Class notes
College aantekeningen Inleiding tot het recht (C02A2a) - GESLAAGD EERSTE ZIT
- Course
- Institution
Duidelijke college aantekeningen van alle lessen inclusief monitoraat 2 & 3! Geslaagd eerste zit!
[Show more]
Seller
Follow
lunameier
Content preview
Inleiding tot het rechtInhoud
1 Wat is recht?....................................................................................................... 4
1.1 Onderscheid objectief en subjectief recht.....................................................4
1.2 Klassieke definitie van het objectieve recht..................................................9
1.3 Enkele begrippen inzake het objectieve recht............................................22
1.4 Indeling en inhoud van het objectieve recht...............................................38
2 Fundamentele kenmerken van het Belgisch staatsbestel.................................43
2.1 Rechtsstaat................................................................................................. 43
2.2 Scheiding der machten............................................................................... 44
2.3 Soevereiniteit van de natie.........................................................................48
2.4 Erfelijke parlementaire monarchie..............................................................48
2.5 Federale staat ontstaan uit een gecentraliseerde eenheidsstaat...............48
3 Wet als bron van recht...................................................................................... 49
3.1 Bronnen van het objectieve recht: algemeen.............................................49
3.1.1 Verschillende betekenissen begrip rechtsbron......................................49
3.1.2 Overzicht van de formele rechtsbronnen..............................................49
3.2 Verschillende betekenissen van het begrip wet..........................................51
3.3 Materiële en formele wet............................................................................ 51
3.3.1 Criterium van onderscheid....................................................................51
3.3.2 Oefeningen............................................................................................ 54
3.4 Soorten wetgeving...................................................................................... 56
3.5 Federale wetgeving..................................................................................... 56
3.5.1 Grondwet.............................................................................................. 56
3.5.2 Wetten in formele zin: totstandkoming.................................................60
3.5.3 Soorten.................................................................................................. 63
3.5.4 Koninklijke besluiten (KB)......................................................................64
3.5.5 Ministeriële besluiten (MB)....................................................................65
3.6 Lokale wetgeving........................................................................................ 65
3.6.1 Gedecentraliseerde besturen................................................................65
3.6.2 Provincies.............................................................................................. 66
3.6.3 Gemeenten........................................................................................... 67
3.7 Communautaire en regionale rechtsorden..................................................67
3.7.1 Schets van de staatshervormingen.......................................................67
3.7.2 Bevoegdheidsverdeling tussen FO en deelstaten..................................71
1
, 3.7.3 Communautaire organisatie..................................................................82
3.8 Bronnen van internationaal recht...............................................................86
3.8.1 Verdragen............................................................................................. 86
3.8.2 Supranationale rechtsvorming..............................................................91
3.9 Hiërarchie der normen (!)........................................................................... 98
3.9.1 Algemeen.............................................................................................. 98
3.9.2 Exceptie van onwettigheid (art. 159 GW)...........................................101
3.9.3 Annulatieberoep bij Raad van State (art. 14, § 1 RvS-W)....................102
3.9.4 Exceptie van internationale onrechtmatigheid....................................106
3.9.5 Controle door het Grondwettelijk Hof..................................................106
3.10 Toepassing van de wet in de tijd.............................................................123
3.10.1 Probleem van conflicterende rechtsnormen......................................123
3.10.2 Schema voor wetsconflicten in de tijd...............................................123
3.10.3 Principe: onmiddellijke werking.........................................................126
3.10.4 Uitzondering 1: eerbiedigende werking.............................................127
3.10.5 Uitzondering 2: retroactiviteit...........................................................129
3.10.6 Vereenvoudigd stappenplan.............................................................132
4 Andere rechtsbronnen?................................................................................... 132
4.1 Rechtspraak en gerechtelijke organisatie.................................................132
4.1.1 Inrichting van hoven en rechtbanken..................................................132
4.2 Algemene rechtsbeginselen......................................................................141
4.2.1 Definitie............................................................................................... 141
4.2.2 Bespreking van enkele algemene rechtsbeginselen...........................146
4.3 Gewoonte.................................................................................................. 146
4.4 Rechtsleer................................................................................................. 147
5 Rechtssubjecten, rechtsobjecten, rechtsfeiten en rechtshandelingen.............147
5.1 Rechtssubjecten........................................................................................ 147
5.1.1 Natuurlijke personen...........................................................................147
5.1.2 Rechtspersonen.................................................................................. 152
5.2 Rechtsobjecten......................................................................................... 163
5.2.1 Definitie............................................................................................... 163
5.2.2 Classificatie subjectieve rechten in functie van het rechtsobject........163
5.2.3 Patrimoniale en extrapatrimoniale rechten.........................................163
5.2.4 Zakelijke rechten, vorderingsrechten en intellectuele rechten...........164
5.2.5 Lichamelijke en onlichamelijke rechten..............................................170
5.2.6 Roerende en onroerende goederen....................................................171
5.2.7 Vermogen............................................................................................ 176
2
, 5.2.8 Rechtsmisbruik (!!!)............................................................................ 176
5.3 Rechtsfeiten en rechtshandelingen...........................................................179
5.3.1 Begrippen rechtsfeit en rechtshandeling............................................181
5.3.2 Elementen van de rechtshandeling.....................................................181
5.3.3 Enkele fundamentele onderscheiden tussen contracten.....................193
5.3.4 Totstandkoming van het contract.......................................................196
5.3.5 Tenietgaan van het contract...............................................................202
5.4 Buitencontractuele aansprakelijkheid.......................................................210
5.4.1 Inleiding.............................................................................................. 210
5.4.2 Persoonlijke aansprakelijkheid............................................................212
5.4.3 Kwalitatieve aansprakelijkheid............................................................222
5.4.4 Samenloop en co-existentie................................................................227
6 Bewijsrecht...................................................................................................... 232
6.1 Bronnen van het bewijsrecht....................................................................232
6.1.1 Wettelijke regels................................................................................. 232
6.1.2 Conventionele regels regels................................................................232
6.2 Voorwerp van het bewijs...........................................................................232
6.3 Type van bewijsstelsel.............................................................................. 233
6.3.1 Gereglementeerd bewijs.....................................................................233
6.3.2 Vrij bewijs (=al het overige)................................................................233
6.4 Bewijslast.................................................................................................. 235
6.4.1 Principe: Actori incumbit probatio.......................................................235
6.4.2 Uitzonderingen.................................................................................... 235
6.5 Hiërarchie van de bewijsmiddelen............................................................237
6.5.1 Primauteit van het geschreven bewijs................................................237
6.5.2 Afwijking van artikel 8.9 BW................................................................237
6.5.3 Vereisten geschreven bewijs...............................................................237
6.5.4 Bewijswaarde...................................................................................... 239
3
,1 WAT IS RECHT?
1.1 ONDERSCHEID OBJECTIEF EN SUBJECTIEF RECHT
Definitie: wat is recht?
Juristen hanteren twee definities, afhankelijk van de objectieve en subjectieve
invulling.
i) Objectieve invulling: recht als maatschappelijk fenomeen (the law)
= Geheel van algemene (on)geschreven regels voor uiterlijke gedragingen (niet
gedachten) van in maatschappelijk verband levende mensen (niet dieren)
waarvan respect kan worden afgedwongen door de overheid
Uiterlijke gedragingen (gedachten). Voorbeeld homofobie
Levende mensen: enkel een rechtssubject (mens) kan rechten afdwingen en dieren
kunnen dit niet (rechtsobject)
Afdwingen of aanvechten tegen overheid: Justitie kan in staat zijn om naleving recht te
waarborgen
ii) Subjectieve invulling: recht bekeken vanuit het individu (a right)
= Aanspraak die een persoon aan rechtsnorm ontleent
Dus: subjectieve rechten = toepassing van het objectieve recht
Rechtsregels zowel geschreven (bv. grondwet) als ongeschreven regels
(bv. gewoonterecht)
bv. art. 3.50 BW omtrent definiëring eigendomsrecht
o Bv. eigendomsrecht als objectief recht en iemand haar laptop
zomaar meenemen kan niet omdat het geen eigendom is van jou
maar van persoon X, is subjectief recht (toepassing).
Band tussen objectief en subjectief recht
Twee zijden van dezelfde medaille
o Objectief recht
Gebodsbepaling plicht van A om iets te doen (bv. schade
vergoeden)
Verbodsbepaling plicht van A om iets niet te doen (bv.
oneerlijke concurrentie)
o Subjectief recht
Plicht van A om iets (niet) te doen = recht van B om
gedraging van A te eisen
Belang van het onderscheid
o Objectief contentieux (administratieve rechtscolleges)
o Subjectief contentieux (gewone rechtbanken), maar inmiddels RvS
4
,Objectief & subjectief contentieux. Onderscheid: subjectief is toegeschreven aan
RM. Dit gaan over de beslechting van subjectieve rechten. Wie gelijk heeft, maar
het gaat over een anspraak. U beweert een bepaalde aansprak tehebben en
rechter controleert.
Objectief contentieux gaat over het in rechten vaststellen van juridische
werkelijkheid. Wie in rechte gelijk heeft, maar zonde zich uit te spreken over
subjectieve rechten. Dit doet het GWH of RvS. GwH controleert wie bevoegd is,
schending 10 en 11 Gw… Controleren wie juridisch gelijk heeft. RvS 11bis is de
enige uitzondering waar de RvS ook aan subjectief contentieux kan doen en in
bepaalde gevallen uitspraak kan doen over vergoeding van herstel.
Verduidelijkend toepassingsgeval: onrechtmatige daad
Artikelen 1382 (basisregel burgerlijke aansprakelijkheid wegens fout) en 1383
oud BW
Definitie: Iedere daad van een mens (in een andere dan contractuele context)
…. die aan een ander schade veroorzaakt… verplicht tot schadeloosstelling
Samengevat:
Voorwaarden waaronder iemand recht heeft op schadevergoeding (=
objectief recht)
Aanspraak op schadevergoeding van slachtoffer (= subjectief recht)
Voorwaarden onrechtmatige daad
Opdat een slachtoffer recht zou hebben op schadevergoeding (subjectief
recht)
Moeten drie voorwaarden zijn vervuld (objectief recht)
Voorwaarden
1. Fout
Objectieve component schending rechtsregels
schending wettelijke of reglementaire norm (=
resultaatsverbintenis)
schending algemene zorgvuldigheidsnorm (=
inspanningsverbintenis)
Subjectieve component
schuldbekwaam
toerekenbaarheid: geen vreemde oorzaak
Elk misdrijf, elke schending van strafrechtelijke bepaling bv afpersing,
moord, diefstal, … is een fout in art 1382 oud BW maar niet elke fout is
miskenning van strafrechtelijke bepaling.
Voorbeeld/casus: er valt tijdens een hevige winter een vrouw op de gladde parking
van de Carrefour. De vrouw is verwond en heeft schade. Is de Carrefour aansprakelijk?
We verwachten van de Carrefour dat ze sneeuw gaan ruimen en de gladde
wegdek sneeuwvrij maken en eventueel zout zullen strooien voor hun klanten.
Ook is er geen wettelijke norm dat de Carrefour in dit geval verplicht om
sneeuw weg te ruimen. Anderzijds wordt dit wel verwacht.
Conclusie: Er is geen schending van de wet maar toch moeten we hier kijken naar de
zorgvuldigheidsnorm en gaan we deze toetsen. Dit wil zeggen dat we gaan kijken of 5
de Carrefour in deze casus, of deze persoon in het algemeen, heeft gehandeld als een
normaal zorgvuldig en vooruitziend persoon wanneer een persoon in exact dezelfde
omstandigheden zich zou bevinden om te kijken of er normaal en juist werd gehandeld
(link: bonus pater familias ofwel ‘als een goede huisvader’). In deze casus zoude we
ons dus kunnen afvragen van wat de ‘Delhaize’ zou doen in deze situatie.
,6
, 2. Schade: de aantasting van een juridisch beschermd belang
Er zijn verschillende soorten schade: Eigendom, fysieke integriteit, immateriële schade
(morele schade (‘verdriet’))
Voorbeeld/casus: Gynaecoloog X en het Hof van Cassatie uitspraak op 14/11/2014
Een vrouw is zwanger en wordt getest bij de gynaecoloog en het kindje heeft
een open rug, waterhoofd en klompvoetjes. Het kind zal een zeer zware fysieke
beperking hebben en zo door het leven gaan. De vrouw wou nog een
zwangerschapsafbreking doen maar dit was niet meer mogelijk omdat de
gynaecoloog op vakantie is geweest en zijn brieven niet meer had opgevolgd
waardoor de vrouw deze informatie te laat had verkregen en dus geen
zwangerschapsafbreking kon doen.
We kunnen concluderen dat de gyanecoloog niet heeft gehandeld als een
normaal zorgvuldig en vooruitziend persoon en er is sprake van schade door
verschillende fysieke kosten aan het huis (rolstoelproof), middelen en er is ook
sprake van morele schade waardoor de ouders schadevergoeding hebben
verkregen.
Deel 2 casus: Het kind wordt 18 jaar en stelt de gynaecoloog aansprakelijk voor
het lijden van het kind. Het hof van Cassatie heeft dit niet als schade
toegekend omdat het gaat om een toestand zowel hypothetisch (wat als er
geen fout zou zijn opgetreden) en de situatie na de fout. Dus de schade van
ouders bestaat maar als gynaecoloog niet de fout had gemaakt dan was het
kind niet geboren en hebben de ouders geen kosten etc. gehad.
Dus samengevat moet er worden gekeken naar de toestand ‘nu’ en toestand
die was gebeurd als je niet had geleefd. WANT JE ONTKENT DAN JE EIGEN
3. Oorzakelijk verband tussen fout en schade: equivalentieleer
Voorbeeld/casus: aanrijding en HIV virus
Je rijdt iemand aan met voorlopig rijbewijs en de persoon is licht gewond. De
persoon wordt naar het ziekenhuis gebracht, en ze geven bloed bij. In het bloed
dat aan het slachtoffer wordt toegediend, wordt het HIV gevonden. Is de
persoon die het slachtoffer heeft aangereden aansprakelijk voor het feit dat het
slachtoffer HIV heeft?
Antwoord: ja, de persoon kan aansprakelijk gesteld worden.
Elke fout/elke oorzaak is equivalent aan de andere en voorgaande fouten. We
gaan kijken naar de schade hoe de schade zich heeft voorgedaan door de fout
van de aanrijding weg te denken en de feiten vervolgens te reconstrueren. We
merken op dat de schade zich niet zou hebben voorgedaan. Er worden twee
toestanden vergeleken met elkaar.
Voorbeeld/casus: het pantoffeleierschedelarrest
Een man gooit zijn pantoffel tegen het hoofd van zijn vrouw en de vrouw
overlijdt ter plekke omdat er in een fractie van haar schedel niet volgroeid was
(vroeger was ze geschud als baby) en zo meteen stierf door de pantoffel. Is er
nu een oorzakeljk verband tussen het overlijden en het gooien van de
7
,Art 1382 en art. 1383 oud bw inzake aansprakelijkheid pas je alleen toe
in buitencontractuele context !!!
Buitencontractuele aansprakelijkheid= objectieve regel, bepaald rechtsfeit
gebeurt en dat rechtsfeit zorgt voor bepaalde gevolgen
Toekomstige bepalingen in Boek 6 BW?
Art. 6.6 BW: Beginsel
“Eenieder is aansprakelijk voor de schade die hij door zijn fout aan een ander
veroorzaakt.”
Art. 6.7 BW: Fout
Ҥ 1. De fout is de schending van een wettelijke regel die een bepaald gedrag
oplegt of van de algemene zorgvuldigheidsnorm die geldt in het maatschappelijk
verkeer.
§ 2. De algemene zorgvuldigheidsnorm vereist een gedrag dat overeenkomt met
dat van een voorzichtig en redelijk persoon in dezelfde omstandigheden
geplaatst.
Bij de toepassing ervan kan onder meer rekening gehouden worden met:
1° de redelijkerwijze voorzienbare gevolgen van het gedrag;
2° de kosten en inspanningen nodig om de schade te vermijden;
3° de stand van de techniek en van de wetenschappelijke kennis;
4° de eisen van goed vakmanschap en goede beroepspraktijken;
5° de beginselen van goed bestuur en goede organisatie.”
Art. 6.19 BW: Noodzakelijke voorwaarde
§ 1. Een feit is oorzaak van de schade indien het een noodzakelijke voorwaarde is
voor deze laatste. Dit is het geval wanneer de schade zich zonder dit feit niet zou
hebben voorgedaan onder de concrete omstandigheden van het schadegeval.
[…]
§ 2. Er is evenwel geen aansprakelijkheid indien het verband tussen het tot
aansprakelijkheid leidende feit en de schade dermate verwijderd is dat het
kennelijk onredelijk zou zijn de schade toe te rekenen aan de persoon die wordt
8
,aangesproken. Bij deze beoordeling wordt in het bijzonder rekening gehouden
met het onvoorzienbare karakter van de schade in het licht van de normale
gevolgen van het tot aansprakelijkheid leidende feit en met de omstandigheid
dat dit feit niet op betekenisvolle wijze heeft bijgedragen tot het ontstaan van de
schade.
Art. 6.25 BW: Schade
§ 1. Schade bestaat uit de economische en niet-economische weerslag van de
aantasting van een juridisch beschermd belang.
§ 2. Schade die bestaat in het verlies van een voordeel dat zijn oorsprong vindt in
een onrechtmatige gebeurtenis of activiteit die aan de benadeelde kan worden
aangerekend, leidt niet tot schadeloosstelling.
1.2 KLASSIEKE DEFINITIE VAN HET OBJECTIEVE RECHT
Het geheel van imperatieve door de overheid afdwingbare regels, voor
de uiterlijke gedragingen van de rechtssubjecten.
§1. Imperatief karakter
Principe: rechtsregels gebieden of verbieden (recht=deductief werken) 1
o art. 203 oud BW: Deze artikelen zeggen dat de ouders moeten
instaan voor het onderhoud van de kinderen en als de studies nog
niet zijn afgerond geldt het nog steeds (ouders moeten instaan voor
het onderhoud van hun kinderen
= gebod
o art. 422bis Sw: als iemand nalaat om hulp te verlenen, dan riskeer
je een strafsanctie (het is geschreven als een gebod maar het is een
verbod, omdat je het niet mag doen)
= verbod
Permissieve regel houdt ook verbod in
o Vb. art. 3.50 BW: Geen beschrijving maar gebod, verbod (=gebod
aan derden om eigendomsrecht te erkennen)
o Rechtsregels zijn nooit declaratief, ookal lijkt het niet zo: cfr. art.
159 Gw. (=lijkt beschrijving over rechtbanken, maar is nog steeds
een verbod)
Regels die helpen andere rechtsregels te formuleren
o Bv. definities, zoals boek I WER; art. 394 Sw.
Verschillende graden in verbindend karakter
o Resultaats-/inspannings-/garantieverbintenis
o Gebonden en discretionaire bevoegdheid
1
Hoe maatschappij in werkelijkheid is (indicatief). Recht gaat bepaald gedrag aan
rechtssubjecten opleggen (vanuit deductieve regels). We gaan deductief redeneren bij recht en zo
individuele conclusies afdwingen (vanuit realiteit beginnen).
9
, Inspannings- resultaats-, en garantieverbintenis (artikel 5.72 BW)2
o Inspannings- of middelenverbintenis
Alle zorg verstrekken om bepaald resultaat te bereiken (‘je
best doen’)
Voorzichtig en redelijk persoon in dezelfde omstandigheden
(‘bonus pater familias’ of ‘de goede huisvader’)
Bewijs fout rust op SE
Bv. advocaten
o Resultaatsverbintenis
Verplicht bepaald resultaat bereiken
Fout vermoed, tenzij overmacht
Bv. beroep aantekenen tegen een bepaalde tijd
Gevolgen: denk aan bewijssrecht
Inspanning: redelijk hebben gedragen
Resultaat: schuldenaar bewijst dat resultaat heeft bereikt (vermoeden fout gaan
weerleggen)
Als iemand verbonden is aan een bepaald gedrag of resultaat dan kan je je bevrijden
van de verbintenis als er overmacht is. Opgelet: dit geldt niet bij een
garantieverbintenis want je garandeert dat de verbintenis wordt uitgevoerd.
Wanneer de schuldeiser actief betrokken is bij de verbintenis, wijst dit meestal op een
resultaatgerichte verbintenis. Echter, er kunnen uitzonderingen zijn waarbij bepaalde
aanwijzingen of factoren aangeven dat de verbintenis nog steeds aleatoir (onzeker)
van aard is, ondanks de betrokkenheid van de schuldeiser.
o Garantieverbintenis
Overmacht3 is uitgesloten
Gebonden en discretionaire bevoegdheid
o Principe: overheid gebonden door de wet
In welke mate is er nog ruimte voor
beoordelingsvrijheid/beleidsvrijheid?
A. NEE = gebonden bevoegdheid
• Gebonden en discretionaire bevoegdheid
• Rechtssubjecten kunnen gedrag gaan afdwingen
tov de overheid
• Principe: overheid gebonden door de wet
B. JA= discretionaire bevoegdheid
• Overheid kiest maatregelen die haar meest
gepast lijken
• Beleidsvrijheid
2
Verbintenis= juridisch afdwingbare aanspraak tussen schuldeiser en schuldenaar waarbij
schuldeiser een aanspraak heeft en kan ten opzichte van de schuldenaar en waarbij de schuldenaar
verbintenis moet nakomen (bv. koop-verkoop).
3
Overmacht is een juridisch concept dat verwijst naar een situatie waarin een persoon of entiteit
niet aansprakelijk kan worden gesteld voor het niet nakomen van een contractuele verplichting of
voor een onrechtmatige daad, omdat de tekortkoming of het schadelijke gedrag het gevolg is van
onvoorziene en onvermijdelijke omstandigheden die buiten hun controle liggen. Overmacht komt
vaak voor in contractuele geschillen en kan de partijen bevrijden van hun verplichtingen als aan
bepaalde voorwaarden wordt voldaan.
10
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lunameier. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $11.43. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
79373 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now