Summary
samenvatting - Filosofie
- Course
- Institution
samenvatting filosofie (alle ppt's samengevat + notities uit les en lesteksten + alle casussen!) Academiejaar , Prof Marlies de Munck Score behaald: 14/20
[Show more]
Seller
Follow
katovansteen
Content preview
INLEIDING TOT DE FILOSOFIEHS 1 DEEL 1: over het goede en het juiste
Begrippenkader:
Normen en waarden spelen een rol op de achtergrond -> essentiële rol in
menselijke bestaan
Bv. hoe het best van Antwerpen naar Brussel reizen? -> op eerste zicht wijst dit
niet naar waarde en normen maar eerder naar wat de kortste weg is of de drukte
op straat -> toch verwijzen deze vragen naar waarde en normen -> bv. bij het
kijken naar reistijden veronderstellen we dat bepaalde andere normen worden
nageleefd zoals andere weggebruikers moeten zich aan verkeersregels houden,
auto zal ‘s morgens niet gestolen worden,…
Waarde = algemene morele uitgangspunten, aspecten van het leven die we
belangrijk (‘waardevol’) vinden
Bv. veiligheid, vrijheid, vriendschap, rechtvaardigheid, …
Drukken een beoordeling of evaluatie uit -> bv. ‘tolerantie is de basis van onze
democratie’ ‘alles staat of valt bij eerlijkheid’ ‘gezondheid is een kostbaar goed’
Deugden = waardevolle karaktereigenschappen bv. vriendelijkheid, eerlijkheid,
bescheidenheid,…
Normen = concrete gedragsbepalingen, specifieke regels die ons voorschrijven
wat we moeten of mogen doen
Drukken een plicht, permissie of verbod uit -> bv. ‘breek nooit je belofte’ ‘een
leugentje om bestwil is toegestaan’ ‘je moet de waarheid spreken’
Gedrag van mensen -> wat mogen we wel of niet doen
Bv. wees eerlijk, werk af waaraan je begint, wees mild voor andere
Vergelijk met nieuwjaarsvoornemens:
Waarden → algemene zaken waar je meer aandacht aan wil besteden, vb. meer
tijd doorbrengen met vrienden, familie.
Normen → concrete gedragsregels om je leven anders in te richten, vb. wekelijks
gaan sporten, stoppen met roken, elke dag een uur klassieke muziek beluisteren.
Afbakening van de ethiek:
Moreel = wat overeenstemt met de heersende waarden en normen bv. de zieke
verzorgen
Immoreel = wat de heersende waarden en normen schend bv. uitsluiting door
racisme
A-moreel = waarbij geen waarden en normen betrokken zijn bv. de zon komt op
in het oosten
afbakening domein van de ethiek: moreel vs. A-moreel
,Ethiek buigt zich over alles dat op een of andere manier een waarde uitdrukt
Moraal en ethiek:
Moraal = stelsel van normen en waarden dat betrekking heeft op het handelen
van mensen of normen en waarden die er zijn en heersen/gelden in een
bepaalde cultuur
‘in de moraal van de antiek-Griekse cultuur stond dapperheid hoog
aangeschreven’
Moraal -> je kan ook onderscheid maken tussen een publieke en een
persoonlijke moraal.
Ethiek = studie van normen en waarden, die zich richt op de vraag welke normen
en waarden we kunnen rechtvaardigen
‘waarom vinden we gezondheid zo belangrijk’
De systematische reflectie op de geldende moraal
Ethiek wetenschappelijke discipline:
Ethiek, het systematisch nadenken over de heersende moraal, streeft zoals
andere wetenschappen naar een vorm van objectieve geldigheid. Neem
bovenstaand raadseltje uit de fysica: niemand zal beweren dat a/b/c een kwestie
van persoonlijke mening is.
Je kan dit als analogie gebruiken om te begrijpen waarom ethiek een
‘wetenschappelijke’ discipline is: ze is geen allegaartje van persoonlijke
meningen, standpunten, overtuigingen. Toch is er een belangrijk verschil. De
meeste wetenschappen geven een verklaring of beschrijving van de fenomenen
die ze behandelen. Ethiek concentreert zich op de vraag naar rechtvaardiging. Ze
onderzoekt niet wat de oorzaken zijn, maar of er goede redenen kunnen gegeven
worden.
Rechtvaardiging:
Kerntaak ethiek
- niet beschrijven (descriptief) bv. antropologie, rechtsgeleerdheid
- niet verklaren (oorzaken) bv. sociologie, geschiedenis
- geldigheid onderzoeken van waarden en normen
Om het anders te stellen: ethiek is niet beschrijvend of descriptief, zij stelt zich
niet tevreden met het beschrijven van de bestaande toestand en het aangeven
van de oorzaken daarvan. Ethiek is normatief. Zij beweegt zich altijd op het
niveau van hoe iets zou moeten zijn.
Descriptief: wat zich beperkt tot ‘wat is’ en die toestand tracht te beschrijven.
Normatief: wat zich richt op ‘wat zou moeten zijn’ en dat ideaal tracht voor te
schrijven.
, Hoe rechtvaardig je een norm?
- NIET door oorzaken te formuleren
- WEL door redeneren te formuleren voor die norm
-> welke normen en waarden kunnen we met goede redenen verdedigen?
-> wanneer kunnen we spreken van een goede reden?
-> de ethiek is zelf normatief: ze vormt een oordeel over de geldende normen en
waarden en geeft dus aan welke normen en waarden we zouden moeten naleven
(moreel versus immoreel)
Het funderingsprobleem
Uit feiten geen normen:
Logische kloof tussen zijn en behoren (moeten)
Uit de constatering dat iets het geval is, volgt niet dat we iets moeten doen (of
nalaten); uit een feit kan niet zonder meer een norm worden afgeleid
Niet geldig!
Vlees eten veroorzaakt leed bij dieren -> we mogen geen vlees eten
Dit is logisch ongeldig
Twee verregaande implicaties
1) het hele wetenschappelijke instrumentarium van feiten, verklaringen,
experimenteel bewijs, etc. is niet bruikbaar in de ethiek
2) de hele (exacte) wetenschap kan geen sluitend argument geven over hoe we
ons leven moeten leiden
Geen ultieme fundering:
Een correcte redenering om normen te rechtvaardigen bevat naast feitelijke ook
normatieve argumenten
Wel geldig -> vlees eten veroorzaakt leed bij dieren -> we mogen geen leed
veroorzaken bij dieren -> we mogen geen vlees eten
MAAR: wat rechtvaardigt de bewering dat we gaan leed mogen veroorzaken bij
dieren
Probleem = elke norm die we aannemen die moet opnieuw gefundeerd worden.
Een ultieme fundering voor ethische stellingnamen is dus onmogelijk.
Er is in de westerse samenleving geen algemeen aanvaarde geldige basis of bron
voor morele normativiteit bv. God
-> ‘regressus ad infinitum’
, Funderingsprobleem: het is onmogelijk om tot een ultieme fundering voor
ethische stellingnamen te komen
Tussen objectivisme en relativisme:
We kunnen altijd goede redenen geven, ook al kunnen we niet funderen.
Objectivisme = de juistheid van algemene morele uitgangspunten kan bewezen
worden
Relativisme = uiteindelijk zijn normen en waarden altijd relatief; het is zinloos
om te proberen ze te rechtvaardigen
Tussenweg = het heeft zin om alle morele uitgangspunten te onderzoeken en na
te gaan welke morele consequenties ze met zich meebrengen
Ethiek zoekt een tussenweg tussen de 2
Het probleem van het relativisme:
Ten opzichte van wat zijn normen en waarden relatief?
Cultuurrelativisme (geografisch & historisch) bv. doodstraf
fundamentele verschillen tussen culturen
Wat met bv. vriendschap of liegen?
-> cultuur overstijgende normen en waarden
-> redenen kunnen overtuigend zijn
Subjectivisme bv. emotivisme
morele uitspraak is uitdrukking van een gevoel
ethische discussie = uiten en beïnvloeden van gevoelens
Drie bezwaren tegen het emotivisme:
1) afkeer leidt niet altijd tot morele afkeuring en waardering niet altijd tot morele
goedkeuring bv. bewondering voor een schurk
2) we hechten veel betekenis aan de rechtvaardiging van onze morele keuzes
3) morele gevoelens zijn niet de oorzaak, maar het gevolg van morele
opvattingen bv. ecologische keuze voor trein i.p.v. vliegtuig
Vrijheid, authenticiteit, geluk:
Het goede leven:
Waarde
-> algemene uitdrukking van wat we in ons leven belangrijk vinden
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller katovansteen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.04. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
72042 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now