Summary
Samenvatting basisimmunologie
- Course
- Institution
Dit is alleen het deel basisimmunolgie van prof. De Meester, niet het deel van prof. Delputte, ook niet immunopathologie van prof. Casteleyn
[Show more]
Seller
Follow
mytsw
Reviews received
Content preview
IMMUNOLOGIE EN IMMUNOPATHOLOGIE: BASISINHOUDSOPGAVE
Inleiding ........................................................................................................................... 5
1 – Inleiding tot het immuunsysteem................................................................................. 5
Terminologie ............................................................................................................................ 5
Belang immuunsysteem ........................................................................................................... 6
Aangeboren vs adaptieve immuniteit ....................................................................................... 9
Adaptieve immuniteit: types .................................................................................................. 11
Adaptieve immuunrespons: eigenschappen ............................................................................ 12
Klonale selectie ............................................................................................................................................ 13
Specificiteit en geheugen ............................................................................................................................ 13
Cellen immuunsysteem: overzicht .......................................................................................... 14
Inleiding ....................................................................................................................................................... 14
Overzicht WBC’s/leukocyten ....................................................................................................................... 15
Bloed + componenten ................................................................................................................................. 15
Focus op lymfocyten .................................................................................................................................... 16
Introductie lymfocyten ...................................................................................................................... 16
Klassen lymfocyten ............................................................................................................................ 16
Rijping en bestemming lymfocyten ................................................................................................... 17
Antigeenherkenning door lymfocyten ............................................................................................... 17
Karakteristieken naïeve, effector & geheugen lymfocyten ............................................................... 18
Clusters of Differentiation of CD systeem ................................................................................................... 19
Normale bloedcellenaantallen .................................................................................................................... 20
Functionele indeling cellen immuunrespons ............................................................................................... 21
Organen en weefsels van immuunsysteem.............................................................................. 21
Lymfatisch systeem ..................................................................................................................................... 22
Lymfatische organen .......................................................................................................................... 22
Lymfocytenrecirculatie ...................................................................................................................... 26
Immuunsysteem = verweven met CZS ............................................................................................... 26
2 – Aangeboren immuniteit en ontsteking ....................................................................... 27
Kenmerken aangeboren immuunsysteem ............................................................................... 27
Herkenning door aangeboren immuunsysteem en eigenschappen aangeboren vs adaptieve
immuniteit ............................................................................................................................. 27
Componenten aangeboren afweer.......................................................................................... 32
Barrières ...................................................................................................................................................... 32
Cellen van aangeboren immuunsysteem .................................................................................................... 35
Oplosbare componenten ............................................................................................................................. 44
Fcts aangeboren immuunrespons ........................................................................................... 50
Ontsnappen van MO aan aangeboren respons ........................................................................ 53
1
, Ontsteking = inflammatie ....................................................................................................... 53
Definitie en kenmerken van ontsteking ...................................................................................................... 53
Initiatie en verloop – overzicht .................................................................................................................... 54
Ontsteking: klinische kenmerken ................................................................................................................ 54
Chemische mediatoren................................................................................................................................ 55
Acute fase respons ...................................................................................................................................... 57
SIRS, sepsis en septische shock ............................................................................................... 58
3 – Opname van antigenen en presentatie aan lymfocyten .............................................. 58
Antigeenherkenning door T-lymfocyten .................................................................................. 58
Opname eiwitantigenen door APC’s ........................................................................................ 59
Dendritische cellen ...................................................................................................................................... 60
‘Professionele’ APC’s ................................................................................................................................... 61
Structuur en fct van MHC-moleculen ...................................................................................... 62
Inleiding ....................................................................................................................................................... 62
Genetische organisatie ................................................................................................................................ 63
Structuur MHC-klasse I en MHC-klasse II moleculen ................................................................................... 64
Eigenschappen MHC-moleculen en genen .................................................................................................. 65
Binding peptiden aan MHC-moleculen ........................................................................................................ 66
Verwerking (processing) van eiwitantigenen ........................................................................... 67
Antigenen herkend door B-cellen & andere lymfocyten ........................................................... 71
4 – Antigeenherkenning in adaptief immuunsysteem ...................................................... 73
Antigeenreceptoren op lymfocyten......................................................................................... 73
B-cel receptoren/antilichamen (BCR/Al/Ig) op B-cellen .............................................................................. 74
T-cel receptoren (TCR) op T-cellen .............................................................................................................. 79
Eigenschappen van antigeenherkenning door Antilichaam en TCR ............................................................ 80
Ontwikkeling van B- en T-lymfocyten ...................................................................................... 81
Rijping van lymfocyten ................................................................................................................................ 81
Productie van diverse antigeenreceptoren ................................................................................................. 82
Rijping en selectie van B-cellen ................................................................................................................... 85
Rijping en selectie van T-cellen.................................................................................................................... 86
5 – Celgemedieerde imuunresponsen .............................................................................. 89
Fasen in T-cel antwoord.......................................................................................................... 90
Antigeenherkenning en co-stimulatie ..................................................................................... 91
Ligand-receptor paren betrokken in T-cel activatie .................................................................................... 91
Rol van adhesiemoleculen in T-cel activatie – regulatie integrine-adviditeit .............................................. 92
Rol van co-stimulatie in T-cel activatie ........................................................................................................ 93
Activatie van CD8+ T-cellen .......................................................................................................................... 94
Biochemische pathways van T-cel activatie ............................................................................. 94
Functionele T-cel antwoorden op antigeen en co-stimulatie .................................................... 96
Secretie van cytokinen en expressie van cytokinereceptoren .................................................................... 96
Klonale expressie ......................................................................................................................................... 96
2
, Differentiatie naïeve T-cellen tot effectorcellen ......................................................................................... 97
Ontwikkeling van geheugen T-cellen ........................................................................................................... 97
Migratie van T-lymfocyten in cel-gemedieerde reacties ........................................................... 98
Afname van immuunrespons .................................................................................................. 98
Polyklonale T-cel activatoren .................................................................................................. 99
6 – Effectormechanismen van T-cel gemedieerde immuniteit..........................................101
Types cel gemedieerde immuniteit ........................................................................................101
Ontwikkeling en fcts van CD4+ effector T-lymfocyten..............................................................102
Differentiatie en fcts van CD8+ cytotoxische T-cellen ..............................................................108
Resistentie van pathogene MO tov gel gemedieerde immuniteit ............................................109
TBC: illustratie belang cellulaire immuniteit ...........................................................................110
7 – Humorale immuunresponsen ....................................................................................111
Fasen en types humorale immuunantwoorden ......................................................................111
Stimulatie van B-cellen door antigeen ....................................................................................114
Antigeen geïnduceerde signaaltransductie in B-cellen ............................................................................. 114
Belang van aangeboren immuunsysteem in B-cel activatie ...................................................................... 114
Functionele consequenties van antigeen gemedieerde B-cel activatie .................................................... 115
Fcts van TH-lymfocyten in de humorale immuunresponsen .....................................................116
Activatie en migratie van helper T-cellen en B-cellen ............................................................................... 116
Presentatie van antigenen door B-lymfocyten aan TH-cellen .................................................................... 116
Mechanismen van helper T-cel gemedieerde activatie van B-lymfocyten ................................................ 118
Extrafolliculaire en kiemcentra reacties .................................................................................................... 119
Immunoglobuline zware keten klasse (= isotype) switch .......................................................................... 119
Affiniteitsmaturatie in antilichaamresponsen ........................................................................................... 121
Antilichaam responsen tegen T-cel onafhankelijke en afhankelijke antigenen .........................123
Regulatie van de humorale respons: antilichaam feedback .....................................................123
8 – Effectormechanismen van humorale immuniteit .......................................................124
Eigenschappen van antilichamen die hun effectorfcts bepalen ...............................................124
Neutralisatie van MO en microbiële toxinen ..........................................................................126
Opsonisatie en fagocytose .....................................................................................................126
Antilichaam afhankelijke cellulaire cytotoxiciteit....................................................................127
Immunoglobuline E en eosinofiel/mestcel gemedieerde reacties ............................................127
Het complementsysteem .......................................................................................................128
Vroege stappen in de 3 pathways van complementactivatie .................................................................... 128
Late stappen van complementactivatie .................................................................................................... 130
Fcts van het complement .......................................................................................................................... 131
Receptoren voor fragmenten van C3 ........................................................................................................ 131
Regulatie van het complementsysteem .................................................................................................... 132
3
, Fcts van antilichamen op specifieke anatomische plaatsen .....................................................134
Ontsnapping/resistentie van MO tov humorale immuunantwoorden .....................................135
Vaccinaties, type vaccins .......................................................................................................135
9 – Immunologische tolerantie en auto-immuniteit ........................................................136
Immunologische tolerantie: principes en belang ....................................................................136
Centrale T-cel tolerantie ........................................................................................................137
11 – Pathologieën veroorzaakt door immuunantwoorden ..............................................138
Types overgevoeligheidsreacties............................................................................................138
Onmiddellijke overgevoeligheid ............................................................................................138
Inleiding ..................................................................................................................................................... 138
Activatie van Thf cellen en productie van immunoglobuline E .................................................................. 138
Activatie van mestcellen en secretie van mediatoren ............................................................................... 140
Klinische syndromen en therapie .............................................................................................................. 141
Ziekten veroorzaakt door antilichamen specifiek voor cel- en weefselantigenen .....................142
Mechanismen van antilichaam gemedieerde weefselschade en ziekte ................................................... 142
Vbn van ziekten veroorzaakt door cel- of weefselspecifieke antilichamen .............................................. 144
Ziekten veroorzaakt door antigeen-antilichaam complexen ....................................................144
Ziekten veroorzaakt door T-lymfocyten..................................................................................145
Overgevoeligheidsreacties tov geneesmiddelen (GM) ............................................................146
Neuro-immunologie: interacties tussen immuun- en zenuwstelsel..........................................146
12 – Congenitale en verworven immuundeficiënties .......................................................147
Kenmerken van immuundeficiënties ......................................................................................147
Congenitale (primaire) immuundeficiënties ...........................................................................148
Defecten in aangeboren immuniteit ......................................................................................................... 148
Defecten in lymfocytrijping (= maturatie) ................................................................................................. 148
Defecten in lymfocytactivatie en -functie ................................................................................................. 149
Verworven (secundaire) immuundeficiënties .........................................................................150
Overzicht.................................................................................................................................................... 150
Het ‘acquired immunodeficiency syndrome’ (AIDS) .................................................................................. 151
4
,INLEIDING
Evaluatie:
• Schriftelijk
• MC vragen, 2 open vragen basisimmunologie, 2 open vragen immunopathologie
• Bb zelfevaluatie: vb MC vragen (niet op punten) = moeilijkere vragen dan op examen
Startkennis immunologie:
• Belangrijkste fcts immuunsysteem:
o Afweer tegen infecties
o Immunologisch geheugen (eerder doorgemaakte infectie)
o Onderscheid lichaamseigen en -vreemd
• Belangrijke cellen:
o WBC’s/leukocyten (bvb lymfocyten: B- en T-cellen), macrofagen, mestcellen
• Belangrijke organen:
o Milt, thymus, beenmerg, lymfeknopen
• Moleculen van immuunsysteem:
o Cytokinen = eiwitten die interageren op specifieke receptor
o Antilichamen (Al) = antistoffen (As) = immunoglobulines (Ig)
• Fout in immuunsysteem:
o Bvb allergie = overdreven reactie van lichaam op onschadelijke stof
o Bvb auto-immuunziekten = overdreven reactie van lichaam op lichaamseigen
stof
o Bvb immunodeficiëntie = verzwakt immuunsysteem bij bvb leukemie, HIV
(AIDS), …
1 – INLEIDING TOT HET IMMUUNSYSTEEM
TERMINOLOGIE
Zie verklarende woordenlijsten achteraan handboeken en naslagwerken
Enkele veelgebruikte termen:
• Antigeen (Ag) = molecule die bindt aan antilichaam of T-cel receptor (TCR). De
meeste TCRs binden enkel peptiden gecomplexeerd met MHC (major
histocompatibility complex). Zowel die peptiden als de eiwitten waarvan ze afkomstig
zijn worden T-cel antigenen genoemd.
• Antilichamen (Al) = glycoproteïne, ook immunoglobuline (Ig) genoemd geproduceerd
door B-cellen (alleen B-cellen kunnen Ig’s aanmaken) en die antigenen bindt, vaak
met hoge affiniteit en specificiteit.
• Cytokinen = eiwitten die erg belangrijk zijn in communicatie tussen cellen van
immuunsysteem. Veel verschillende cellen kunnen cytokinen aanmaken. Cytokinen
kunnen op verschillende manieren worden ingedeeld.
5
,BELANG IMMUUNSYSTEEM
Verdediging tegen infecties
• Invasie
• Vermenigvuldiging
• Verspreiding in lichaam
• Ziekteverwekking
Pathogenen: sterk verschillend in grootte en levenswijze
• Virussen
• Bacteriën
• Fungi
o Gisten & schimmels
• Protozoaire parasieten
• Multicellulaire parasieten bvb helminthen
Hoe dringen pathogenen binnen?
• Respiratoire mucosa (groot contactopp met buitenwereld 100m2) bvb influenza
• GI mucosa ( 200m2) bvb salmonella
• Wonde ( intacte huid) bvb Clostridium tetani
• Insectenbeet bvb plasmodium
• Intacte huid bvb hoekworm
• IV druggebruik bvb HepB, HIV
• Seksueel contact bvb HepB, HIV
# MO op en in individu > # lichaamscellen
• Microbioom = geheel van MO in darmen
• Rode spietjes = # MO aanwezig op die plek
6
,Transmissie infectieuze ziekten: infectieuze agentia worden naar hun gastheer
overgedragen vanuit reservoirs, waaronder evt de gastheer zelf. De vectoren van overdracht
kunnen fysiek zijn (bvb druppeltjes) of andere biologische soorten. Infectieuze agentia
kunnen de gastheer via verschillende routes binnendringen, gewoonlijk door ingestie,
inhalatie of injectie (seksuele overdracht is ook frequent).
Klinische infectie: de meeste MO die het lichaam binnendringen veroorzaken geen
symptomen: ze worden stil door het immuunsysteem behandeld → infectie = subklinisch
want geen symptomen.
7
,Subklinische infectie: andere MO zullen bijna altijd symptomen veroorzaken wanneer ze
infecteren → infectie = klinisch want symptomen. Sommige organismen, zoals de fungus
Pneumocytis jirovecii, veroorzaken geen klinische infectie in gezonde individuen, maar
kunnen dit wel als het immuunsysteem defect is, zoals bij AIDS → deze infecties =
opportunistisch. Opportunistische infecties vertellen ons dat bij gezonde individuen het
immuunsysteem voortdurend bezig is met het elimineren of controleren van veel MO.
Fysiologisch belang immuunsysteem
• Verdediging tegen infecties
• Verdediging tegen tumoren
• Weefselregeneratie en littekenvorming
• Immuunpathologie:
o Falen van immuunsysteem
• Het normale immuunantwoord als ‘probleem’ → immunosuppressiva
o Bij transplantatie: afweerreactie tegen getransplanteerd orgaan
o Gentherapie: afwezig gen (deficiëntie) terug injecteren in persoon
Immuunsysteem als bron van antilichamen; antilichamen en afgeleiden gebruikt als zeer
specifieke componenten
• In vitro als reagens in onderzoek en diagnostiek
• In vivo als geneesmiddelen
8
,AANGEBOREN VS ADAPTIEVE IMMUNITEIT
= soort indeling, communiceren wel met elkaar
Belangrijke afbeelding!
Innate/aangeboren immuniteit
• Epitheliale barrières: huid, GI stelsel, …
• Mastcellen/mestcellen
• Fagocyten: monocyt & polymorfonucleaire cel
• Dendritische cellen
• NK (natural killer) cellen en ICLs (innate lymfoid cells)
Adaptieve immuniteit (tijd nodig om effectief te worden)
• B-cel kan rechtstreeks antigeen op MO herkennen
• T-cel heeft antigen preseterende cel (APC) nodig
o Vb APC: dendritische cel
o Vb APC: MHC moleculen
• B- en T-cellen worden op een andere manier gevormd
• BCR (B-cel receptor)
AgR = antigeen receptor
• TCR (T-cel receptor)
Vb examenvraag: vergelijk B- en T-cel:
• Herkennen beide antigeen
• B-cel secreteert B-cel receptoren (BCR’s) en differentieert zelf tot plasmacel
o BCR wordt Al/Ig genoemd na secretie
9
, • T-cel wordt ook geactiveerd, maar TCR blijft altijd aan membraanoppervlak
geassocieerd
• Adaptieve immuniteit = afwezig in invertebraten
• IgM = 1 van structurele
subklassen van antilichamen
o IgA, IgG, IgE ook
o Verschillende klassen =
isotype
o Ook verschillende fct
• GALT = gut associated lymfoid
tissue
Terminologie soms verwarrend:
• Aangeboren = niet specifieke
immuniteit
• Adaptieve = specifieke =
verworven immuniteit
10
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller mytsw. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $13.51. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67163 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now