Uitgebreide samenvatting van de hoorcolleges extra aanvullende informatie uit het handboek en voldoende afbeeldingen/kaarten ter illustratie. Alles is geordend per hoorcollege per thema, hierdoor zijn verbanden en informatie beter aan elkaar te koppelen.
Hoorcollege 7
Misstanden van kerk en klooster (1050)
1. Algemene verslapping religieuze toewijding
2. Te wereldlijk, nadruk op beheer landgoederen, politieke en administratieve taken
3. Banden met de aristocratie (toelating novices o.v.v. grote geschenken, Eigenkirche,
bemoeienis met benoemingen geestelijkheid)
-> Gevolg: 11e eeuw ontstaan er hervorming
• Terug naar de wortels
• Herstel van ‘vrijheid’ (libertas ecclesiae)
• Reiniging van de vervuiling van de kerk
Hoe wil men gaan hervormen:
• Lekeninvloed web bij het aanstellen van clerus
• Hele clerus celibatair
• Kloosterregels streng en zuiver
• Strijd tegen ketters en ongelovigen
Wat zin de gevolgen in de 11e en 12e eeuw:
1. Invloed van de aristocratie op de kerk kleiner
2. Groei van de macht van de paus
3. Kloosters verliezen wereldlijke invloed
4. Klooster en kerk meer gescheiden
5. Toenemende devotie onder leken in volkstaal
Investituurstrijd
aanleiding:
Stelselmatige inschakeling van (aarts)bisschoppen (en abten) bij het wereldlijke bestuur van het
Duitse Rijk door hen te bekleden met grafelijke macht
Kern:
De paus kon zich niet meer vinden in het feit dat de Duitse koning de geestelijke investituur
uitvoerde, want dit betekende in feite dat de koning bepaalde wie in een hoog kerkelijk ambt werd
benoemd.
Gebeurtenissen:
Paus Gregorius VII excommuniceerde de Duitse keizer Hendrik IV. Als gevolg hiervan kwam de Duitse
adel in opstand tegen Hendrik IV en werd zijn macht ernstig verzwakt. In 1077 volgde daarop de gang
naar Canossa van de keizer naar de paus met de vraag tot vergeving.
Uitkomst:
Concordaat van Worms 1122
▪ Bisschoppen worden voortaan gekozen door de belangrijkste geestelijken van het bisdom,
d.w.z. de kanunniken van het domkapittel.
▪ Hierna voert de paus (of zijn gedelegeerde) de geestelijke investituur uit.
▪ Hierna voert de koning, als hij dat wil, de wereldlijke investituur uit.
Begrip investituur:
Iemand bekleden met de uiterlijke tekenen van zijn ambtelijke waardigheid.
Geestelijk gezag: staf en ring
Wereldlijk gezag: zwaard of scepter
,Het hoogste gezag
Verschillende opvattingen over het hoogste gezag:
Theocratisch: alle gezag afkomstig van God
Caesaropapisme: de keizer heeft de hoogste macht
Hiërocratie: de paus heeft de hoogste macht
Dualisme: de keizer en de paus hebben de hoogste macht binnen eigen sfeer
In de centrale middeleeuwen groeit de macht van de paus enorm; er is sprake van pauselijke
hiërocratie. Een bron hiervoor is Dictatus Papae (1075). In dit document wordt de paus als
allermachtigste beschreven. (hij mag door niemand berecht worden en alleen hij kan de keizer
afzetten.)
In de centrale middeleeuwen heeft de paus verschillende machtsinstrumenten om zijn gezag uit te
dragen:
1) excommunicatie (verkettering)
De paus heeft de macht om iemand in of uit te sluiten binnen de kerk. Op het moment dat hij een
koning/keizer excommuniceert verliest de koning/keizer een hoop macht binnen een zeer gelovige
samenleving. Dit gebeurde tijdens de Investituurstrijd.
2) heilige oorlog (kruistochten)
Bij de heilige oorlogen waren vaak veel edellieden betrokken. Zodra de paus een heilige oorlog
uitriep had dit als gevolg dat vele edellieden vertrokken richting Jeruzalem. Met de afwezigheid van
edellieden, kon de paus meer macht uitoefenen op wereldlijk i.p.v. religieus niveau.
3) de paus treed op als leenheer
Zodra de paus leenheer is, ontstaat er eenzelfde situatie als bij iedere andere leenheer; mensen
worden afhankelijk. Afhankelijkheid draagt bij aan macht.
4) de paus kroont te keizer
Doordat de paus de keizer kroont, en niet de keizer de paus benoemd ontstaat er een machtspositie
voor de paus. Hij bepaald of de koning tot keizer gekroond mag worden met pauselijk goedkeuring.
Omdat we in de middeleeuwen een zeer religieus gezinde samenleving treffen waarbij de goedkeurig
en de macht van de paus erg hoog staan, is het voor een koning dus zeer van belang om deze relatie
ten goede te houden, zodat hij gekroond kan worden door de paus. Hierdoor krijgt de paus een
bepaalde macht over de koning/keizer.
5) Donatio Constantini
De Donatio Constantini (de schenking van Constantijn) is (later ontdekt) een vervalste Latijnse
oorkonde uit de achtste eeuw. Volgens deze oorkonde zou keizer Constantijn de Grote (272-337) het
wereldlijke oppergezag van het Westen hebben opgedragen aan paus Silvester I als dank voor zijn
genezing van Lepra. Tevens zou volgens deze oorkonde Constantijn de bisschop van Rome boven alle
andere bisschippen hebben gesteld betreft wereldlijk gezag. Dit document heeft dus een hoofdrol
gespeeld bij de strijd om de macht tussen keizer en paus, omdat de paus zijn macht beriep op dit
document.
Daarnaast worden er verschillende bestuursorganen vanaf de 12e eeuw ingesteld aan het pauselijk
hof:
1) Heilig college (College van Kardinalen)
2) Kanselarij (Secretariaat)
3) Apostolische kamer (Financiën)
4) Penitentie (Rechtspraak gewetenszaken)
5) Audiëntie (Overige rechtspraak)
6) Legaten (Gezanten)
, Hervormingen binnen de wereld van de clerus
Nicolaïsme: handhaving celibaat na het ontvangen van het priestersacrament
Eerste Lateranen concilie (1123): Bepaald dat geestelijken (mannen) geen contact of omgang mogen
hebben met vrouwen en geen huwelijk mogen aangaan. Daarnaast werd simonie (verkoop van
kerkelijke ambten) verboden.
Reformatie binnen het kloosterwezen:
Benedictijnen Abdij van Cluny 950 Kloosterorde met Herstel van het gebed en
monniken liturgie. Strikte naleving op de
regel van Benedictus. (Ora et
labora, vita apostolica)
Cisterciënzers uit 1098 Kloosterorde met Reactie op de Abdij van Cluny.
Cîteaux monniken Zij vonden dat de regel van
Benedictus niet voldoende
werd nageleefd. Daarom
stichtten zij een nieuw klooster
met de regel van Benedictus.
Kartuizers Charteuse 1100 Kloosterorde met Herstel van de kluizenaars
monniken traditie; strengheid en
(gezamenlijke) afzondering.
Augustijnen Kloosterorde met Verzamelnaam voor
regulieren kloosterorden die zich naar de
kanunniken regel van Augustines richten. Zij
leven als geestelijkheid volgens
de kloosterregel.
Norbertijnen uit 1120 Kloosterorde met De Norbertijnen leven volgens
Prémontré regulieren de regel van Augustinus. Ze
kanunniken verenigen het beschouwende
leven en de liturgische dienst
met het actieve leven.
Franciscanen 1210 Kloosterorde/ Volgelingen van Franciscus van
Bedelorde Assisi. Armoede en vita activia
staan centraal.
Dominicanen Prouille 1216 Bedelorde Rooms-katholieke bedelorde
gesticht door Dominicus
Guzmán. Doel is om het
evangelie te verkondigen en
ketterij te bestrijden. Deze
groep leeft in de stad in
armoede en predikt ook in de
stad.
Na 1200 zijn er vijf soorten kloosterlingen:
1. Monniken = beschouwend leven in afzondering (bv benedictijnen, cisterciënzers, kartuizers)
2. Reguliere kanunniken = afwisselend actief en beschouwend leven (bv augustijnen)
3. Bedelbroeders = actief leven ‘in de wereld’ (bv franciscanen; dominicanen)
4. Religieuze ridderorden = actief-militant
5. Religieus gemotiveerde leken = actief maar zonder gelofte (b.v. derde orden; begijnen)
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller leiden_univ_student. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.35. You're not tied to anything after your purchase.
