Hi!! Dit bestand bestaat uit uitgebreide college aantekeningen voor het vak psychodiagnostiek, dat in het eerste blok van het derde jaar van de studie psychologie aan Tilburg University gegeven word. De colleges zijn gegeven door J. Everaerts. Daarnaast zijn er nog twee hoorcolleges gegeven door ga...
Inhoudsopgave Psychodiagnostiek
HC 1 – Psychologische gespreksvoering en aanmeldingsfase van de diagnostische cyclus................................3
Psychologische gespreksvoering..........................................................................................................................3
Algemene klinische vaardigheden........................................................................................................................5
Diagnostische cyclus.............................................................................................................................................6
De relatie tussen de zorgverlener en de cliënt.....................................................................................................6
HC 2 – Aanmelding, klachtenanalyse en diagnostisch scenario........................................................................7
Aanmelding (Anm)...............................................................................................................................................7
Klachtenanalyse (KA)..........................................................................................................................................10
Valkuilen van de klachtenanalyse......................................................................................................................12
Werkwijze van de klachtenanalyse....................................................................................................................12
Diagnostisch scenario.........................................................................................................................................12
HC 3 – Probleemanalyse en verklaringsanalyse............................................................................................. 15
Probleemanalyse................................................................................................................................................15
Werkwijze probleemanalyse..............................................................................................................................17
Samenvatten......................................................................................................................................................18
Verklaringsanalyse.............................................................................................................................................18
Integratief beeld.................................................................................................................................................23
HC 6 & 7 – Gastsprekers............................................................................................................................... 25
Observatie (gastles van W. Penninga)................................................................................................................25
Een inkijk in de eerste fase van een GGZ-behandeling (gastles van G. Vernimmen).........................................27
Forensische zorg (gastles van D. ’t Gilde)...........................................................................................................29
HC 8 – diagnostische instrumenten............................................................................................................... 30
Diagnostische instrumenten...............................................................................................................................30
Intelligentie.........................................................................................................................................................31
Intelligentiemodellen..........................................................................................................................................31
WISC-V................................................................................................................................................................33
Inhoud van de WISC-V........................................................................................................................................33
Subtests van de WISC-V......................................................................................................................................34
WAIS-IV...............................................................................................................................................................37
Subtests van de WAIS-IV.....................................................................................................................................38
HC 9 – Indicatieanalyse, advisering en het diagnostisch verslag.....................................................................39
Indicatieanalyse.................................................................................................................................................39
Advisering...........................................................................................................................................................41
Weerstand..........................................................................................................................................................44
, Diagnostisch verslag...........................................................................................................................................44
Beroepsethische richtlijnen voor verslaggeving.................................................................................................49
NIP Basisaantekening Psychodiagnostiek (BAPD) en LOGO verklaring..............................................................50
Oefenvragen voor het tentamen.................................................................................................................. 50
LEGENDA:
- Rood = begrip
- Blauw = auteur of een belangrijk persoon
- Schuingedrukt = voorbeeld
- Dikgedrukt = belangrijk woord (maakt het makkelijk om de tekst in 1x te begrijpen
wanneer je het al geleerd hebt)
- Plaatje = uitleg bij een afbeelding
2
, HC 1 – Psychologische gespreksvoering en
aanmeldingsfase van de diagnostische
cyclus
Psychologische gespreksvoering
De basishouding in de psychologische gespreksvoering is gebaseerd op de cliëntgerichte benadering van
Carl Rogers, waarbij het basisprincipe ‘zelfactualisering’ centraal staat. Zelfactualisering betekent dat de
therapeut ervoor moet zorgen dat de cliënt zichzelf gaat helpen. Wel zijn er bepaalde condities nodig om
zelfactualisatie te realiseren, deze moeten in de therapie ontwikkeld worden. Deze faciliterende,
therapeutische relatie zorgt ervoor dat de cliënt sterke punten, moeilijkheden en oplossingen kan
ontdekken. In het begin is het hierbij belangrijk dat de cliënt de ruimte krijgt om zijn/haar verhaal te
doen, zonder dat de therapeut hierbij advies geeft. De therapeut kan namelijk schrikken van het verhaal
van een cliënt, waarbij hij gelijk advies wil geven (‘ik moet iets doen’- syndroom). Echter is het
belangrijker om eerst de cliënt goed te leren kennen (exploratie) en aan de relatie met de cliënt te
werken
Drie condities voor groei
In therapie bestaan er drie condities voor groei:
1. Onvoorwaardelijke positieve waardering tijdens therapie is het belangrijk dat de cliënt zich als
een persoon met waarde voelt. Dit kan op verschillende manieren bereikt worden:
Betrokkenheid tonen naar de cliënt op tijd zijn op de afspraak, tijd vrijmaken voor de
cliënt, privacy voor de cliënt reserveren, het vertrouwen respecteren
o Barrières zijn (1) gebrek aan tijd en (2) gebrek aan zorg/bezorgdheid (annuleren van
een afspraak)
Inspanning doen om de cliënt te begrijpen empathie, vragen stellen, interesse tonen,
actief luisteren (parafraseren en reflecteren
Onvoorwaardelijke aanvaarding een houding hebben om gedachtes/gevoelens niet af te
keuren, maar ook niet onvoorwaardelijk goed te keuren (het is natuurlijk niet rechtvaardig
om een autoruit in te slaan wanneer iemand je geen voorrang geeft). Het is belangrijk om
het gezichtspunt (intenties) van de cliënt serieus te nemen en uit te vinden WAAROM de
cliënt zo reageerde. Tenslotte moet de therapeut uitgaan van de goede wil van de cliënt, en
moet de therapeut gedachten/gevoelens rond de cliënt bij zichzelf nagaan. Hierbij ga je na
wat het verhaal van een cliënt met jou zelf doet. Wanneer je een verhaal te heftig vindt en je
niet weet hoe je diegene verder moet helpen, is het misschien fijner voor de cliënt om
overgedragen te worden aan een gespecialiseerde therapeut
Warmte en nabijheid uitdrukken nabijheid is bruikbaar bij de overdracht en
tegenoverdracht, omdat je zo goed kunt beschrijven wat zich in de situatie afspeelt.
Daarnaast is warmte en nabijheid o.a. belangrijk voor het reduceren van een onpersoonlijk
karakter tijdens de behandeling en het reflecteren op gedachtes, gevoelens en gedragingen
van de (1) hulpverlener, (2) cliënt of (3) de relatie tussen beiden
3
, 2. Echtheid het is belangrijk dat de hulpverlener zichzelf is, zonder een rol te spelen, omdat dit
reflecteert naar ‘een mens zijn’. Dit kan de samenwerking met de cliënt bevorderen, en de
emotionele afstand kleiner maken tussen cliënt en therapeut. Echtheid bestaat uit vier
belangrijke facetten
I. Rolgedrag leg niet de nadruk op jouw rol, autoriteit en status als therapeut
II. Congruentie de woorden, gevoelens en het gedrag van de hulpverlener zijn
consistent
o Het erkennen van negatieve of positieve gevoelens in de sessie
o Er ontstaat wantrouwen bij de cliënt wanneer hij/zij incongruentie merkt
negatieve gevoelens niet meer uiten, afstandelijk reageren
III. Spontaniteit niet elke gedachte die bij je opkomt verwoorden, maar jezelf wel op een
natuurlijke wijze uitdrukken en toch tactvol met de cliënt omgaan
IV. Openheid en zelfonthulling de vaardigheid om open te zijn over jezelf tegen je cliënt.
Hierbij moet de therapeut zelf bepalen tot in hoeverre diegene open wil zijn
o De capaciteit van de cliënt om iets uit deze zelfonthulling te halen de perceptie
op een probleem veranderen
o Jezelf parallel stellen aan de gevoelens van de cliënt qua inhoud en intensiteit “ik
voel ook niet alleen maar positieve gevoelens t.a.v. mijn kinderen”
o De therapeut moet niet TE open of gesloten zijn, want hierdoor kan de cliënt anders
gaan denken over de hulpverlener teveel met zichzelf bezig, is afstandig
3. Empathie = de mogelijkheid om iemand te begrijpen vanuit zijn/haar belevingswereld en laten
merken dat je begrijpt wat er in hem/haar omgaat om te ontdekken in hoeverre je open staat
voor de cliënt is het belangrijk om te kijken naar de eigen kwetsbaarheden, persoonlijkheid,
voorkeuren en omstandigheden (persoonlijke problemen, stress). Hierbij zijn er een aantal
belangrijke facetten
Intrapersoonlijke beleving door therapeut
Communicatie door therapeut
Receptie door cliënt
Observeer de reactie van de cliënt op jouw empathische toenadering en stem je reacties af
op het proces van de cliënt
Verbale empathie Non-verbale empathie
Vragen stellen vanuit de belevingswereld van de cliënt Oogcontact/naar cliënt kijken
Praat over wat belangrijk is voor de cliënt Naar voren leunen
Refereer aan de gevoelens van de cliënt Open arm positie
Spiegelen = matchen van het non-verbale gedrag
van de cliënt
Aspecten van de sessie beschrijven
- Twijfel bij de cliënt “het voelt aan alsof je je woorden wikt en weegt”
- Vijandigheid, irritatie of boosheid “ik voel me behoorlijk geïrriteerd, omdat je niet op de
afspraak verschijnt”
- Aantrekking “het is goed dat je me mag, maar ik vraag me af of het ons nu niet tegenhoudt
de dingen te vertellen zoals ze zijn”
- Vastzitten of gebrek aan richting “op dit moment heb ik de indruk dat we vastzitten”
- Spanning “ik ben me ervan bewust dat we nu beiden met een vervelend gevoel zitten”
LET OP dat hierbij geen aannames gedaan worden!
4
,Algemene klinische vaardigheden
Het doel van algemene klinische vaardigheden is het zorgen voor duidelijkheid over de gang van
zaken in het gesprek voor de cliënt en de hulpverlener, en om de cliënt de ruimte te geven om hun
verhaal te vertellen
Niet-selectieve luistervaardigheden
- Non-verbaal gedrag laat de cliënt merken dat er geluisterd wordt en stimuleer de cliënt om
verder te vertellen
- Verbaal volgen laat de cliënt merken dat er geluisterd wordt en stimuleer de cliënt om verder
te vertellen
- Gebruik van stiltes nagaan waardoor de stilte ontstaat. Wat is er bij de cliënt gebeurd? Is de
stilte functioneel? En hoe nu verder? (gaat de therapeut zelf praten, of wacht hij/zij tot de cliënt
het gesprek weer oppakt)
Selectieve luistervaardigheden
- Vragen stellen het stellen van gesloten en open vragen helpt de cliënt om gedachtes te
verwoorden en problemen te verhelderen
- Parafraseren = het herformuleren van de inhoud van de boodschap van de cliënt, in de woorden
van de hulpverlener mogelijk gevaarlijk, aangezien de cliënt mee kan gaan in de interpretatie
- Reflecteren = het weergeven van het affectieve doel van de boodschap door te luisteren naar
affectieve woorden, of door de emotie uit het non-verbale gedrag te halen (snelheid van
spreken, stemvolume)
- Concretiseren = de cliënt zo nauwkeurig mogelijk laten vertellen over de problemen d.m.v. de
5G’s of ‘hoe en wat’-vragen (“Wat bedoel je precies met …”)
- Samenvatten = de hulpverlener geeft de hoeveelheid informatie overzichtelijk en begrijpelijk
weer voor de cliënt
Sleutelgedachtes en -gevoelens
Wat vermeldt de cliënt herhaaldelijk?
Is er een patroon, thema of zijn er elementen die samen horen?
Regulerende vaardigheden
- Openen van het gesprek en begincontract = de hulpverlener geeft een beeld over wat de cliënt
kan verwachten en verwacht verheldering van de verwachtingen van de cliënt
- Terugkoppeling naar doelen de hulpverlener doet aan procesbewaking (zorgen voor
haalbare doelen, deze bewaken en nastreven)
- Situatie verduidelijken = het herstellen van de relatie bij onduidelijkheden/misverstanden (een
gesprek voeren over een vorig gesprek, over de gang van zaken of de relatie)
- Hardop denken = hulpverlener verwoord de gedachten voor de cliënt op een duidelijke manier
- Afsluiten van het gesprek verwachtingsmanagement (kondig de duur vooraf aan) en afsluiten
met een samenvatting (door de cliënt) of een metagesprek
Nuancerende vaardigheden
- Interpreteren = het geven van een mogelijke verklaring voor gedrag, gedachten of gevoelens van
de cliënt of het verklaren van de samenhang tussen gedragingen
- Confronteren = de hulpverlener beschrijft discrepanties en conflicten die duidelijk worden uit de
gevoelens, gedachten en gedragingen van de cliënt
- Positief her-etiketteren = een nieuwe, positieve betekenis geven aan oorspronkelijk negatief
beleefde onderdelen van een probleem
- Informatie geven = geven van informatie of feiten over ervaringen, mensen, gebeurtenissen en
alternatieven
5
, Diagnostische cyclus
In de diagnostiek gaat het over een systematische en wetenschappelijk onderbouwde manier om na te
gaan wat de beste oplossing zou kunnen zijn voor een specifieke situatie van de cliënt
De diagnostische cyclus bestaat uit zes fases:
1. Aanmelding (Anm)
2. Klachtenanalyse (KA) = zorgt voor een ordening van de
klachten van de cliënt waarop zijn/haar hulpvragen
betrekking op hebben de verhelderende diagnose
3. Probleemanalyse (PA) = het objectief vaststellen van wat
er aan de hand is de onderkennende diagnose
4. Verklaringsanalyse (VA) = proberen inzicht te krijgen op
de uitlokkende en instandhoudende factoren van de
klachten de verklarende diagnose
5. Inductieanalyse (IA) = de meest aangewezen
hulpverlening voor de persoon de indicerende diagnose
6. Advies (adv)
De kans dat een interventie slaagt is afhankelijk van de correctheid van de informatie die verzameld is
in de KA, PA, VA en IA
Plaatje = de stippellijnen geven aan dat een deel van het proces gelopen kan worden, waardoor er dus
fases overgeslagen kunnen worden (de vaststelling van klachten kan op de volgende manier doorlopen
worden: Anm KA PA IA Adv. Hierbij sla je VA dus over)
- Leer dit plaatje en de doorgetrokken lijnen en stippellijnen uit je hoofd voor het tentamen!!
Wanneer de diagnostische cyclus afgerond is, begint de therapiecyclus die bestaat uit drie onderdelen:
1. Planning (PL)
2. Uitvoering (UV)
3. Beoordeling van het effect (BE)
De diagnostische én therapiecyclus samen vormen de volledige klinische cyclus (KC). Hierbij is op het
einde nog een evaluatie (EV) van de gehele cyclus vereist
De relatie tussen de zorgverlener en de cliënt
Een therapeut moet altijd cliëntgericht werken. Een empathische en betrokken houding is namelijk
noodzakelijk voor het ontstaan van een goede relatie tussen de therapeut en de cliënt. GGZ-
behandelaren moeten aan de volgende competenties voldoen volgens cliënten en naasten:
- Helder communiceren
- Goed luisteren
- Niet oordelen
- Cliënten met respect benaderen
- Oprecht betrokken zijn
- De cliënt als een mens zien, niet als een ziekte
6
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sannehielkema. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.51. You're not tied to anything after your purchase.
