duidelijk toxisch effect of adverse effect?
, ONTWIKKELING VAN EEN NIEUW GENEESMIDDEL
NCE = potentieel nieuw geneesmiddel (new chemical entity)
- Zuivere stof
- Chemisch stabiel
- Kan verwerkt worden in bepaalde toedieningsvorm (tablet, zalf, …)
- Ontwikkeling tot GM is onafhankelijk van wijze waarop stof ontdekt is
Stappen in de ontwikkeling (screening)
1) Pre-klinisch onderzoek
a) Farmacologie
b) Toxicologie
2) Klinisch onderzoek
a) Fase 1
b) Fase 2
c) Fase 3
3) Registratie en introductie
4) Fase 4: post-marketing surveillance
toxicologie
1. INLEIDING
Farmacologie De wetenschap die de interacties tussen het farmacon (chemische
verbinding) en de mens (biologisch systeem) bestudeerd
Galenica Het verpakken van de actieve bestanddelen in een voor toediening
geschikte vorm
Toxicologie Studie van de werking van giftige stoffen op biologische systemen (=
giftigheidsleer)
Geneesmiddel Het farmacon (actief bestanddeel) in zijn farmaceutische “galenische” vorm
Actief bestanddeel De werkzame stof in een geneesmiddel of bestrijdingsmiddel (= farmacon)
API
Toxicon Giftig bestanddeel
Interactie in 2 richtingen:
Farmacologisch profiel van een farmacon
- Farmacokinetiek
- Wat doet het lichaam met het farmacon
- Farmacodynamiek
- Wat doet het farmacon met het lichaam
Toxicologisch profiel van een toxicon
- Toxicokinetiek
- Wat doet het lichaam met het toxicon
- Toxicodynamiek
- Wat doet het toxicon met het lichaam
GESCHIEDENIS
Faramacologie is aan het eind van de 19e eeuw echt ontstaan, maar er werden bronnen
teruggevonden van tot 1000 jaren terug, waarin ze bezig zijn met farmacologie, maar dit
waarschijnlijk nog niet besefte. Op 100 jaar -> heeel grote evolutie
- Schijnbare niet-toxische stof kan toxisch zijn bij een hoge dosis (bv water, max 8-10 L)
- Zeer toxische stoffen kunnen levensreddend zijn bij geschikte dosis
,HERKOMST
- Planten: Fytoframaco, fytotoxines
- Papaver: mofrine, codeine, noscapine, papaverine
- Vingerhoedskruid: digoxine
- Zilverwilg: salicylzuur
- Dieren
- Mineralen: Na, K, Ca, Fe, F, I
- Schimmels, hormonen, bacteriën: peniceiline, insuline
- Synthese
Probleem bij geneeskrachtige producten uit planten/dieren
- Niet steeds beschikbaar (afhv seizoen, plaats …)
- Gehalte aan actieve stof varieert naargelang plaats en tijdsstip van oogst
- Naast werkzame stof ook giftige stoffen aanwezig
Oplossing
- Drogen
- In alcohol leggen
- Extracten
- Isoleren
Doel Farmacognosie: studie naar kennis van de kenmerken der GM van natuurlijk herkomst
Xenobiotica: Stoffen die vreemd zijn aan ons lichaam
- Natuurlijk voorkomende chemische stoffen, geproduceerd door planten, dieren, mensen en
micro-organismen
- Synthetische chemische stoffen geproduceerd door mensen
Giffen zijn xenobiotica, maar niet alle xenobiotica zijn giftig
,ASPECTEN VAN FARMACO- EN TOXICOLOGIE
FASEN IN DE FARMACOTHERAPIE
1. Farmaceutische fase / expositiefase
- Komt het farmacon beschikbaar voor de patiënt?
- Hoe wordt men blootgesteld aan chemische stof/toxicon
2. Farmacokinetische / toxicokinetische fase
- Bereikt het farmacon/toxicon de plaats van werking?
- Hoe komt het farmacon op de bestemde plaats?
- ADME
- Factoren
- Toedieningswijze (+ farmaceutische vormgeving van GM)
- Tijdsduur en frequentie van toediening/blootstelling
- Dosis of concentratie
- Farmaceutische beschikbaarheid
- Biologische beschikbaarheid
3. Farmacodynamische / toxicodynamische fase
- Interactie tussen receptor en toxicon/farmacon?
- Heeft het farmacon een (gewenst) farmacologische werking?
- Heeft het toxicon een toxicologische werking?
4. Therapeutische fase / effect
- Leidt de farmacodynamische werking tot een therapeutisch gunstig effect?
(farmacotherapeutisch effect)
- Is er een duidelijk toxisch effect of adverse effect?
, ONTWIKKELING VAN EEN NIEUW GENEESMIDDEL
NCE = potentieel nieuw geneesmiddel (new chemical entity)
- Zuivere stof
- Chemisch stabiel
- Kan verwerkt worden in bepaalde toedieningsvorm (tablet, zalf, …)
- Ontwikkeling tot GM is onafhankelijk van wijze waarop stof ontdekt is
Stappen in de ontwikkeling (screening)
1) Pre-klinisch onderzoek
a) Farmacologie
b) Toxicologie
2) Klinisch onderzoek
a) Fase 1
b) Fase 2
c) Fase 3
3) Registratie en introductie
4) Fase 4: post-marketing surveillance
