Week 1: Effettieve eanaeaving: handhavingsdoelen, efecteve handhaving, responsive regulaton
- Mascini, P. (2012). Why was the enforcement pyramid so infuentall nd what price was paidl Regulaton &
Governance, 6, p. 48-60.
(PDF via: htp://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/rego.12003/abstract)
- Schell-Busey, N., S.S. Simpson, M. Rorie & M. lper (2016), What Worksl Systematc Review of Corporate
Crime Deterrence, Criminology & Public Policy, Volume 15, Issue 2, p. 387–416.
(PDF via: htp://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/1745-9133.12195/abstract)
- Blomberg, .B. & F.C.M. . Michiels (1997), Handhaven met efectt Een empirisch-juridische studie naar de
mogelijkheden voor een efecteve handhaving van het milieurecht, Vuga, ’s-Gravenhage, p. 32-36.
- Peppel, R. van de, Het handhavingstekort, in: E.R. Muller, F.C.M. . Michiels (2006) Handhaving: bestuurlijk
handhaven in Nederland, Kluwer, Deventer, 163-174.
Hanaeaving en effettieve eanaeaving
Hanaeaving: alle handelingen die normconform gedrag bewerkstelligen.
De reguleringskelen: handhaving is hier dus een onderdeel van.
Effettieve eanaeaving: zoaanig gebruik van ae eanaeavingsmogeli0keeaen aal eel beoogae
eanaeavingsaoel woral bereikl. De handhaver moet zichzelf drie vragen stellen(Blomberg en
Michiels): wat is het handhavingsdoel, is dit doel haalbaar (haalbaarheid) en hoe kan dit doel het
beste worden bereikt (doelmatgheid)l Gevaar: handhavers gaan te milde doelen stellen zodat het
doel zeker bereikt kan worden en ze dan voloen aan de criteria van een efecteve handhaving.
Efecteve handhaving wordt dan slappe handhaving.
Bureautratisering kan een beareiging zi0n voor ae effettieve eanaeaving:
Max Weber is een socioloog die zich bezig houdt met bureaucratsering. Bureaucratseringg bedrijven
worden steeds meer georganiseerd op basis van formele voorschrifen en een ratonele
deskundigheid. Volgens Weber worden bedrijven hierdoor sleeas efticnler.
Robert Merton is juist van mening dat bureaucratsering niel efticnl is. Dit omdat bedrijven zich
hierdoor alleen maar op regels richten waardoor het doel verloren gaat. Onpersoonlijk werk, slechts
kijken naar de formele regels. ook op het gebied van handhaving moeten we dus zorgen dat de
handhaving niet te bureaucratsch wordt. Voorbeeld: ‘De paarse krokodil’: een meisje is haar knufel
krokodil kwijt en gaat naar de balie om te vragen of de knufel wellicht gevonden is. Op dat moment
ziet ze de knufel staan. De medewerker gaat echter het hele protocol langs en zegt dat ze niet
zomaar de knufel terug mag nemen, hij gaat zoeken op allerlei termen en regels. De bureaucrate
slaat door, het is niet langer efcicnt.
Hanaeavingsaoelen: onderverdeeld in algemene- en concrete doelen. Blomberg en Michiels
Algemeen eanaeavingsaoel: er is altjd een algemeen handhavingsdoel.
Hel bereiken van normtonform gearag: d.m.v. afschrikking en normbevestging. Normconform
gedrag is pas bereikt als de overtreding is becindigd én de betrokkene zich voortaan onthoudt van
regelovertreding (prevente). owel speciale prevente (gericht op de overtreder) als algemene
,prevente (gericht op andere potentcle overtreders). dit is altjd het einddoel en staat bovenaan
op de ladder van de voorkeursvolgorde van handhavingsdoelen.
Contrele eanaeavingsaoelen: te scheiden in bestuursrechtelijke en strafrechtelijke handhaving. Het
algemene doel is het einddoel, maar in de meeste concrete gevallen kan een tussendoel/ minder
vergaand doel worden geformuleerd. De handhaver zal iedere keer opnieuw een handhavingsdoel
moeten bepalen en nastreven. Om een maatstaf/richtsnoer te hebben voor het in concreto
vaststellen van handhavingsdoelen, is het noodzakelijk om een voorkeursvolgorde van
handhavingsdoelen op te stellen. De meest wenselijke methode staat bovenaan, de minste
onderaan:
1: Hel voorkomen van ae overlreaing: preventie.
2: Hel becinaigen van ae overlreaing: besluursreteleli0ke eanaeaving
3: Hel ongeaaan maken van ae gevolgen: besluursreteleli0ke eanaeaving: dit kan in combinate
met het becindigen van de overtreding.
4: Hel bevoraeren van regelnaleving in ae loekomsl: besluursreteleli0ke eanaeaving: wanneer het
voorkomen of becindigen van de overtreding niet op korte termijn mogelijk is, dient de handhaving
gericht te zijn op het bevorderen van naleving in de toekomst. Voorbeeld: dwangsom: de overtreding
wordt niet per defnite meteen becindigd maar er wordt wel beoogt dat de overtreding vroeger of
later eieren voor zijn geld kiest en een eind maakt aan de overtreding.
5: Een vergoeaing eisen van ae veroorzaakle steaae: slrafreteleli0ke eanaeaving: indien de
gevolgen van de overtreding onomkeerbaar zijn. De overtreding is dan niet ongedaan gemaakt, maar
de schade is wel vergoed. Schadevergoeding heef een generaal-preventeve werking én met het
uitgekeerde bedrag kan een ander belang worden gediend.
6: Beslraffen van ae overlreaing: slrafreteleli0ke eanaeaving: geldboete/gevangenisstraf. Deze
sancte kan worden opgelegd naast een herstelmaatregel. Dit kan nodig zijn met het oog op
prevente: generale prevente. Ook kan bestrafng worden ingezet indien er geen herstel of
schadevergoeding mogelijk is, zoals bij de overtreding van administrateve voorschrifen. Bestrafng
is dan de enige handhavingsmogelijkheid dus dan wordt er hiervoor gekozen omdat het niet
opleggen van een sancte afreuk doet aan de geloofwaardigheid en integriteit van de norm.
Nuantering: besluursretel reparaloir, slrafretel punitief: In het algemeen geldt dat bestuursrecht
gericht is op herstellen: het onrecht ongedaan maken, terwijl strafrecht gericht is op het bestrafen.
Echter, in de praktjk is dit onderscheid minder strikt. Het bestuursrecht heef soms ook een
puniteve dimensie: bv. de dwangsom. Ook het strafrecht heef soms een herstellende dimensie: bv.
de mogelijkheid voor schadevergoeding voor een slachtofer. Bovenstaande handhavingsdoelen
sluiten elkaar niet uit en zijn soms onderling uitwisselbaar: stap 6 kan bijvoorbeeld ook prevente met
zich meebrengen waardoor het samenvalt met stap 1 en stap 4.
De motieven van niel-naleving beïnvloeaen ae keuze voor een eanaeavingsaoel: zie hieronder de
nalevings- en handhavingspiramide.
Hanaeaving als een probleem
Hanaeavingsreflex: bij ongelukken en rampen zegt men al snel dat er een handhavingsgebrek is en
dat daardoor het ongeluk/de ramp is ontstaan.
Risitosamenleving: Urich Bech: de samenleving probeert zoveel mogelijk risico’s uit te sluiten. Voor
zover we dit niet kunnen gaan we ons verzekeren om de gevolgen uit te sluiten. Pech moet weg:
risico’s uitsluiten. Denk aan vaccinates, het weeralarm of terrorisme.
Grenzen aan effettieve eanaeaving: Blomberg en Michiels:
Oneaalbare aoelen: je kan niet altjd al het gedrag normconform maken. Stel geen onhaalbare
doelen op, neem dan genoegen met een ‘minder’ doel.
Beperkle fnanticle miaaelen van ae eanaeavenae inslantie: fnancicle middelen zijn niet
eindeloos. Er moeten keuzes worden gemaakt: wegen de kosten op tegen het te behalen resultaat.
Beperkingen in eanaeavingsinslrumenlarium: sommige handhavingsmethode zijn juridisch niet
mogelijk omdat je geen bevoegdheid hebt. Ook heef elk instrument zijn eigen beperkingen: een
boete zorgt bijvoorbeeld niet voor herstel.
,Retelsbeginselen: proportonaliteit kan er voor zorgen dat je niet snel kan optreden of dat je geen
zwaar middel mag instellen. Het kan dan wel efectef zijn maar je handelt dan in strijd met
rechtsbeginselen. Het overheidsoptreden moet in een redelijke verhouding staan tot de overtreding.
Gelijkheidsbeginsel + zorgvuldigheidsbeginsel kunnen ook in de weg staan bij een efecteve
handhaving.
Retelsbesteerming: hierdoor wordt het proces langzamer. Dit kan een efecteve en adequate
handhavingsreacte in de weg staan.
Gebrekkige effettivileil: effettivileil en geloofwaaraigeeia overeeiasbeleia: als een handhaver niet
efectef kan werken dan neemt de geloofwaardigheid van de overheid af, hierdoor neemt de
efectviteit weer verder af.
Versteillenae aefnities van ‘eanaeavingslekorl’: wat is een handhavingstekortl Verschillende
opvatngen waarbij het accent anders ligt (Peppel)
Commissie Miteiels: wel willen maar niel kunnen of wel kunnen maar niel willen eanaeaven:
juridisch-normateve defnite: handhaven moet.
-Moeten: discretonaire bevoegdheid: in hoeverre kunnen handhavers een eigen keuze maken.
-Willen: wilt men handhaven of gedogenl
-Kunnen: wat kan een handhaverl Denk hierbij aan capaciteiten en fnancicle middelen.
Algemene rekenkamer: norm woral minaer nageleefa aan beooga en aal zou kunnen woraen
verbelera aoor meer eanaeaving: gericht op het nalevingsaspect: zonder handhaving geen naleving.
Het feitelijke nalevingsniveau ligt dan lager dan beoogde nalevingsniveau. Feitelijk is de mate waarin
regels daadwerkelijk worden nageleefd. Beoogd is het nalevingsniveau dat door de
besluitvormers/politek/handhavers als minimaal noodzakelijk wordt gezien: wat willen we bereiken.
Beide nalevingsniveaus kunnen dus uiteenlopen.
Wanneer woraen ae eanaeavingsaoelen niel bereikl?
1: Niel willen eanaeaven: geaogen. Gedogen is soms beleid en soms niett soms is het uit de praktjk
ontstaan. Illegale sofdrugs beleid: het is illegaal maar er wordt niet op gehandhaafd: gedoogbeleid
want het wordt structureel gedaan. Indien er niet wordt gehandhaafd omdat er rechtmatg wordt
gedoogd (niet willen, maar ook niet hoeven), is er geen sprake van een handhavingstekort.
2: Niel kunnen eanaeaven: eanaeavingslekorlen alleen als er sprake is van ‘niel kunnen’
spreken we aus etel van een eanaeavingslekorl.
Oorzaken eanaeavingslekorl: (Peppel)
1: Capatileil: door onvoldoende capaciteit kan er niet genoeg worden gecontroleerd.
Handhavingstekort is dan groter dan de handhavingscapaciteit. Hierdoor kan een
gelegenheidsstructuur voor overtreding bestaan.
2: Deskunaigeeia: bv als er een nieuwe regel is, kan er onvoldoende deskundigheid zijn.
3: Inslrumenlarium: wat kan er juridisch gezien.
4: Regislratie: wordt niet goed bijgehouden wat er gebeurd: niet actueel of betrouwbaar. Hierdoor
zijn niet alle instantes op de hoogte van vergunningaanvragen of gedoogsituates.
5: Slri0aige regels
6: Vereouaing besluursreteleli0ke – slrafreteleli0ke eanaeaving: kan een gat tussen ziten.
7: (Retelsbesteerming)
Hanaeaving en regelnaleving: handhaving is een middel om de naleving van regels te bevorderen.
Naleving is van belang omdat door niet-naleving de efectviteit van het overheidsbeleid kan
verminderen en omdat de geloofwaardigheid van het beleid anders achteruit gaat. Het is efectef
om de oorzaken van niet-naleving te onderzoeken en hier oplossingen voor te bedenken.
Sotiaal-etonomistee oraeningswelgeving: intrinsiek nalevingsprobleem
Mala in se: gegeven dat op zichzelf verwerpelijk is, ondanks dat het misschien niet in het Wetboek
van Sr staat. Wij vinden dat het zo erg is dat het op zichzelf al verwerpelijk is, maakt niks uit of het in
Wetboek staat.
, Mala proeibila: het is misschien niet heel erg maar het is verboden. Het mag niet omdat het in het
wetboek staat. in deze cursus gaat het vaak om mala prohibita. Dit kan problemen opleveren want
naleving van regels wordt ook sterk bepaalt door wat mensen zelf vinden.
Oorzaken niel- naleving van regels
1: Kennis van regels en gearagsallernatieven: niet weten hoe een regel in elkaar zit + niet weten dat
je het ook op een andere manier kan doen waardoor je, je wel aan de norm houdt. Niet kunnen.
2: Slrutlurele mogeli0keeia naleving: zijn dingen die alleen op de lange termijn geregeld kunnen
worden. Niet kunnen.
3: Legitimileil en reaeli0keeia van regel: niet willen. Worden niet spontaan nageleefd.
4: Koslen en balen van naleving versus aie van en overlreaing: niet willen. Het is fnancieel of
sociaal voordelig om de regel te overtreden.
5: Sotiale inbeaaing (sotiale norm): niet willen. Norm die van boven is opgelegd maar de norm leef
niet onder de normadressaten.
Oplossingen
Meer eanaeaving: meer handhavers + toezichthouders. Echter, het vergroten van de
handhavingscapaciteit is erg duur dus hier wordt niet vaak voor gekozen.
Belere eanaeaving: professionalisering, best practces (onderzoek doen wat wel en niet werkt),
programmatsch handhaven.
Belere regels: beter naleefaar + beter handhaafaar.
Slimmere eanaeaving/ smarl regulation
-Eviaente basea: Schell-Busey: onderzoeken wat wel en niet werkt.
-Hanaeaving en gearag (inspelen oorzaken): wat zijn redenen waarom mensen zich niet houden aan
een regel.
-Hanaeavingsmoaellen: responsive regulaton (zie hieronder), smart regulaton
-Horizonlaal loezitel: de samenleving houdt toezicht op zichzelf.
Hoe kan 0e eel besle eanaeaven: aoor le overluigen of le slraffen?
Punitieve eanaeaving: handhaveng afschrikken door het bestrafen van een overtreding.
Coöperatieve eanaeaving: handhaveng doen naleven, regelnaleving, bevorderen. Heef meer te
maken met proberen te overtuigen, mensen uit zichzelf laten bewegen om de norm na te leven.
Sympaleieke eanaeaving/responsive regulation: yers & Braithewaite. Het idee is dat je puniteve
handhaving met coöperateve/overtuigende handhaving moet combineren. Het een werkt niet
zonder het ander . Perverse efecten van louter puniteve handhaving: verminderde betrokkenheid
bij regelgeving + onefcient werken omdat er tjdrovende rechtszaken op volgen + verslechterde
relates tussen inspecteurs en de normadressaten +het achterhouden van informate jegens
inspecteurs. Deze perverse efecten van een puniteve houding kan je hier tot het minimum
beperken door responsive regulaton: alleen nog puniteve houding als men bewust niet-naleef. ls
je als overheid heel streng bent, willen bedrijven en burgers nog wel eens in verzet koment ze gaan
dan juist de norm slechter naleven. ls je alleen punitef handhaaf indien overtuigend handhaven
niet werkt, wordt dit puniteve optreden sneller als rechtmatg beschouwt. Hierdoor komt er een
groter draagvlak voor de regel. Perverse efecten van louter overtuigende handhaving: gevaar van
vrijblijvendheid en kwaadwillende hebben de kans om regels te overtreden. Door twee soorten
handhaving te combineren, kan je bovenstaande nadelen wegnemen en ervoor zorgen dat er
normconform wordt gehandeld. Pragmatsch uitgangspunt: bij toepassing van het recht rekening
houden met de gevolgen daarvan in de praktjk. Dus niet enkel het belang van naleving van de wet
staat centraal, ook kijken naar de gevolgen hiervan: interpretate van regels moet dus worden
afgestemd op een specifeke context. Geen enkele vorm van regulering/handhaving is altjd efectef:
of een strategie efectef is, hangt af van de specifeke situate. an de hand van onderstaande
piramide wordt bepaalt welke handhavingsstrategie moet worden ingezet.
Hanaeavingspiramiae/ lee enfortemenl pyramia: aan de hand van deze piramide bepaal je, de
stappen van handhaving. De handhavingsstrategie wordt bepaalt aan de hand de moteven en
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lynncoenen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.59. You're not tied to anything after your purchase.
