Dit document bevat een uitwerking van de hele toetsmatrijs van het blok Intensieve zorg. Met onder andere alle naar voor gekomen ziektebeelden, de verpleegtechnische vaardigheden, de SRV vaardigheden en nog meer (zie inhoudsopgave van het document)
,Medisch
Persoonlijkheidsstoornissen en Borderline
De student geeft een definitie van persoonlijkheidsstoornissen en kan verschillende vormen
benoemen
Ontwikkeling van de persoonlijkheid
➔ Aanleg / temperament (begint in de baarmoeder)
➔ Leerervaringen/Karakter (ontwikkeld zich in de kinderjaren)
➔ Persoonlijkheid
Bio-psycho-sociale kwetsbaarheidsmodel
- DNA/Erfelijkheid
- Leeraspecten tijdens de kinderleeftijd
• Veiligheid om te leren
• Vertrouwen
• Realistische grenzen
- Sociale aspecten in relatie tot anderen
“In de meesten van ons heeft het karakter zich tegen het dertigste levensjaar gezet als gips, dat
nooit meer kneedbaar zal worden”
Persoonlijkheidsstoornis: geen stoornis maar een aanpassing aan een moeilijke omgeving
• Je hechting verloopt niet gezond. Vroeger kon je je wel goed aanpassen aan
je ‘giftige’ omgeving maar nu hoeft dat niet meer dus is het lastig om jezelf
staande te houden.
Persoonlijkheid: definitie
De persoonlijkheid van een mens is het geheel van karakteristieken die aan een persoon kunnen
worden toegekend.
Dit geheel van eigenschappen bepaalt de manier waarop deze persoon in verschillende situaties zal
reageren, de manier waarop hij denkt en waardoor hij gemotiveerd zal worden (doen, denken,
voelen).
Persoonlijkheidsstoornis (volgens DSM-5: de patiënt ervaart leidensdruk)
- Een duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen dat duidelijk afwijkt van
wat binnen de cultuur van de betrokkene wordt verwacht
- Dit patroon is inflexibel en komt tot uiting in een breed scala van persoonlijke en sociale
situaties (vandaag hetzelfde als morgen)
- Klinisch significante lijdensdruk of beperkingen in het sociale en beroepsmatige
functioneren
- Stabiel en van lange duur, herleidbaar tot de jong-volwassenheid op z’n laatst
(egosyntoon: passend bij de persoon zelf)
- Niet veroorzaakt door andere psychiatrische stoornissen, door middelengebruik of door
somatische stoornissen
Categorale of dimensionale benadering?
• Dimensies (Livesley):
- Dissociaal (gevoelloosheid, afwijzen)
- Geremdheid (beperkte expressie, intimiteitsstoornissen)
- Emotionele ontregeling (affectieve labiliteit, angst)
- Dwangmatigheid (ordelijkheid, gewetensvol)
• Schema’s (Jeffrey Young, 1991):
- Opvattingen, herinneringen en bijbehorende emoties
• Uitgaan van de kracht van de patiënt als aangrijpingspunt voor behandeling
Dimensies:
- Conscientieusheid (efficient/georganiseerd vs. Extravagant/onzorgvuldig
- Vriendelijkheid (vriendelijk/meelevend vs. Kritisch/rationeel)
- Neuroticisme (gevoelig/nerveus vs. Veerkrachtig/zelfverzekerd)
- Openheid voor ervaringen (inventief/nieuwsgierig vs. Consistent/voorzichtig
- Extraversie (uitgaand/energiek vs. Eenzaam/gereserveerd)
Persoonlijkheidsstoornissen: met leidensdruk gepaard.
Persoonlijkheidstrekken: Heeft iedereen, hoeft niet perse slecht te zijn (bijv. voorgevoel).
De student kan een ziekteanalyse van Borderline maken adhv format: hoe bestudeer ik een
ziektebeeld en dit toepassen op een casus.
De ziekte
Iemand met BPS heeft moeite om zijn emoties te beheersen en heeft vaak het gevoel dat die hem
overspoelen. Een kleine tegenslag kan al leiden tot een intense woedeaanval of depressie. Deze
onvoorspelbare stemmingswisselingen duren vaak een paar uur en bijna nooit langer dan een paar
dagen. Iemand met Borderline reageert vaak impulsief en dat kan leiden tot negatieve gevolgen zoals
geldverspilling, alcohol- en drugsmisbruik, instabiele (seksuele) contacten of eetbuien.
Symptomatologie
Er kan sprake zijn van een borderline persoonlijkheidsstoornis als je minimaal 5 van deze kenmerken
hebt:
• je doet er alles aan om te zorgen dat iemand bij je blijft
• je relaties zijn wisselend en heftig
• je doet jezelf pijn of denkt regelmatig aan de dood of zelfdoding
• je humeur wisselt snel en sterk
• de manier waarop je jezelf ziet wisselt sterk, waardoor je niet goed weet wie je bent of wat
je voelt
• op verschillende gebieden van je leven doe je plots dingen zonder erbij na te denken, zoals te
veel geld uitgeven, te veel alcohol drinken, gokken of stelen
• je voelt vaak helemaal niks
5
, • je hebt weinig controle over je woede en andere emoties
• je ervaart de wereld om je heen anders of krijgt bij veel stress het gevoel dat je iets of
iemand niet kunt vertrouwen
• je ervaart je lichaam als vreemd (dissociatief), je hebt het gevoel niet in de realiteit te zijn.
Bij een borderline persoonlijkheidsstoornis heb je elke dag veel last van deze kenmerken. Ook
houden je problemen lange tijd aan. Daardoor kun je dagelijkse dingen minder goed doen. Zoals je
studie of werk.
Etiologie
Een borderline persoonlijkheidsstoornis ontstaat door een combinatie van factoren. Zo kan het zijn
dat je al vanaf je geboorte gevoeliger bent om de stoornis te ontwikkelen. Of dat iemand in je familie
een borderline persoonlijkheidsstoornis heeft.
Een heftige situatie die je in je jeugd hebt meegemaakt, kan ook een rol spelen. Het gaat dan om een
situatie waarin je je erg onveilig voelde. Bijvoorbeeld omdat je gepest, mishandeld of seksueel
misbruikt werd. Of omdat je ouders gingen scheiden. Of omdat je als kind nauwelijks liefde en
aandacht van je ouders kreeg.
Pathologie en pathofysiologie
Diagnostiek
Als je een borderline persoonlijkheidsstoornis hebt, dan merk je dat aan verschillende klachten. Je
hebt bijvoorbeeld weinig grip op je emoties. En je humeur wisselt snel en sterk.
Misschien merk je dat je je vaak leeg voelt. Of dat je plots dingen doet, zonder dat je over de
gevolgen nadenkt. Ook heb je lange tijd problemen met relaties en vriendschappen, of problemen op
je werk.
Met deze klachten kom je meestal eerst bij je huisarts. Die stelt je vragen over je klachten. Bij een
vermoeden van een borderline persoonlijkheidsstoornis, verwijst de huisarts je door naar een
speciale arts: een psycholoog of psychiater.
Deze arts praat met je en soms vul je zelf ook een lijst met vragen in. De vragen gaan bijvoorbeeld
over je mogelijke problemen met relaties, hoe je over jezelf denkt en wat je ervaart als je veel stress
hebt. Hierna kan de arts bepalen of je een borderline persoonlijkheidsstoornis hebt.
Therapie
Een borderline persoonlijkheidsstoornis is meestal goed te behandelen. Een behandeling kan je
klachten verminderen en soms ook zorgen dat je van de stoornis geneest. Als je de diagnose krijgt,
dan bepaal je samen met je behandelaar wat de beste behandeling voor je is.
Vaak kiest je behandelaar eerst voor een speciale soort therapie: psychotherapie. Er bestaan
verschillende soorten psychotherapie. Zoals Dialectische Gedragstherapie (DGT), Mentalization
Based Treatment (MBT), Schematherapie (Schema Focused Therapy of SFT), Transference Focused
Psychotherapy (TFP) en Acceptance and Commitment Therapy (ACT). De precieze aanpak verschilt
per therapie.
Ook is er een training waarmee je meer grip op je emoties kunt krijgen: de Vaardigheidstraining
Emotie Regulatie Stoornis (VERS). En er zijn medicijnen die sommige klachten kunnen verminderen.
Bijvoorbeeld als je humeur ernstig wisselt.
Bij een borderline persoonlijkheidsstoornis heb je vaak ook last van andere aandoeningen. Zoals een
psychose of verslaving. Als dat zo is, heb je mogelijk ook 1 of meer andere behandelingen nodig.
- Dialectische Gedragstherapie (DGT)
Een vorm van cognitieve gedragstherapie. Het uitgangspunt van de therapie is dat mensen met
BPS nieuwe vaardigheden aanleren waardoor zij een constructief leven kunnen opbouwen en
handhaven. In DGT leren mensen met Borderline om op een andere manier te denken en hun
6
, sterke kanten te ontdekken. Samen met de begeleiders proberen zij nieuwe vaardigheden uit
om effectiever om te gaan met emoties en levensproblemen.
- Mentalization Based Treatment (MBT)
Het MBT-model gaat ervan uit dat de klachten van personen met BPS te maken hebben met het
vermogen tot mentaliseren. Mentaliseren betekent dat je je eigen gedrag en dat van anderen
kunt begrijpen en verklaren vanuit achterliggende gevoelens, gedachten en motivaties. Met dit
behandelprogramma wordt iemand met BPS sterker in het mentaliseren, ook in moeilijke en
stressvolle situaties. Hierdoor nemen symptomen en zelfdestructief gedrag af.
- Transference Focused Psychotherapy (TFP)
Individueel, intensief (twee keer in de week) en duurt langere tijd. Deze therapie richt zich op
conflicten in relaties en de snelle wisselingen in het beeld dat iemand van zichzelf en van
anderen heeft. Het doel van de behandeling is om ‘goed’ en ‘slecht’ dichterbij elkaar te brengen,
zodat zwart-wit denken stopt en het makkelijker wordt om gevoelens en gedachten te verdragen.
Hoe zie jij jezelf en hoe zie jij de ander? En welke gevoelens horen hierbij? Daar is de
behandeling op gericht. Na TFP nemen conflicten af en werk, liefdesrelaties en gezin gaan beter.
- Acceptance and Commitment Therapy (ACT)
Met ACT leren mensen met BPS om zich te richten op dingen die zij kunnen beïnvloeden, zoals
hun eigen gedrag, in plaats van controle proberen te krijgen over dingen die zij niet kunnen
beïnvloeden, zoals emoties en gedachten. De filosofie van de behandeling is dat het vechten
tegen onvermijdelijke zaken uiteindelijk ten koste gaat van een waardevol leven. De kern van ACT
is een acceptatiegerichte en flexibele houding ten opzichte van emoties en gedachten.
Prognose
20 jaar kortere levensverwachting. 8% overlijdt ten gevolge van suïcide
Na 10 jaar bleek dat 88% van de patiënten hersteld was.
- De emotionele symptomen blijven het meest stabiel aanwezig terwijl de impulsieve
symptomen als automutilatie het sterkst afnemen
Verpleegkundige relevantie
Preventie
Bevorderen van Veilige Hechting: Het bevorderen van een veilige hechting tussen ouders en kinderen
kan een beschermende factor zijn. Ouderschapsprogramma's en ondersteuning kunnen helpen bij
het ontwikkelen van gezonde hechtingsrelaties.
Een vroege interventie en ondersteuning bij het omgaan met risicofactoren zijn van cruciaal belang.
Het bieden van een gezonde, ondersteunende omgeving en toegang tot geestelijke gezondheidszorg
kunnen allemaal bijdragen aan het verminderen van het risico op de ontwikkeling van borderline
persoonlijkheidsstoornis.
Epidemiologie
Persoonlijkheidsstoornissen komen voor bij ongeveer 10% van de algemene volwassen populatie. Bij
volwassenen wordt de prevalentie van de borderline-persoonlijkheidsstoornis in de algemene
populatie geschat op 1 tot 3%. De beperkte data die we over adolescenten hebben, laten zien dat
persoonlijkheidsstoornissen op zijn minst zo vaak voorkomen als bij volwassenen. Bij adolescenten
en jongvolwassenen in de algemene populatie wordt een prevalentie van BPS van 3% gevonden,
waarmee Chanen en McCutcheon (2013) benoemen dat BPS gezien kan worden als een stoornis van
jonge mensen, aangezien er een toename van prevalentie met de start van de puberteit te zien is en
7
,een duidelijke afname met elk decennium na de jongvolwassenheid. Ook wordt de diagnose 3 keer
zo vaak gesteld bij vrouwen als bij mannen.
De student benoemt de prevalentie van borderline en verslaving en licht het verband toe.
(zie bovenstaande bij epidemiologie)
Borderline en verslaving gaan vaak hand in hand. Bijna de helft van alle mensen die gediagnosticeerd
zijn met Borderline Persoonlijkheidsstoornis ook worstelt met een afhankelijkheid van alcohol of
drugs. Deze verslaving kan een manier worden om met intense emoties en moeilijkheden om te
gaan die horen bij borderline. Wanneer je deze persoonlijkheidsstoornis hebt, ervaar je vaak
emotionele instabiliteit, impulsiviteit en moeilijkheden met hechting en relaties. Het gebruik van
verslavende stoffen of gedrag kan je dan tijdelijke verlichting brengen. Maar uiteindelijk versterkt
het de symptomen van borderline en maakt het jouw situatie op de lange termijn erger.
De student kan een definitie geven van automutilatie.
Automutilatie of zelfbeschadiging is een psychische afwijking waarbij je jezelf bewust verwondt. De
ernst van het beschadigingen kan variëren, maar het doel is nooit zelfdoding. Mensen verminken
zichzelf om uiteenlopende redenen. Vaak is de automutilatie een manier om innerlijke pijn te
verzachten met lichamelijke pijn. In de meeste gevallen is een persoonlijkheidsstoornis de
achterliggende oorzaak. Automutilatie komt vaker bij vrouwen voor dan bij mannen.
Collitis Ulcerosa
De student kan de genoemde darmaandoeningen in het college beschrijven en de etiologie
benoemen
Systematisch: soorten aandoeningen
‘VITAMIEN CD’:
- Vasculair/circulatoir → darmvatafsluiting, darmischemie (zuurstoftekort), aambeien
- Inflammatoir/infectieus → bacteriële/virale gastro-enteritis, parasieten
- Trauma → darmperforatie bij ongeval
- Auto-immuun →Crohn, Colitis Ulcerosa, IBD, coeliakie
- Medicamenteus/toxisch → pseudomembraneuze colitis (ontsteking dikke darm door
behandeling geneesmiddelen, meestal antibiotica → diaree), laxeermiddelenmisbruik,
chemoradiatie proctitis, voedselvergiftiging
- Iatrogeen/ideopathisch (effect van behandeling) → prikkelbare darmsyndroom,
- Endocrien (hormoonklier)/ metabool (stofwisseling) → diarree bij hyperthyreoïdie, NET
- Neoplasma (gezwel) → darmkanker, poliepen
- Congenitaal / genetisch→ (aangeboren aandoeningen) ziekte van Hirschsprung (Een
aangeboren afwijking waarbij ontbrekende zenuwen in de darm problemen veroorzaken met
het passeren van ontlasting.), syndroom van Lynch, malrotatie, volvulus
- Degeneratief (minder worden van functie) → diverticulose (uitstulpingen in het slijmvlies van
de dikke darm, meestal als gevolg van veroudering en een vezelarm dieet.),
aambeien(hemorroïden)
De student kan een ziekteanalyse maken van colitis ulcerosa adhv format: hoe bestudeer ik een
ziektebeeld en dit toepassen op een casus.
De ziekte
8
, betekent letterlijk een ontsteking van de dikke darm (colon = dikke darm, -itis = ontsteking), waarbij
zweren gevormd worden (ulcerosa). Colitis ulcerosa noemt men, net als de ziekte van Crohn, ook
wel een inflammatory bowel disease (IBD). Bij colitis ulcerosa is het slijmvlies van de dikke darm
aaneengesloten ontstoken. Ook kunnen er klachten en ontstekingen buiten de darm voorkomen bij
colitis ulcerosa. De ontsteking begint in de endeldarm en kan zich verder uitbreiden door de dikke
darm.
Symptomatologie
Klachten:
• Last van gewrichten (gewrichtsontsteking)
• Huidklachten
• Leverklachten
• Buikpijn
• Vermoeidheid
Waarnemingen:
• Diarree, vaak met bloed en slijm
• Bloedarmoede
• Gewichtsverlies
• Moeite met ophouden van de ontlasting
• Koorts
Etiologie
De oorzaak/ontstaanswijze van Colitis Ulcerosa is onbekend, maar vermoedelijk zijn omgevings- en
immuniteitsfactoren bij erfelijk vatbare mensen er verantwoordelijk voor. Colitis komt vaker voor als
ook een ander familielid een chronische darmontsteking heeft. De opbouw van de darmflora kan
ook een bijdragende factor zijn.
Pathologie en pathofysiologie
De mucosa van de rectum/ dikke darm is ontstoken (ononderbroken). Hierbij ontstaan zweren.
Colitis ulcerosa is een auto-immuunziekte. Het afweersysteem valt delen van het eigen lichaam aan.
Dit veroorzaakt ontstekingen in de dikke darm. De samenstelling van darmbacteriën speelt hierin
ook een rol.
Diagnostiek
De arts kijkt eerst naar lichamelijke klachten in het verleden door het stellen van een aantal vragen.
Andere onderzoeken kunnen volgen:
• Bloedonderzoek. Er wordt gekeken of er bloedarmoede is of ontstekingen voorkomen
• Onderzoeken van de ontlasting: voor het uitsluiten van een bacteriële infectie. Ook voor het
vaststellen van de mate van ontsteking.
• Coloscopie: in de meeste gevallen wordt de diagnose gesteld door een kijkonderzoek. De
wand van de darm wordt bekeken met een endoscoop.
Therapie
(behandeling curatief, palliatief of symptomatisch)
De behandeling bestaat in principe uit medicijnen. Hierdoor wordt de zieke niet genezen, maar dit
zorgt voor vermindering van klachten en het remmen van de ontsteking (symptomatische therapie).
Medicijnen worden ook gegeven ter preventie van nieuwe ontstekingen.
Wanneer medicijnen niet voldoende helpen is een operatie soms noodzakelijk. Hierbij wordt de
dikke darm verwijderd.
Behandeling
- Afremmen en onderdrukken van acute ontstekingsverschijnselen
9
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper anne-mariedewolf. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor $8.57. Je zit daarna nergens aan vast.
