Gezondheidsbevordering en zelfmanagement door verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten
Volledige samenvatting van het vak Gezondheidsbevordering & Preventie, kennistoets 3.2 getoetst in kwartiel 3. De literatuur is voornamelijk afkomstig uit Sassen op BSL, maar ook wat andere bronnen genoemd bij de lesvoorbereiding. Voor de samenvatting is de meest recente literatuur gebruikt. Ik heb...
Gezondheidsbevordering en preventie
Samenvatting kwartiel 3
Les 1
Intervention mapping
Stap 1: gezondheidskundige analyse of needs assessment. Verkennen of
gezondheidsbevordering kan bijdragen aan de oplossing van het gezondheidsprobleem. Dus
er wordt meer inzicht verkregen in het gezondheidsprobleem. Door een analyse van het
gezondheidsprobleem te maken, krijgen we cijfermatig inzicht erin. Hierdoor weten we of het
gezondheidsprobleem prioriteit moet krijgen en welke patiënt(engroep) speciale aandacht
nodig heeft.
Figuur 5.3 Gedeelte van Intervention Mapping: Stap 1 – Analyse van het
gezondheidsprobleem
In stap 1 (de analyse van het probleem) zijn er twee mogelijke valkuilen. De belangrijkste is
die van een niet-bestaand probleem. Ontwikkel geen interventie voor een probleem dat bij
nader inzien niet of nauwelijks bestaat. Een tweede valkuil is dat er geen relatie bestaat
tussen het gezondheidsprobleem en gedrag van betrokkenen.
Stap 1 kan worden onderverdeeld in 4 deelstappen.
Stap 1.1: wat is het gezondheidsprobleem? Welke invloed heeft het gezondheidsprobleem
op de kwaliteit van leven?
Je voert een analyse van het gezondheidsprobleem uit aan de hand van
gezondheidsindicatoren. Het vertrekpunt is in de regel een gezondheidsprobleem, maar het
kan ook ene specifieke groep mensen zijn. Om aan te geven wat de invloed is van een
gezondheidsprobleem op de gezondheid(stoestand) van mensen, maak je gebruik van de
epidemiologie en specifiek van gezondheidsindicatoren. Door gebruik te maken van
gezondheidsindicatoren kom je achter de omvang en de spreiding van een
gezondheidsprobleem. De omvang van een gezondhiesprobleem geeft de frquentie weer
waarin het gezondheidsprobleem zich voordoet; hiervoor is kennis nodig over d eincidentie
en prevalentie. De spreiding geeft de verdeling weer van het gezondheidsprobleem over
tijdstippen, plaatsen en personen.
Door gebruik te maken van gezondheidsindicatoren kom je ook achter de ernst van een
gezondheidsprobleem. De ernst geeft de gevolgen van een gezondheidsprobleem weer voor
de kwaliteit van leven.
Door gebruik te maken van gezondheidsindicatoren verkrijg je cijfermatig inzicht in het
gezondheidsprobleem: morbiditeit, levensverwachting, het aantal verloren levensjaren,
mogelijke multi-morbiditeit, gezondheidsverschillen en ervaren gezondheid. Ziekte of
morbiditeit is een belangrijke gezondheidsindicator, evenals het aantal mensen dat sterft
ofwel de mortaliteit. Als je het gezondheidsprobleem in kaart hebt gebracht aan de hand van
gezondheidsindicatoren, ga je diepgaander kijken naar de manier waarop mensen dit
gezondheidsprobleem zelf ervaren, dus de (subjectieve) beoordeling van het
gezondheidsprobleem.
Stap 1.2 Wat is de relatie tussen het gezondheidsprobleem en het (gezondheids)gedrag?
Wat is de relatie tussen het gezondheidsprobleem en na de omgeving?
Deze stap geeft inzicht in de relatie tussen het gezondheidsprobleem en
(gezondheids)gedrag. Meestal speelt niet slechts één gedraging een rol, maar wordt de
leefstijl bepaald door een aantal gedragingen. Gezondheidsgedragingen kunnen worden
,onderverdeeld in gezondheidsschadend en gezondheidsbevorderend gedrag.
Gezondheidsschadend gedrag of health impariring behavior heeft een negatief effect op de
gezondheid of heeft als gevolg dat een persoon komt bloot te taan aan een
gezondheidsprobleem. Gezondheidsbevorderend gedrag of health-enhancing behavior leidt
tot gezondheidswinst of beschermt de patiënt tegen het ontstaan of het verergeren van
gezondheidsproblemen.
Gedragsanalyse: inventarisatie van de (gezondheids)gedragingen die het
gezondheidsprobleem veroorzaken, verergeren of in stand houden. Doel is de gedragingen
in kaart brengen die een relatie hebben met het gezondheidsprobleem.
In Intervention Mapping stap 1.2 worden de (gezondheids)gedragingen geanalyseerd die het
gezondheidsprobleem veroorzaken, verergeren of in stand houden. Uit de gedragsanalyse
moet blijken of een gezondheidskundige interventie kans van slagen heeft. Naast de invloed
van leefstijl & gedrag op het gezondheidsprobleem is het belangrijk om de relatie met de
omgeving(sfactoren) te verkennen.
Omgevingsanalyse: inventarisatie van de omgevingsfactoren die het gezondheidsprobleem
veroorzaken, verergeren of in stand houden. Doel is de relevante omgevingsfactoren in kaart
te brengen die een relatie hebben met het gezondheidsprobleem.
Stap 1.3 Hoe doorloop je de omgevingsanalyse en inventariseer je omgevingsfactoren?
Stap 1.3 geeft ook een inventarisatie van de omgevingsfactoren die het
gezondheidsprobleem veroorzaken, verergeren of in stand houden. Het doel van de
omgevingsanalyse is de relevante omgevingsfactoren die een relatie hebben met het
gezondheidsprobleem in kaart te brengen. De omgeving waarin we leven heeft ook invloed
op het gezondheidsprobleem.
De omgevingsanalyse kan plaatsvinden op allerlei niveaus, zoals op het niveau van een stad
of buurt. Je kunt ook naar de omgeving kijken met een multistructurele blik, zoals kijken naar
de fysieke omgeving of de sociaaleconomische status van mensen. Gedrag en omgeving
beïnvloeden elkaar wederzijds.
Stap 1.4 Welke gedragsdeterminanten bepalen de intentie en het (gezondheids)gedrag?
We verkennen in deze analyse de rol die (gezondheids)gedragingen spelen bij dit
gezondheidsprobleem. We willen weten welke invloed leefstijl & gedrag heeft op de
gezondheid. Gedragsdeterminanten of sociaalcognitieve determinanten zijn de factoren die
maken dat mensen zich op een bepaalde manier gedragen, dus de achterliggende redenen
van mensen om bepaald gedrag te vertonen. Als je je op een bepaalde manier gedraagt,
denk je natuurlijk niet steeds na over deze achterliggende redenen. Gedragsdeterminanten
hebben een duidelijke relatie met het gezondheidsprobleem in die zin dat zij bijdragen aan
het ontstaan en in stand houden van het probleem.
Bepalende factoren van gedrag: Gedragsdeterminanten of sociaal cognitieve determinanten
Gezondheidsgedrag is complex:
- meerdere leefstijlfactoren kunnen een rol spelen bij één gezondheidsprobleem
- weten of je je risicovol gedraagt
- gedrag kan bestaan uit meerdere deelgedragingen
Bij het analyseren van het (gezondheids)gedrag dat ten grondslag ligt aan het
gezondheidsprobleem, is het belangrijk om je af te vragen of mensen wel weten dat zij
gezond of ongezond gedrag vertonen. Het blijkt dat mensen soms een verkeerd beeld
hebben van gezondheidsgedrag dat ingewikkeld is of niet duidelijk zichtbaar. Naast het niet
weten of je je risicovol gedraagt en de complexiteit van meerdere leefstijl factoren die een rol
, spelen bij één gezondheidsprobleem, is er een derde factor die maakt dat
gezondheidsgedrag complex is: bepaald gedrag kan uiteenvallen in deel gedragingen.
Gedragingen zijn dus veelal met elkaar vervlochten en niet gemakkelijk te scheiden. Gedrag
wordt door een ingewikkeld samenspel van factoren bepaald en het veranderen van leefstijl
& gedrag is niet eenvoudig. Mensen willen zich vaak wel anders, gezonder gedragen, maar
ervaren allerlei belemmeringen om te veranderen. Bovendien wordt leefstijl & gedrag
beïnvloed door de mensen om je heen.
Als we de gedragsdeterminanten kennen en dus weten wat de achterliggende redenen zijn
van het (gezondheids)gedrag van een patiënt, kunnen we de gezondheidskundige
interventie gaan vormgeven.
Sociaalcognitieve gedragsverklaringsmodellen, zoals de Theory of Planned Behavior en het
ASE-model, beschrijven via welke gedragsdeterminanten de intentie en het gedrag van
mensen wordt beïnvloed. Met deze modellen kunnen we de achtergronden van het
gewenste en het ongewenste gedrag verklaren. Het ASE-model is een
waardeverwachtingsmodel.
Het uitgangspunt van het TPB-model en het ASE-model is dat mensen redenen kunnen
aangeven waarom zij zich op ene bepaalde manier gedragen. De (te beredeneren) redenen
kunnen per persoon sterk verschillen, maar komen ook vaak overeen bij mensen met een
specifiek gezondheidsprobleem.
Het TPB-model en het ASE-model ‘leert je te zien waar de knelpunten voor verandering
precies zitten bij een bepaalde doelgroep. Soms is een doelgroep niet overtuigd van de
voordelen van het gedrag. … een interventie zou de voordelen van het gewenste gedrag
moeten benadrukken. Soms weet de doelgroep niet hoe ze moet omgaan met problemen die
kunnen optreden als ze het nieuwe gedrag wil vertonen. Dan zal de interventie moeten in
gaan op hoe je deze problemen kunt oplossen. Gedragsdeterminanten moeten aandacht
krijgen in een interventie.’
Het ASE-model verschilt enigszins van het TPB-model. In het ASE-model wordt gesproken
over sociale invloed in plaats van over een subjectieve norm. En er wordt uitgegaan van de
verwachting van de eigen-effectiviteit in plaats van waargenomen gedragscontrole, maar dit
zijn vooral andere begrippen voor hetzelfde onderliggende construct.
In Intervention Mapping stap 2 (analyse van leefstijl & gedrag) is er een mogelijke valkuil,
namelijk dat er een onjuiste inschatting wordt gemaakt van de redenen van gedrag.
Figuur 5.4 TPB-model van de determinanten van (gezondheids)gedrag + bovenstaande
uitleg
Het TPB-model moet je bekijken van rechts naar links, dus vanaf gedrag. We starten vanuit
het gewenste gedrag en willen achterhalen welke redenen mensen hebben om wel of niet
bepaald gedrag uit te voeren. Het kan hierbij gaan om allerlei gedragingen of leefstijlen, die
al dan niet een relatie hebben met gezondheid. Het is ook mogelijk dat er onbewuste en
weinig overdachte ‘redenen’ zijn voor gedrag.
volgens het TPB-model is het gedrag van mensen het best te voorspellen vanuit hun intentie.
De intentie is iemands bedoeling, het ‘van plan zijn’ , om bepaald gedrag te vertonen.
Intenties van mensen kunnen verschillend zijn, zelfs voor aan elkaar gerelateerde
gedragingen.
Mensen hebben veelal goede voornemens om zich anders, gezonder te gaan gedragen.
Toch is het omzetten van een positieve intentie in het gewenste gedrag in de praktijk geen
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller KimMo. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.24. You're not tied to anything after your purchase.
