Een samenvatting van de cursus Inleiding tot de Orthopedagogiek van Professor Vanderfaeillie. Ze is gebaseerd op de lessen, mijn eigen notities, de teksten en de powerpoints. Veel succes!
1.1 Benaming van het vakgebied
1.1.1 Heilpedagogiek
- 1861
- “Handicap helen”
- Pédagogie curative
- Ontwikkelen & groeien, niet genezen
- Orthopedagogiek is geen paramedische, maar een pedagogische wetenschap
1.1.2 Speciale pedagogiek
- Waterink verkoos deze term
- “Special education” verwijst teveel naar de scholen
- Teveel nadruk op speciaal, we mogen de opvoeding niet anders beschouwen
- Richt zich enkel op de kinderen met een handicap
1.1.3 Orthopedagogiek
- Alfred Binet 1909: Orthopédie mentale
- Moor 1969: Ortho- = aangepast aan
1.1.4 Orthoagogiek
- Orthopedagogiek uitstrekken tot op volwassen vlak
- Er zijn verschillen in de relatie bij kinderen & volwassen
- Orthoagoog
1.1.6 Orthopedagogiek in de andere landen
- Zuid-Afrika vroeger geneespedagogiek
- Special education
-…
1.2 De grondleggers van de orthopedagogiek
1.2.1 De wortels van de orthopedagogiek
- Van Gelder 1962: Drievoudige oorsprong, daarna splitsing in 2 zaken:
1. Onderwijs
2. Ambulante hulpverleningscentra
- Baartman 1999: Op kinderen afgestemde methoden & instituten ontwikkeld
- Vliegenthart sluit aan bij Baartman & wijst op het laattijdig ontstaan van een algemene
orthopedagogiek
- Strümpell 1890: 1e theoretisch onderbouwde monografieën over gedragingen van afwijkende
kinderen, zorg voor passende opvoedingsinrichtingen
- Plaatsing wegens afwijkend crimineel gedrag (Child Guidance Clinic)
1.2.2 Eerste aanzetten tot theorievorming in de orthopedagogiek
- Drietal fasen in de ontwikkeling van de orthopedagogiek als wetenschap:
1. Wetenschap van de opvoeding van het afwijkend kind
2. Methodische hulpverlening aan het kind in opvoedingsnood
3. Wetenschappelijke studie van de hulpverlening bij een problematische opvoedingssituatie
,1.2.3 Orthopedagogiek als opvoeding van het afwijkende kind
1.2.3.1 Heinrich Hanselmann (1885-1960)
- Grondlegger van de orthopedagogiek als wetenschappelijke discipline
- Ontwikkelingsbelemmering
- Veel meer biologisch dan pedagogisch
1.2.3.2 Paul Moor (1899-1977)
- Kritiek op het biologisch ontwikkelingsbegrip
- Doel opvoeding = innerlijke houvast
- In zijn boek schrijft hij dat hij niet weet of men in de orthopedagogiek nu zaken moet overnemen of
dat het nu juist autonoom
- Het object van de heilpedagogiek is de opvoeding van het kind met ontwikkelingsbelemmering
- Zelfde als Hanselmann, maar Moor ziet ↑ meer in een pedagogische richting
1.2.3.3 Kanttekeningen
- Beide hun werk is karakteristiek voor de 1e fase van de theorieontwikkeling in de orthopedagogiek
- Door te weinig empirisch onderzoek is er het gevaar om in een abstracte, filosofische en vooral
antropologische beschouwingen te blijven steken
- Spreken van een kind met tekorten
- Wijze van methode & middelen, voor de aanpak, ontbreken
1.2.4 Methodische hulpverlening aan het kind in opvoedingsnood
- Orthopedagogische zorg is gericht op de opvoedingsaspecten van het afwijkende kind
- Vliegenthart: Vertegenwoordiger van de orthopedagogiek als hulpverlening aan het kind in
opvoedingsnood
1.2.4.1 Willem E. Vliegenthart (1904-1976)
- Uitgangspunt is de pedagogiek van Langeveld
- Orthopedagogiek is primaire pedagogiek
- Langeveld schenkt minder aandacht aan het onderwijs
- Orthopedagogiek is en specialisatie binnen de opvoedkunde
- Hij spreekt van een belemmering in de opvoeding
- Opvoeding centraal, niet de stoornis of beperking
- Spreekt over kinderen ‘in wie’ een belemmering in opvoeding aanwezig is
- Legt oorzaak van de problemen voor het grootste deel bij het kind
- Object van de orthopedagogiek wordt primair gevormd door het kind met
opvoedingsbelemmeringen
- Gaat niet enkel om objectieve aspecten, maar ook niet enkel om de subjectieve belevingen van het
tekort DOOR het kind
- Drie criteria om te zien of we te maken hebben met een opvoedingsbelemmering:
1. De aard en ernst van de stoornis
2. De vraag of speciale hulpmiddelen & technieken nodig zijn
3. Het subjectieve belevingsmoment
- Grondlegger van de algemene of theoretische orthopedagogiek in het Nederlandse taalgebied
1.2.5 Hulpverlening bij problematische opvoedingssituaties
- Het accent ligt eerst bij het kind erna bij het gezin
- Verband zoeken tussen het (dis)functioneren van individuen en van gezinnen
- Hechtingtheorie
- Verschuiving van opvoedingsdoelen → opvoedingsrelatie
- Opvoedingsdoel wordt steeds onduidelijker
,1.2.5.1 Wim Ter Horst (1929-…)
- Jeugdbescherminstelling voor meisjes in zeer moeilijke opvoedsituaties
- Orthopedagogiek heeft een actieveld = POS
- Orthopedagogisch handelen = herstellen van de verstoorde dialoog kind-opvoeders of kind-
werkelijkheid
- 4 bestaanswijzen: Persoonlijke substraten als totaliteit = werkingsfeer F
1. Fa = animaal
2. Fb = biotonisch
3. Ff = fysisch
4. Superstraat, humane niveau = D
- De horizontale relaties bestaan uit relaties met de directe omgeving (O-sfeer), dit zijn relaties met
opvoeders en uit relaties met de indirecte omgeving:
1. Io-sfeer = achter de 1e coulissen rij
2. Isc-sfeer = het sub-cultureel niveau
3. Im-sfeer = instellingen & groeperingen op (inter)nationaal niveau
4. T-sfeer = transcendaal, overstijgt de persoon
- Werklijkheid achter de omgeving maakt deel uit van de POS
1.2.5.2 Jacobus Fredericus Wilhelmus Kok (1929-…)
- Verwijst naar ‘Animal Educandum’ uit het werk van Langeveld
- Doel van opvoeden is het optimaliseren van het proces
- Object pedagogiek = opvoeden
- Object orthopedagogiek = het specifieke opvoeden
- Orthopedagoog luistert naar het kind zijn vraag & past de
opvoeding daar naar aan
- Elk kind kan de juiste vraag stellen
- In de vraagstelling zijn 3 aspecten te onderscheiden:
1. De relatie die affectief gekleurd is
2. Het cognitieve functioneren
3. Het conatieve functioneren
- R as geeft affectieve aspect weer
• R1 = moeilijke relaties
• R2 = verwaarloosde of kinderen met autisme
- s-v as is de cognitieve as:
• s = vraag naar meer structuur (problemen met analyseren)
• v = vraag naar meer variëteit (problemen met flexibiliteit)
- z-h as is de conatieve as:
• h = vraag naar het leren om in harmonie te leven met de omgeving
• z = vraag naar ondersteuning van het zelf
1.2.6 Voorlopige samenvatting
- Oorsprong in de pedagogische zorg voor kinderen met tekorten & handicaps
- Hanselmann → ontwikkelingsbelemmering
- Vliegenthart → opvoedingsbelemmering (kind met tekorten)
- Nu POS & geen kind met tekorten
- Object van de hulpverlening is de POS
1.2.7 Enkele kanttekeningen
- Ter Horst: POS = zodanig veel leed dat men niet verder kan
(hulp komt pas als problemen er al zijn & nauwelijks op te lossen zijn)
- Kok nuanceerde ↑ , besturing van de opvoedsituatie kan ook object zijn
- Rispens 1989, POS leidt tot een sterke uitbreiding van het werkterrein waardoor het
onderzoeksterrein vaag wordt afgebakend
, - Het problematische moet men aflezen uit de stoornissen van het gedrag
- Rispens vindt de pedagogiek een wetenschap
→ kind wordt weer als drager of veroorzaker van het probleem gezien
- De Ruyter: gerichtheid op kind & gerichtheid op opvoeding
- Klassieke opvatting: opvoeden & opvallend kind
- Moderne kernwoorden: hulpverleners & stagnerende/POS
- De Fever: POS als object van onderzoek
- Van Acker gaat er niet van uit dat sommige kinderen anders zijn
- Voortdurend debat over de identiteit van de discipline, globaal zijn er 2 posities te onderscheiden:
Descriptieve orthop Prescriptieve en normatieve
Kennis en verklaren orthop
Optimaliseren van
opvoedingsprocessen
Opvallend kind POS
Effectieve methoden Hulpverlenen
Gedrags-wetenschappen Agogische wetenschap
1.2.8 Opvoedingsimpassen & opvoedingsproblemen
- Rispens wil een objectief criterium om de vraag te beantwoorden
- Opvoedingsprobleem = niet bereiken van opvoedingsdoel
→ niet helemaal correcte term
1.2.8.1 Postmodernisme & orthopedagogiek
- Volgens Kunneman rustte het denken op 3 peilers:
1. De aanname dat er een fundamentele orde is in de dingen, een diepte structuur onder de
werkelijkheid
2. De aanname dat die orde kenbaar is met rationele, filosofische en/of wetenschappelijke
methoden
3. De aanname dat deze kennis voorspelling & beheersing mogelijk makt & zo de basis vormt
voor succesvol handelen
1.2.8.2 Opvoedingsdoelen & orthopedagogiek
- Levering 1986: opvoeden zonder opvoedingsdoelen = onmogelijk
- Sleutel 1989: opvoedingsdoelen uitleggen adhv minimale rationaliteit & minimale moraliteit
→ psychische disposities die hiermee correleren, figureren als universele opvoedingsdoelen
- Peters 1972a: Minimale rationaliteit → persoonlijke ontwikkeling op 2 niveau’s:
1. Basale niveau = mens als kiezen
2. Excellente niveau = autonoom, kritisch & creatief
- Brandt 1979: Minimale moraliteit → 2 varianten:
1. Welwillend persoon (perfect benevolence)
2. Zelfzuchtig persoon (perfect egoism)
- Incest & mishandeling zijn object van de orthopedagogiek aangezien ze de minimale rationaliteit &
moraliteit in hun ontwikkeling in gevaar brengen
- Object van de orthopedagogiek bestaat in een omlijnde subklasse van opvoedingssituaties
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Flo321. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.95. You're not tied to anything after your purchase.
