8.2 Gehaald!! - Dit document is een samenvatting van de colleges en artikelen van het vak Theoretische pedagogiek uit het eerste jaar pedagogische wetenschappen aan de RUG. Alle stof vanuit de colleges (2023/2024) is erin verwerkt en de artikelen van Sleutel & De Ruyter, Poeck & Östman en Backurst...
Theoretische pedagogiek
Literatuur: Artikelen & Colleges (+ boeken, niet opgenomen in deze samenvatting)
College 1 - Introductie
Johann Friedrich Herbart is de grondlegger van de pedagogiek als wetenschappelijke
discipline. Hij combineerde filosofie met de ‘nieuwe’ psychologie.
Herbart focust zich op onderwijs ipv opvoeding. Vroeger ging leren vooral om stampen en
kunnen reproduceren, maar tegenwoordig ligt de focus meer op het activeren van leerlingen
in hun denken. Leerstof moet systematisch uitgebouwd worden, beginnen bij wat kinderen al
weten en hen vanuit daar geleidelijk kennis bijbrengen. Het doel van onderwijs was voor
hem deugdzaamheid, de wil om het goede te doen (eenheid van kennen-willen-handelen)
creëren.
Vanaf de 18e/19e eeuw zijn er verschillende invalshoeken in het nadenken over leren en
opvoeden geweest. Deze waren vooral beschrijvend (wat iets is) en voorschrijvend (hoe iets
zou moeten). Er was een heel duidelijk ideaalbeeld, maar ook het doen van
wetenschappelijk onderzoek kwam op. Grofweg zijn er vanuit daar drie stromingen te
onderscheiden in de wetenschappelijke pedagogiek. Dit zijn verschillende manieren om
opvoeding te bestuderen/om wetenschappelijk onderzoek te doen.
Fenomenologie
Fenomenologie is een benadering vanuit de filosofie waarbij, om de wereld te begrijpen,
gekeken moet worden naar verschijnselen zoals deze zich voordoen. Het gaat hierbij om
ervaringen, niet persé om of het echt waar is.
Edmund Husserl is een van de grondleggers van deze stroming. Hij zegt dat om te weten
wat een verschijnsel echt is er als eerste gekeken moet worden naar eigen ervaringen,
vanuit deze ervaringen kan er tot een gedeeld begrip gekomen worden (en via daar tot de
kern). Het gaat hierbij niet om een ‘definitieve waarheid’ maar om intersubjectiviteit: kunnen
we het eens zijn over wat de essentie van het verschijnsel is? Intersubjectiviteit is niet iets
objectiefs of subjectiefs, maar een manier van zoeken naar een gedeelde visie.
In de Nederlandse fenomenologie is Martinus Langeveld een vooraanstaand persoon. Hij
zegt: ‘Om opvoeding te kunnen definiëren moeten we uitgaan van de ervaring van wat
opvoeding is.’. Ervaringen en intenties zijn belangrijk. Het gaat om het ‘lezen’ van de wereld
om je heen.
Conceptueel-analytische stroming
Deze stroming is op zoek naar de zuiverheid van begrippen (in tegenstelling tot de
fenomenologie). Volgens Wittgenstein moet er eerst helderheid zijn over wat bedoeld wordt
voordat er verder ingevuld en geoordeeld kan worden. Een begrip moet op de juiste manier
gebruikt worden.
1
, Kritische theorie
In de kritische theorie worden machtsverschillen/machtsverschijnselen centraal gesteld.
Deze theorie vraagt zich af waarom bepaalde dingen wel populair zijn en anderen niet.
Daarvoor moet gekeken worden naar de context, processen en verschijnselen kunnen
alleen goed begrepen worden vanuit hun sociale context. Daarbij is kritische reflectie
op/deconstructie van de relatie wetenschap-praktijk-beleid van belang. Er moet gekeken
worden naar waar dingen vandaan komen.
Theoretische pedagogiek
Theoretische pedagogiek is gericht op het begrijpen van opvoeding en onderwijs als
bijzondere interpersoonlijke processen die zich afspelen op het snijvlak van
ervaringen/betekenissen en keuzes vanuit het perspectief van de opvoeder in een specifieke
setting.
Het startpunt is het perspectief van de opvoeder, want die moet handelen. Het gaat hierbij
om ervaringen/betekenissen/keuzes op individueel/subjectief (dit kind, hier en nu) gebied
maar ook op algemeen/intersubjectief (herkenbare situaties en ervaringen voor ‘iedereen’)
gebied.
Opvoeding/leren gebeurt altijd en overal ter wereld, dus is heel vanzelfsprekend en normaal.
Wel geeft het kind zijn eigen draai aan wat je het meegeeft, dus het eindresultaat van
opvoeding/onderwijs is altijd onzeker. Wat een ouder/leerkracht doet, kiest en overweegt
leidt niet altijd automatisch tot een bepaald eindresultaat. De onzekerheid is fundamenteel.
Talen en woorden
In het Nederlands en Duits heb je vergelijkbare woorden voor pedagogiek/opvoeding. Dit zijn
alledaagse dingen die je als ouder (samen) doet met het kind en de beleving daarvan.
In het Engels heb je dat niet echt. Je hebt het begrip 'parenting', daarbij ligt de focus op
‘tips&tricks’, effectief gedrag, vaardigheden van de ouder en gerichtheid op gewenst gedrag
van het kind. Dit is een andere focus, je kan het niet één-op-één vertalen, begrippen schuren
met elkaar:
● Onderwijs/Opleiding/Vorming → Education/Schooling
● Leren → To teach/to learn
● Lesgeven → To teach
2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jfv. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.89. You're not tied to anything after your purchase.
