Class notes
Alle Hoorcolleges Ondernemingsstrafrecht
- Course
- Institution
Alle Hoorcolleges van het vak Ondernemingsstrafrecht, woordelijk uitgetypt.
[Show more]
Seller
Follow
Rechtenstudent1993
Reviews received
Content preview
Hoorcollege 1 Afbakening,inhoud en plaatsbepaling van ondernemingsstrafrecht
Relevantie van het vak
Ondernemingen (meestal rp’s) nemen in de samenleving een steeds belangrijker
plaats in
Aantallen zijn groot en nemen nog steeds toe. Hoeveel rp’s in Nederland?
Anderhalf miljoen.
Ondernemingen = risico’s nemen, althans niet uit de weg gaan
Elke onderneming komt vroeg of laat met het strafrecht in aanraking
Bij elke onderneming zijn tal van mensen betrokken, die derhalve in de
risicozone vallen
o Bestuurders
o Management
o Werknemers
Toen in 1886 het wetboek van strafrecht in werking trad, werd aangenomen dat de
rechtspersoon geen strafbare feiten kon plegen. Pas in het midden van de vorige eeuw
begon dat de kantelen. Vandaag de dag staat in artikel 51 dat rechtspersonen strafbare
feiten kunnen plegen. Maar er zijn nog steeds landen waarin dat niet kan.
Toen daar dus verandering in kwam, zag je de eerste, nette, bedrijven al in het strafrecht
belanden. In de jaren ’40 was V&D degene die jurisprudentie maakte, het V&D-arrest. De
Bijenkorf, ook belangrijke uitspraak. De bijenkorf werd veroordeeld voor strafbare
feiten in het Van Gend en Loos-arrest. Terwijl dit keurige bedrijven zijn.
Jaar 1976: artikel 51 werd opgenomen. Niet alleen in economisch strafrecht werd
geaccepteerd dat rp sf kon plegen, maar over de hele linie.
Vb. Kees van der Hoeven van Ahold. Consolidatie van cijfers in de jaarrekening,
boekhoudfraude van Ahold. Ahold kwam in aanraking met strafrecht.
Philips heeft ook een probleem gehad, op het terrein van de omkoping.
Ballast Nedam, bouwsector: betalingen aan mensen in Saoedi-Arabië om opdrachten te
krijgen, omkoping. De account moet ook zorgen dat de account die de onderneming
controleert, e boekhouding goed controleert. En als het niet goed gaat, dan is de
accountant ook op de een of andere manier betrokken, medeplichtig.
Vuurwerkramp in Enschede van 2000. Allerlei milieuvoorschriften niet goed nageleefd.
Chemie-Pack, deze zaak loopt nog in hoger beroep. De rechtbank heeft in eerste
instantie in het kader van vervolging een aantal uitspraken gedaan over feitelijk
leidinggeven. Dit is een heel interessante zaak zegt docent, bijv. om de tenlastelegging in
de zaak. Stond dat de rp opzettelijk brand heeft gesticht. Kan een rechtspersoon brand
stichten? Wat voor sf’s kan een rechtspersoon plegen? Kan de rp een brand stichten, een
moord plegen? Etc.
Deze voorbeelden ter illustratie dat ondernemingsstrafrecht niet alleen over de kleine
sjoemelbedrijfjes, maar ook over grote nette ondernemingen en een paar regels niet
naleven.
Voorbeeld: grootste schikkingszaak ooit. Vimpelcom betaalt 716 miljoen euro. Daarvan
werd gezegd dat betalingen werden gedaan aan een bedrijfje in het buitenland en dat
bedrijfje was van de dochter van de president in Oezbekistan.
1
,Inkadering / probleemgebieden
In aansluiting op rechtsgebied
o In economisch strafrecht hoort dit. Heeft betrekking op het strafrecht
geregeld in de wet op de economische delicten.
o Financieel strafrecht is ook een specialisatie. Is ook een vrij omvangrijk
rechtsgebied
o Fiscaal strafrecht is ook weer apart rechtsgebied binnen het strafrecht.
o Milieustrafrecht
o Verkeersstrafrecht
o Dus: ondernemingsstrafrecht is het strafrecht dat aansluit op
ondernemingsrecht. Dat is voor een deel zo, maar wel te kort door de
bocht. Ondernemingsrecht is heel breed. Maar het
ondernemingsstrafrecht handhaaft niet het ondernemingsrecht. Meestal
andere instrumenten.
Voor een stukje is het wel zo. Vb. overtreding van regels uit het BW
wordt meestal civielrechtelijk gehandhaafd, maar soms ook
strafrechtelijk. Zie WED, artikel 1, daar staan boek 2 en 3 BW. Dus
sommige daarvan leveren een economisch delict onder, denk aan
niet op tijd deponeren van de jaarrekening.
In aansluiting op rechtssubject
o Je kan het ondernemingsstrafrecht veel beter afbakenen naar het subject.
In het geval dat het een onderneming is of een rechtspersoon is dat zo.
Fragmentarische regeling in Sr/Sv
o Andere deelgebieden van het strafrecht die dat wel kennen. Denk aan het
jeugdstrafrecht, apart stelsel daarvoor, maar ook regelingen van het
strafrecht van toepassing.
o Pas in 1976 heeft men uiteindelijk de stap gezet naar de verklaring die in
artikel 51 staat. Maar hoe moet er dan vervolgd en gestraft worden? dat
zegt het wetboek niet, dat mag de rechtspraak uitmaken. Dus als je kijkt in
de wetboeken kom je op heel veel vragen geen antwoorden tegen. En dat
is wel anders dan bijv. het jeugdstrafrecht, die heeft aparte titels.
Eigensoortige problemen
o Daderschapsconstructie
Kan een rechtspersoon alle strafbare feiten plegen of alleen maar
de typisch economische strafbare feiten?
(de rechtspersoon kan ook slachtoffer zijn. Een recente zaak: een
meneer had een woningstichting bedreigd, de hele boel in de fik
steken. Verweer van de man was: rp kan niet bedreigd worden,
want criterium is dat vrees is ontstaan. En vrees is iets subjectiefs,
een rp kan geen vrees worden aangedaan. Kan een rp worden
bedreigd? In artikel 51a Sv staat dat de rp als rechtstreeks
benadeelde kan worden erkend. Niemand twijfelt als het gaat om
vermogensschade. Maar hier gaat het wat verder, bedreiging, angst.
Kan dit? HR: ja, want mensen die belangrijk zijn voor de rp, als die
die vrees hebben, dan is dat ook de vrees van de rechtspersoon als
zodanig.
o Aansprakelijkstelling leidinggevenden
2
, Je stelt vast dat de rp de dader is, die heeft het strafbare feit
gepleegd, maar je kan ook wat breder kijken. Naar de
leidinggevenden kijken, hen aansprakelijk stellen. Zij doen niet
meer dan horen, zien en zwijgen, maar kan wel stafrechtelijk
aansprakelijk zijn, omdat hij in de positie was om de rp te
weerhouden. (de leidinggevende is hier niet zelf degene die sf heeft
gedaan natuurlijk)
o Rechtspositie in onderzoek
Een natuurlijk persoon kan worden vervolgd en gaande de
vervolging overlijden. Als dat gebeurt is de OvJ niet ontvankelijk, in
welke stand van het geding je ook zit. Bij een rp ligt het anders. Hij
kan prima tijdens de vervolging worden ontbonden en ophouden te
bestaan. Sterker nog, dat vinden de bestuurders en aandeelhouders
waarschijnlijk fijn. Kunnen ze zich losmaken en naar andere
onderneming. Schaadt dat de strafvervolging? Er is jurisprudentie
dat als een rp wordt ontbonden en een nieuwe opgericht wordt, dat
je die kan vervolgen.
o Vervolgingsperikelen bij fusies, overnames etc.
o Mogelijkheden voor bestraffing
Kan een rp een taakstraf opgelegd krijgen? De wet zwijgt. Zegt
alleen dat je alle straffen mag toepassen als ze maar op een rp
kunnen worden toegelegd.
Het wetboek van strafrecht bevat geen regels over toepassing van dwangmiddelen op de
rechtspersoon. Dat vind je niet in het wetboek. Heeft een rechtspersoon recht op
zwijgen? De natuurlijke persoon wel, dus rp ook? en wie mag dat dan uitoefenen? Moet
de CEO dat zijn, of mag de eerste de beste medewerker zich daar ook op beroepen.
Samenvattend: het wetboek geeft geen gevolgen aan het feit dat de verdachte een
onderneming is. De wet die daar nog het meeste aan wijdt, is de WED. Deze houdt
rekening met het feit dat de meeste verdachten in economische sfeer onderneming zijn.
Praktisch nut
Voor de klassiek juridische beroepen
Advocaat
OvJ
Rechter
Voor overige functies binnen bedrijfsleven
Bedrijfsjurist
Compliance officer
Voor (overige) functies binnen overheid
jurist bij toezichthouder
wetenschapper
Rechtssubject
In artikel 51 Sr staat dat sf’s kunnen worden begaan door natuurlijke personen en
rechtspersonen. Het begrip rp in het strafrecht is ruimer dan in het civiele recht. In het
civiele recht kennen we het uit het BW. Dat zijn drie categorieën:
3
, Privaatrechtelijk
o NV, BV, stichting, vereniging. Het meeste zijn BV’s, 900.000 in Nederland.
Publiekrechtelijk
Kerkgenootschappen
o Zedendelicten binnen bepaalde kerkgenootschappen, waarom zouden die
niet vervolgbaar zijn in het rechtspersoonlijk kader? Volgende week
hebben we het daar over.
Uitbreidingen in Sr
VOF, CV
Maatschap
Rederij
Doelvermogen
o Wordt ook gezien als een rp.
o Wat is dat? Vermogen bijeen gebracht door verschillende mensen om een
doel te bereiken.
o Voorbeeld hiervan: de trust.
Buitenlandse rechtspersonen
De rechtspraak heeft uitgemaakt dat buitenlandse rp’s in Nederland vervolgd en bestraft
kunnen worden.
Nu kun je de vraag stellen: als dat begrip rp in artikel 51 zo ruim is dat he tniet alleen
civielrechtelijke rp’s omvat, die geen rechtspersoonlijkheid hebben, maar voor het
strafrecht wel rp zijn, dat iedere organisatie die zelfstandig naar buiten optreedt heel
makkelijk in het strafrecht een rp noemen? Dat zou makkelijk zijn voor de OvJ, want kan
hij hen vervolgen.
Biedt artikel 51 Sr ruimte voor een ‘open benadering’?
Eenmanszaak
HR heeft in jaren 80 uitgemaakt dat de eenmanszaak geen rp is.
Fiscale eenheid
De fiscale eenheid moet aangifte oen voor diverse rps’, dus wordt in het fiscaal
recht gezien als een eenheid. Stel dat die aangifte onjuist is, belastingfraude, kan
hij dan als rp worden vervolgd? HR zegt: nee. Zo’n fiscale eenheid (in dat geval
ging het om 4 BV’s), die bv’s zijn normadressaat van de strafbepaling en
overtreden gezamenlijk die bepaling, maar niet als fiscale eenheid. Als je die
zelfstandig gaat beboeten, kom je toch weer uit bij de verschillende eenheden,
want de eenheid is niks, is geen rp. Dat leidt tot problemen en daar wilde de HR
niet aan.
Deelgemeente
De rechtbank in Amsterdam heeft geoordeeld waarin een deelgemeente met
asbest had geknoeid, kon gelden als een rechtspersoon. Niet omdat een
deelgemeente rp is, dat is een stukje van die publiekrechtelijke rechtspersoon,
maar heeft geen rechtspersoonlijkheid. Toch zei de rechter daar: we merken hem
aan als rp voor artikel 51 Sr, omdat hij zich als zodanig presenteert naar de
buitenwereld. Hiermee verlaat de rechtbank dus expliciet het begrip van
civielrechtelijk en breidt het 51 uit.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Rechtenstudent1993. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.88. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
71498 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now