FORMEEL STRAFRECHT
Deel intro : Algemene beginselen strafprocesrecht
Hoofdstuk 1 : definitie
BEGRIP
Formeel strafrecht = strafprocesrecht = strafrechtspleging = strafvordering sensu lato
Het geheel van de procedurele spelregels volgens welke het materiaal strafrecht wordt toegepast
Het geheel van rechtstegels betreffende opsporing, vervolging en berechting van personen die ervan
worden verdacht een misdrijf te hebben gepleegd
Materieel strafrecht het geheel der rechtsregels waardoor bepaalde gedragingen strafbaar worden gesteld
en gesanctioneerd
ONDERSCHEID TUSSEN MATERIEEL EN FORMEEL STRAFRECHT
Verschillen FSR en MSR :
- Personen tot wie ze gericht zijn
- Op hun inhoud
- Op de sancties
PERSONEN TOT WIE DE REGELS GERICHT ZIJN
- MSR : naar de gehele bevolking gericht (burgers en OH inbegrepen)
- FSR : meer gericht tot OH en zijn actoren -> personen die met de toepassing van het strafprocesrecht
belast zijn (politie, staande magistratuur, zittende magistratuur)
o Uitzonderlijk zal de gewone burger met de regels van het strafproces recht te maken zal
krijgen -> met name als hij verdacht wordt als (mede)dader, getuige in strafzaak
INHOUD VAN DE REGELS
- MSR : vanzelfsprekend
o Men mag niet doden, slaan of stelen, …
o MSR beschermt een reeks fundamentele waarden
o Rechtsfiguren : rechtvaardigingsgronden, schulduitsluitingsgronden, verzachtende
omstandigheden, verschoningsgronden
- FSR : minder vanzelfsprekend -> vb. verjaringsregels
o Dat huiszoeking in principe nooit ’s nachts kan
o ‘spelregels’ die niet aan intrinsieke waarden zijn gekoppeld
DE SANCTIONERING VAN SCHENDINGEN
- MSR : op een misdrijf staat een strafrechtelijke sanctie
o Op elk misdrijf staat een straf
- FSR : sanctie kan verschillen -> vb. vernietiging, verval, onontvankelijkheid, totale niet-sanctionering, …
-> hangt af van geval tot geval
o Verschilt naargelang de norm en niet steeds op voorhand in de wet bepaald
,Formeel strafrecht : rechtsregels betreffende opsporing, vervolging en berechting van personen verdacht van
een misdrijf
- Beschrijft scenario’s en vormvoorschriften
- Bepaalt rechtspositie betrokken personen
- Organisatie & werking rechtscolleges
- Tenuitvoerlegging beslissingen rechtscolleges
Bronnen :
- Grondwet 1830
o Fundamentele rechten
o Bepalingen inzake rechterlijke macht
o Strafrechtelijke verantwoordelijkheid van parlementsleden en ministers
- Wetboek van strafvordering (Sv.)
o Inclusief voorgaande titel bij het Wetboek van Strafvordering (VTSv.)
- Potpourri-wetgeving
o Wijzigingswetten 2015 – 2018 m.b.t. diverse bepalingen
- Nieuw wetboek van strafvordering in het vooruitzicht??
o Commissie hervorming strafprocesrecht
DOELSTELLINGEN STRAFPROCES
- Verschillende belangen tegenover elkaar :
o Gemeenschap : bestraffing criminaliteit
o Verdachte : eerlijk proces
o Slachtoffer : schadevergoeding
Niet per se volwaardige procespartij -> slachtofferloze misdrijven
Slachtoffer beoogt alleen de burgerlijke vordering
o Strafproces -> ontdekking van de waarheid tot doel
- Dubbele finaliteit strafproces
o Waarheidsvinding
o Bescherming individuele grondrechten
WAARHEIDSVINDING
- Plegen van strafbaar feit -> wordt gezien als conflict tussen de gemeenschap en de dader
- Optiek openbaar belang
- Bepalen op welke wijze de bewijzen tegen vermoedelijke daders moeten worden vergaard en hoe
rechtscolleges op grond hiervan tot eventuele veroordeling kunnen komen
BESCHERMING INDIVIDUELE GRONDRECHTEN
- Optiek individuele burger
- De eerbied van individuele grondrechten
- In kader van waarheidsvinding : bevoegdheden van OH die verregaande beperking grondrechten
kunnen inhouden (t.a.v. verdachten, maar ook derden)
- Ruimer dan rechten van verdediging
- Art. 6 EVRM en art. 14 IVBPR
,ONDERLINGE AFWEGING VAN WAARHEIDSVINDING EN INDIVIDUELE GRONDRECHTEN
- 19e en eerste helft 20e E : waarheidsvinding als doel centraal
- Pas sinds EVRM en EHRM bescherming grondrechten zelfstandig doel
- GW + legaliteit + Wet Franchimont 1998 (-> meer rechten voor partijen in het vooronderzoek)
o In GW : beperking grondrechten moest steeds op wettelijke basis berusten + de magna-
charta gedachte
- Belangen van burger in algemeen (grondrechten) en die van de verdachte in het bijzonder (rechten
van verdediging) -> wegen door in strafproces
- Belangen individu wegen meer door, waarheidsvinding moet af en toe wijken
o Als het bewijs onrechtmatig bemachtigd is, zal het uit het dossier gehaald worden
- Concrete afweging belang waarheidsvinding en dat van de bescherming van de grondrechten gebeurt
-> door rechtspraak
- Slingerbeweging : ene keer zal men meer naar de individuele rechten overwegen, andere keer meer
naar de waarheid vinden
o Tot voor WO II belang waarheidsvinding primeert
o Sinds jaren 1960 belang grondrechten meer centraal
o (vb. bij terrorisme worden veel bijzonder opsporingsmethoden toegelaten -> focus meer
gericht op de waarheid vinden dan op bescherming van de individuele rechten)
, Hoofdstuk 2 – accusatoire en inquisitoire rechtspleging
PRINCIPE
Burgerlijke procedure -> rechter passieve rol : taak rechter is het aanhoren van de argumenten van beide
partijen en beslissen welke van beide juridisch ‘gelijk’ heeft
- Verloopt volledig openbaar + tegensprekelijk
- = accusatoir
ACCUSATOIR INQUISITOIR
Horizontale processtructuur Verticale processtructuur
Aanklager en verdediging op gelijke voet, met gelijke Overheid weegt door op procesvoering
wapens (equality of arms)
Beklaagde niet object, wel volwaardige procespartij Verdachte ‘object’ rechtspleging
Partijen hebben proces in handen Overheid bepaalt procesverloop
Tegensprekelijk Geheim en niet-tegensprekelijk
Passieve rol rechter met taak om te zien op correct Actieve rol rechter met taak om ‘waarheid’ te
verloop procedure ontdekken
Volledig openbaar Achter gesloten deuren
Common law (Angelsaksische landen) Continentaal-Europees en daarop geïnspireerde
landen
Zuiver accusatoir of inquisitoir komt vrijwel nergens (meer) voor
Een zuiver accusatoir of zuiver inquisitoir proces vandaag de dag komt dit niet meer voor, in beide systemen
zullen er enkele kenmerken van het andere proces te vinden zijn
Onze rechtspleging volgens 2 grote fases :
- Vooronderzoek -> vooral inquisitoir
- Fase ter terechtzitting -> vooral accusatoir
COMMON LAW LANDEN
- Grotendeels accusatoir
- Rechter niet zelf waarheid vinden, enkel beslissen voldoende bewezen
- OZ wordt verricht door politie, (het ambt van OM is hier vreemd)
- Functie OR is hier onbestaand
- Politie = eiser & verdachte = verweerder
- Twee gelijke partijen tegenover elkaar
- Ook politie heeft advocaten
- Over schuld door jury beslist
CONTINENTALE LANDEN
- Fase vooronderzoek -> inquisitoir
o Geheim
o Schriftelijk
o Niet-tegensprekelijk
o olv OM
- fase ter terechtzitting -> accusatoir
o rechtspleging = openbaar +mondeling + tegensprekelijk
o rechter meer passief
o equality of arms
Deel intro : Algemene beginselen strafprocesrecht
Hoofdstuk 1 : definitie
BEGRIP
Formeel strafrecht = strafprocesrecht = strafrechtspleging = strafvordering sensu lato
Het geheel van de procedurele spelregels volgens welke het materiaal strafrecht wordt toegepast
Het geheel van rechtstegels betreffende opsporing, vervolging en berechting van personen die ervan
worden verdacht een misdrijf te hebben gepleegd
Materieel strafrecht het geheel der rechtsregels waardoor bepaalde gedragingen strafbaar worden gesteld
en gesanctioneerd
ONDERSCHEID TUSSEN MATERIEEL EN FORMEEL STRAFRECHT
Verschillen FSR en MSR :
- Personen tot wie ze gericht zijn
- Op hun inhoud
- Op de sancties
PERSONEN TOT WIE DE REGELS GERICHT ZIJN
- MSR : naar de gehele bevolking gericht (burgers en OH inbegrepen)
- FSR : meer gericht tot OH en zijn actoren -> personen die met de toepassing van het strafprocesrecht
belast zijn (politie, staande magistratuur, zittende magistratuur)
o Uitzonderlijk zal de gewone burger met de regels van het strafproces recht te maken zal
krijgen -> met name als hij verdacht wordt als (mede)dader, getuige in strafzaak
INHOUD VAN DE REGELS
- MSR : vanzelfsprekend
o Men mag niet doden, slaan of stelen, …
o MSR beschermt een reeks fundamentele waarden
o Rechtsfiguren : rechtvaardigingsgronden, schulduitsluitingsgronden, verzachtende
omstandigheden, verschoningsgronden
- FSR : minder vanzelfsprekend -> vb. verjaringsregels
o Dat huiszoeking in principe nooit ’s nachts kan
o ‘spelregels’ die niet aan intrinsieke waarden zijn gekoppeld
DE SANCTIONERING VAN SCHENDINGEN
- MSR : op een misdrijf staat een strafrechtelijke sanctie
o Op elk misdrijf staat een straf
- FSR : sanctie kan verschillen -> vb. vernietiging, verval, onontvankelijkheid, totale niet-sanctionering, …
-> hangt af van geval tot geval
o Verschilt naargelang de norm en niet steeds op voorhand in de wet bepaald
,Formeel strafrecht : rechtsregels betreffende opsporing, vervolging en berechting van personen verdacht van
een misdrijf
- Beschrijft scenario’s en vormvoorschriften
- Bepaalt rechtspositie betrokken personen
- Organisatie & werking rechtscolleges
- Tenuitvoerlegging beslissingen rechtscolleges
Bronnen :
- Grondwet 1830
o Fundamentele rechten
o Bepalingen inzake rechterlijke macht
o Strafrechtelijke verantwoordelijkheid van parlementsleden en ministers
- Wetboek van strafvordering (Sv.)
o Inclusief voorgaande titel bij het Wetboek van Strafvordering (VTSv.)
- Potpourri-wetgeving
o Wijzigingswetten 2015 – 2018 m.b.t. diverse bepalingen
- Nieuw wetboek van strafvordering in het vooruitzicht??
o Commissie hervorming strafprocesrecht
DOELSTELLINGEN STRAFPROCES
- Verschillende belangen tegenover elkaar :
o Gemeenschap : bestraffing criminaliteit
o Verdachte : eerlijk proces
o Slachtoffer : schadevergoeding
Niet per se volwaardige procespartij -> slachtofferloze misdrijven
Slachtoffer beoogt alleen de burgerlijke vordering
o Strafproces -> ontdekking van de waarheid tot doel
- Dubbele finaliteit strafproces
o Waarheidsvinding
o Bescherming individuele grondrechten
WAARHEIDSVINDING
- Plegen van strafbaar feit -> wordt gezien als conflict tussen de gemeenschap en de dader
- Optiek openbaar belang
- Bepalen op welke wijze de bewijzen tegen vermoedelijke daders moeten worden vergaard en hoe
rechtscolleges op grond hiervan tot eventuele veroordeling kunnen komen
BESCHERMING INDIVIDUELE GRONDRECHTEN
- Optiek individuele burger
- De eerbied van individuele grondrechten
- In kader van waarheidsvinding : bevoegdheden van OH die verregaande beperking grondrechten
kunnen inhouden (t.a.v. verdachten, maar ook derden)
- Ruimer dan rechten van verdediging
- Art. 6 EVRM en art. 14 IVBPR
,ONDERLINGE AFWEGING VAN WAARHEIDSVINDING EN INDIVIDUELE GRONDRECHTEN
- 19e en eerste helft 20e E : waarheidsvinding als doel centraal
- Pas sinds EVRM en EHRM bescherming grondrechten zelfstandig doel
- GW + legaliteit + Wet Franchimont 1998 (-> meer rechten voor partijen in het vooronderzoek)
o In GW : beperking grondrechten moest steeds op wettelijke basis berusten + de magna-
charta gedachte
- Belangen van burger in algemeen (grondrechten) en die van de verdachte in het bijzonder (rechten
van verdediging) -> wegen door in strafproces
- Belangen individu wegen meer door, waarheidsvinding moet af en toe wijken
o Als het bewijs onrechtmatig bemachtigd is, zal het uit het dossier gehaald worden
- Concrete afweging belang waarheidsvinding en dat van de bescherming van de grondrechten gebeurt
-> door rechtspraak
- Slingerbeweging : ene keer zal men meer naar de individuele rechten overwegen, andere keer meer
naar de waarheid vinden
o Tot voor WO II belang waarheidsvinding primeert
o Sinds jaren 1960 belang grondrechten meer centraal
o (vb. bij terrorisme worden veel bijzonder opsporingsmethoden toegelaten -> focus meer
gericht op de waarheid vinden dan op bescherming van de individuele rechten)
, Hoofdstuk 2 – accusatoire en inquisitoire rechtspleging
PRINCIPE
Burgerlijke procedure -> rechter passieve rol : taak rechter is het aanhoren van de argumenten van beide
partijen en beslissen welke van beide juridisch ‘gelijk’ heeft
- Verloopt volledig openbaar + tegensprekelijk
- = accusatoir
ACCUSATOIR INQUISITOIR
Horizontale processtructuur Verticale processtructuur
Aanklager en verdediging op gelijke voet, met gelijke Overheid weegt door op procesvoering
wapens (equality of arms)
Beklaagde niet object, wel volwaardige procespartij Verdachte ‘object’ rechtspleging
Partijen hebben proces in handen Overheid bepaalt procesverloop
Tegensprekelijk Geheim en niet-tegensprekelijk
Passieve rol rechter met taak om te zien op correct Actieve rol rechter met taak om ‘waarheid’ te
verloop procedure ontdekken
Volledig openbaar Achter gesloten deuren
Common law (Angelsaksische landen) Continentaal-Europees en daarop geïnspireerde
landen
Zuiver accusatoir of inquisitoir komt vrijwel nergens (meer) voor
Een zuiver accusatoir of zuiver inquisitoir proces vandaag de dag komt dit niet meer voor, in beide systemen
zullen er enkele kenmerken van het andere proces te vinden zijn
Onze rechtspleging volgens 2 grote fases :
- Vooronderzoek -> vooral inquisitoir
- Fase ter terechtzitting -> vooral accusatoir
COMMON LAW LANDEN
- Grotendeels accusatoir
- Rechter niet zelf waarheid vinden, enkel beslissen voldoende bewezen
- OZ wordt verricht door politie, (het ambt van OM is hier vreemd)
- Functie OR is hier onbestaand
- Politie = eiser & verdachte = verweerder
- Twee gelijke partijen tegenover elkaar
- Ook politie heeft advocaten
- Over schuld door jury beslist
CONTINENTALE LANDEN
- Fase vooronderzoek -> inquisitoir
o Geheim
o Schriftelijk
o Niet-tegensprekelijk
o olv OM
- fase ter terechtzitting -> accusatoir
o rechtspleging = openbaar +mondeling + tegensprekelijk
o rechter meer passief
o equality of arms
