Gezondheidsbevordering Theorie en Toepassing (PM1412) - Samenvatting - Open Universiteit
62 views 2 purchases
Course
Gezondheidsbevordering (PM1412)
Institution
Open Universiteit (OU)
Book
Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering
Gestructureerde samenvatting van het volledige vak Gezondheidsbevordering Theorie en Toeapassing (PM1412) aan de Open Universiteit.
In de samenvatting (Nederlandstalig)komen alle hoofdstukken aan bod van:
- Gezondheidsvoorlichting en Gedragsverandering: een planmatige aanpak.
- Digitale leero...
1 INTERVENTIECYCLUS EN ANDERE PLANNINGSMODELLEN
1.1 Interventiecyclus
Interventiecyclus
Een psychologische interventie is gericht op het beïnvloeden van gedrag
van individuen of groepen. De interventiecyclus wordt gebruikt. Hierin
worden verschillende stappen ondernomen, waarna de cyclus eventueel
opnieuw gestart kan worden.
Fasen Definitie
Diagnose Onderzoek en analyse naar het probleem:
- Probleemanalyse - Wat is het probleem en prevalentie? Bv lage rug | overgewicht.
- Gedragsanalyse - Welk gedrag hoort bij het probleem? Bv spierspanning | inactiviteit.
- Determinantenanalyse - Welke factoren verklaren het gedrag? Bv stress | bewegingsangst.
Voorbereiding Keuze: bestaande interventie of een nieuwe interventie ontwikkelen.
Implementatie Interventie toepassen en eventueel continueren.
Evaluatie Evaluatie van het proces en de uitkomsten, speelt in alle fasen:
- Effectevaluatie - Wat zijn de uitkomsten van de interventie? Bv pijn | gedrag.
- Procesevaluatie - Hoe is het proces ervaren? Planning | implementatie | tevredenheid.
SOLK: diagnostische testen
Om chronische pijn en SOLK (= Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten) te meten,
worden verschillende vragenlijsten gebruikt. Met betrekking tot pijnklachten kunnen DRI en PDI als
generieke meetinstrumenten ingezet worden. Nadeel is dat deze vragenlijsten vrij globaal zijn. Als je
wilt weten in welke situaties de pijn optreedt en hoe deze in stand gehouden wordt, zijn DRI en PDI
minder geschikt. Om een diagnose te stellen kan de multidisciplinaire richtlijn SOLK uitkomst bieden.
Klinimetrie Beschrijving
Disability Rating Index (= DRI) Korte vragenlijst: 12 items over fysieke beperkingen bij pijn met VAS.
- Goede interne consistentie.
Pain Disability Index (= PDI) Korte vragenlijst: 7 items over invloed van pijn op algemeen functioneren.
- Goede interne consistentie
1.2 Planmatige gezondheidsbevordering
Planmatige gezondheidsvoorlichting
Planmatige gezondheidsvoorlichting is een multidisciplinair vakgebied. Het is gericht op problemen
waarbij gedrag en gedragsverandering een belangrijke rol speelt. Gezondheidsbevordering richt zich
ook op de fysieke, sociaal-culturele, politieke en economische omgeving.
- Gezondheidsvoorlichting De combinatie van leerervaringen ontwikkeld en ontworpen
om mensen te helpen gezondheid te bevorderen.
- Gezondheidsbevordering De combinatie van voorlichting en omgevingsveranderingen
die gezonde gedragingen en leefomstandigheden stimuleren.
Gezondheidsbevordering: preventie
Gezondheidsbevordering heeft in het kader van preventie drie doelen: primair, secundair en tertiair.
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen een populatiebenadering en een hoogrisicobenadering.
- Populatiebenadering Relatieve risico is laag. Hoge prevalentie laag verhoogd risico.
De gehele of grotendeels doelgroep wordt benaderd.
Kenniscentrum Sport | VeiligheidNL | Voedingscentrum.
- Hoogrisicobenadering Relatieve risico is hoog. Lage prevalentie hoog risico.
De risicogroep wordt geïdentificeerd: leeftijd | gedrag.
Valpreventie ouderen | HIV-preventie drugsgebruikers.
1
, Preventie Definitie Voorbeeld
Primair Het voorkomen van gezondheidsproblemen. - Stoppen-met-roken campagne.
- Stimuleren van veilige seks.
Secundair Het vroegtijdig ontdekken van ziekten. - Bevolkingsonderzoek borstkanker.
- Babyonderzoek op consultatiebureau.
Tertiair Het optimaal leren omgaan met ziekten. - Bevorderen van therapietrouw.
- Bevorderen van continuïteit van zorg.
Tegenwoordig wordt er steeds vaker onderscheid gemaakt tussen vier andere vormen van preventie:
Preventie Voorbeeld Type benadering Type preventie
Universeel Jaarlijkse landelijke vuurwerkcampagne. Populatiebenadering Primair
Selectief Bevolkingsonderzoek borstkanker vrouwen. Hoogrisicobenadering Secundair
Geïndiceerd Depressieve klachten na de bevalling. Hoogrisicobenadering Secundair
Zorggerelateerd Leefstijlinterventies bij hartrevalidatie. Hoogrisicobenadering Tertiair
Gezondheidsbevordering: interventies
Effectieve gezondheidsbevordering wordt vooral behaald door een combinatie van voorlichting en
omgevingsveranderingen. Hiervoor zijn verschillende interventies nodig: voorlichting, voorzieningen
en regelgeving. Denk aan de combinatie van voorlichting en de wettelijke plicht een veiligheidsgordel
te dragen. Hieronder staan de drie typen gezondheidspsychologische interventies:
- Gezondheidsvoorlichting Mensen motiveren, trainen en helpen in gezond gedrag. Het
is vaak een combinatie van verschillende onderdelen.
Bv voorlichting | informatiebrief over thema’s.
Bv vaardigheidstraining | zelftest | rollenspel | coaching.
- Voorzieningen Gezond gedrag gemakkelijker maken.
Bv waterzuivering | riolering | consultatiebureau.
Bv bedrijfskantine met gezond eten | fitnessapparaten.
- Regelgeving, controle en sancties Gezond gedrag proberen af te dwingen.
Bv rookverbod | veiligheidsgordels verplichten.
De laatste decennia wordt fysieke, sociaal-culturele en economische omgeving steeds meer gezien
als risicofactor. Er is naast de educatieve benadering ook een ecologische benadering. Interventies
dienen dan ook gericht te zijn op vijf niveaus van doelgroepen:
Individueel Groeps- of interpersoonlijk Organisatie Lokaal Samenleving
MPGG-model
Model voor Planmatige Gezondheidsvoorlichting en Gedragsverandering kan gebruikt worden om
het succes van de voorlichting te vergroten. Er zijn zes stappen voor de gezondheidsbevorderaar:
Stap Beschrijving
1. Analyse gezondheidsprobleem Wat zijn de belangrijke gezondheidsproblemen van de doelgroep?
2. Analyse gedrag Welke gedragsoorzaken en -oplossingen zijn er van het probleem?
3. Analyse Welke gedragsdeterminanten zijn erbij betrokken?
gedragsdeterminanten - Persoonlijk determinant: kennis | attitude | eigen-effectiviteit
- Omgevingsdeterminant: sociale steun | beschikbaarheid keuzes
4. Interventieontwikkeling Interventie gericht op persoonlijk en/of -omgevingsdeterminant.
- Intervention Mapping-protocol staat centraal
5. Interventie-implementatie en - Linkage group (= verbindingsgroep) met alle betrokkenen is handig.
disseminatie - Implementatie (= uitvoering zoals bedoeld)
- Disseminatie (= planmatige verspreiding of invoering)
6. Evaluatie Bij voorkeur is de evaluatie stapsgewijs: kleine grote schaal.
- Effectevaluatie (= zijn de gewenste resultaten behaald?)
- Procesevaluatie (= is de interventie uitgevoerd zoals gepland?)
2
,Bij het toepassen van het PGG-model zijn drie belangrijke gereedschappen essentieel:
Literatuuronderzoek Theorieën over gedrag en gedragsverandering Empirisch onderzoek
Het MPGG-model kan gebruikt worden als richtlijn en checklist. Het kent per stap ook valkuilen:
Stap met valkuil Voorbeeld
1. Een niet bestaand probleem Geen voorbeelden van.
2. Het verkeerde gedrag Het type fornuis veranderen om brandwonden te verminderen.
3. De verkeerde determinanten Voorlichting over kinderzitjes geven aan ouders die de risico’s weten.
4. De verkeerde interventie Voorlichting aan drugsgebruikers, terwijl er geen schone spuiten zijn.
5. De verkeerde implementatie Verbindingsgroep met alleen betrokkenen met hoge verwachtingen.
6. Evaluatie Verkeerd ‘evaluatieniveau’ dat niet aansluit bij de doelstelling. Bv het
herkennen van een programmaslogan: dit zegt niks over het effect.
Interventiecyclus VS MPGG-model
Interventiecyclus MPGG-model
Diagnose Analyses
- Probleemanalyse - Analyse van gezondheidsprobleem
- Gedragsanalyse - Analyse van gedrag
- Determinantenanalyse - Analyse van gedragsdeterminanten
Voorbereiding Interventieontwikkeling
Implementatie Interventie-implementatie en -disseminatie
Evaluatie Evaluatie (komt in elke fase terug)
2 DIAGNOSE
2.1 Analyse van gezondheidsproblemen
Ziektematen: levensverwachting en kwaliteit van leven
Om een eerste indruk te krijgen van de gezondheid van de bevolking, wordt vaak gekeken naar de
levensverwachting bij geboorte. Nederland zit hierbij in de subtop van Europa: mannen 79 jaar en
vrouwen 82 jaar. Hoewel de levensverwachting informatie geeft over de levensduur, zegt het niets
over de kwaliteit van leven. Dit kan in kaart gebracht worden met diverse gezondheidsindicatoren.
Denk hierbij aan psychisch welbevinden, fysieke beperkingen, beperkingen in dagelijks leven en het
algemeen oordeel eigen gezondheid. Ook worden multidimensionele instrumenten ingezet, zoals de
SF36. Het lijkt erop dat Nederland hierin ook bovengemiddeld scoort, maar het is lastig te vergelijken
vanwege de persoonsenquêtering.
- Levensverwachting Het aantal levensjaren dat men verwacht vanaf geboorte.
Man-vrouwverschil: Mannen 79 jaar | Vrouwen 82 jaar.
- Gezonde levensverwachting Het aantal levensjaren dat men verwacht vanaf een bepaalde
leeftijd in goede gezondheid.
Man-vrouw gelijk: Mannen 64 jaar | Vrouwen 64 jaar.
Uit verricht onderzoek ontstond de gedachte van de compressie van morbiditeit. Waar de toename
van levensverwachting verschuift, komt het aantal ernstige beperkingen ook pas op hogere leeftijd.
Kortom, het aantal jaren goede gezondheid stijgt en het aantal jaren slechte gezondheid blijft gelijk.
Ziektematen: prevalentie, incidentie en sterfte
Bij het plannen van interventies ter bevordering van gezond gedrag is het belangrijk om een duidelijk
onderscheid te maken tussen prevalentie, sterfte en incidentie. Zo verschilt het per type preventie:
- Primaire preventie Lagere incidentie lagere prevalentie en lagere sterfte.
- Secundaire preventie Lagere sterfte langere ziekteduur, waardoor hogere prevalentie.
- Tertiaire preventie Lagere sterfte langere ziekteduur, waardoor hogere prevalentie.
3
, Hieronder staat een overzicht van de betekenissen van een aantal ziektematen:
- Prevalentiecijfer Het aantal mensen dat op een bepaald moment aan een ziekte leidt.
- Incidentiecijfer Het aantal nieuwe gevallen in een bepaalde periode van een ziekte.
o Bij klachten met korte ziekteduur is alleen de incidentie relevant.
o Bv ongevallen | infectieziekten | nek- en rugklachten.
- Sterftecijfer (= mortaliteit) Het jaarlijks aantal sterfgevallen door een specifieke doodsoorzaak.
- Herstelkans Welk deel van de mensen gedurende de periode geneest.
- Overlijdenskans Welk deel van de mensen gedurende de periode overlijdt.
- Morbiditeit Ziekte, blessure of verwonding.
Meest voorkomende doodsoorzaken: Longkanker, coronaire hartziekten, dementie, beroerte.
Meest voorkomende aandoeningen: Artrose, diabetes, slechthorend, nek- en rugklachten, hartziekten.
Multimorbiditeit: Twee of meer chronische aandoeningen bij iemand.
Gezondheidsproblemen: invloed van aandoeningen
Prevalentie-, incidentie- en sterftecijfers zijn interessant, maar geven nog geen beeld van de impact
van een aandoening. Sterfgevallen moeten dan ook gewogen worden naar het effect dat ze hebben
op de levensduur én de kwaliteit van leven. Wat betreft levensduur wordt er gesproken van verloren
levensjaren. In het algemeen zien we dat hoe jonger je overlijdt, hoe meer levensjaren erbij verloren
gaan. Wat betreft kwaliteit van leven wordt er gesproken van verloren ziektejaren. In het algemeen is
dit vooral groot bij aandoeningen met een hoge prevalentie en veel invloed op kwaliteit van leven.
- Verloren levensjaren Het aantal jaren dat de levensverwachting zou toenemen bij een
hypothetische verlaging van de sterfte van de aandoening.
o Hoog bij borstkanker | Laag bij beroerte.
- Verloren ziektejaren Het aantal jaren dat ‘verloren’ gaat door de ziekte.
o Hoog bij psychische klachten | Laag bij eczeem.
Begrip Beschrijving
QALY Quality-adjusted life year
- Voor kwaliteit gewogen levensjaar.
- Vooral patiëntgebonden onderzoek: effect van levensverlengde therapieën.
QALE Quality-adjusted life expectancy
- Voor kwaliteit gewogen levensverwachting: totaal aantal gewogen jaren.
- Optelsom van QALY’s over alle leeftijden.
DALY Disability-adjusted life years
- Voor kwaliteit gewogen levensjaar: hypothetisch uitschakelen van de ziekte.
- Vooral vergelijken van ziekten | kwantificeren belang van doodsoorzaken.
Naast levensduur en kwaliteit van leven zijn ook de kosten relevant. Uit onderzoek blijkt psychische
stoornissen de duurste diagnosegroep. Er wordt onderscheid gemaakt tussen twee kostenvormen:
- Directe kosten Kosten door de medische zorg.
- Indirecte kosten Kosten door de arbeidsuitval | lasten voor familie.
Gezondheidsproblemen: levensloopperspectief
Vanuit levensloopperspectief kunnen diverse conclusies getrokken worden. Zo zien we veranderingen
die generatiegebonden zijn. Een voorbeeld is meer huidkanker bij jongeren, omdat we tegenwoordig
vaker op zonvakantie gaan. Ook zien we meer longkanker bij vrouwen tussen 75-80 dan bij vrouwen
boven de 80. Dit heeft te maken met het generatieverschil waarin de hoeveelheid roken toenam.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller hva99. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $10.78. You're not tied to anything after your purchase.
