Doelstellingen TLP 2
Algemene chirurgie: Anatomie, ziekteleer, heelkunde, OZT
(instrumentenleer/hechten)
2.5 OZT-model en rollen
-Je kan het OZT-model uitleggen met de bijbehorende basistaken van de instrumenterende en de
assisterende
Het OZT-model is een model dat gebruikt kan worden om methodisch te werken. Methodisch
werken bestaat uit de stappen: voorbereiden, plannen, uitvoeren en evalueren. Bij het voorbereiden
en plannen loop je alle belangrijke zaken langs die bij elke ingreep aan de orde zijn. Je start met
oriënteren. Deze voorbereidingen zorgen ervoor dat je goed bent voorbereid voor de uitvoering van
de ingreep. Bij de evaluatie van de zorg kijk je in hoeverre de uitvoering van de zorg en de wijze
waarop je de verschillende competenties hebt ingezet afweek van de optimale zorg die je had
voorbereid en gepland. Aan de hand van die vergelijking doe je een uitspraak over de geleverde zorg
en kan je aangeven op welke punten je verbeteringen kan aanbrengen in je voorbereiding, planning
of uitvoering bij een volgende ingreep.
-Je kan in de preoperatieve fase de werkzaamheden, verantwoordelijkheden en bevoegdheden
behorende bij de rollen instrumenterende en assisterende benoemen en verantwoorden
De preoperatieve voorbereidingen voor een ingreep vallen uiteen in:
*Het voorbereiden van de procedure: klaarzetten en controleren van instrumenten, was- en
aankleedprocedure, instrumententafels opdekken, gebruiksklaar maken van apparatuur,
telprocedures voor IGDH, registratie en Time Out Procedure
*Het voorbereiden van de patiënt: begeleiding, Time Out Procedure, positioneren en
diathermieplaat aanbrengen, specifieke preoperatieve voorbereiding (bloedleegte en
katheteriseren), desinfecteren, afdekken/uitleggen/bevestigen van hulpmiddelen
-Je kan in de peroperatieve fase de werkzaamheden, verantwoordelijkheden en bevoegdheden
behorende bij de rollen instrumenterende en assisterende benoemen en verantwoorden
Het peroperatieve deel valt uiteen in vier fasen: incisiefase, exploratiefase, doel fase en fase van
herstel van de anatomie/wondsluiting. Bij alle fasen dien je aan te kunnen geven:
*Welke weefsellagen/structuren van belang zijn
*Wat de eventueel te verwachten peroperatieve complicaties zijn en hoe daarbij gehandeld
dient te worden
*Wat het gebruik en de toepassing is van de verschillende instrumenten
*Wat het gebruik en de toepassing is van de verschillende materialen en hulpmiddelen
*Wat de specifieke aandachtspunten zijn in die fase (haemostase)
*Wat dient geregistreerd te worden
-Je kan in de postoperatieve fase de werkzaamheden, verantwoordelijkheden en bevoegdheden
behorende bij de rollen instrumenterende en assisterende benoemen en verantwoorden
De postoperatieve fase valt, net als het preoperatieve deel, uiteen in:
*Zorg aan de patiënt: wond- en drainverzorging, verzorging van patiënt, overtillen in bed
en/of transport naar recovery, debriefing/Sign Out Procedure
*Afronding van de procedure: verzorging van instrumentarium/randapparatuur/
hulpmiddelen/afval/ruimte, preparaat en kweekverzorging, debriefing/Sign Out Procedure,
registratie
1
,2.6 Instrumentenleer
-Je kan de verschillende soorten basisinstrumentarium benoemen
Definitie van een instrument = een instrument is een werktuig dat als hulpmiddel dienst kan doen
om handelingen en/of metingen te verrichten. Vaak werkt de chirurg met twee instrumenten in zijn
handen.
Materiaal:
Roestvrijstaal
*90% van alle instrumenten
*Voordeel: roestbestendig, buigzaam, behoudt scherp snijvlak (hard materiaal) wel doen
waar hij voor bedoeld is
*Nadeel: watervlekken, verkleuringen (uiterlijk, werking blijft hetzelfde, zonder behandeling)
Titanium
*In aparte bakjes, los in houders bij fijne/microscopische chirurgie, beschadigd heel snel
*Voordelen: corrosiebestendig, sterk (minder sterk dan RVS), duurzaam (micro- en
vaatchirurgie) en licht in gewicht
*Nadelen: aparte reiniging nodig (vaak in trilbakken)
Namen
Het is belangrijk dat je de onderdelen kan benoemen zodat je de defecten weet te vinden. Het is
belangrijk de volgende aspecten te weten:
1. Auteursnaam: sommige instrumenten heten naar de naam van de bedenker, waarbij de
bedenker meerdere instrumenten kan hebben ontwikkeld.
2. Bijnaam: vaak zijn bijnamen gebaseerd op het uiterlijk. Een voorbeeld is de blauwe (crafoord)
klem, vroeger kregen deze in de autoclaaf een blauwe kleur door zeepresten. Andere namen
zijn de cobra (retractor), eendenbek (speculum) en de bulldog-klem.
3. Herkenningstekens: er zijn meer dan honderden instrumentennamen die worden onthouden
door herkenningstekens. Zoals een standaard chirurgisch pincet of een chirurgisch pincet
volgens Gillies (smallere bek en grovere strepen).
4. Vorm-functierelaties: door eigenschappen te observeren en beredeneren krijg je ook
vaardigheid in instrumentarium. Aan de vorm kan je zien wat de functie van het instrument
is. Hierbij wordt er gekeken naar: spanning (klemmen), fixatie (zelfspreider), handvat
(ergonomische vormgeving), benen / scharnieren / bekhelften (van scharen en klemmen).
Instrumenten met een gouden oog zijn van uitzonderlijke kwaliteit met hard metalen inleg.
Vooral bij naaldvoerders is dit zo, hier zit een superfijn raster op voor betere grip op de
naald.
5. Gebruiksdoel: een instrument wordt ook vaak genoemd naar waar hij voor dient, zoals een
arterieklem, prepareerschaar of een zelfspreider. Hierbij bedenkt de instrumenterende wat
de beste keuze is kijkend naar de ingreep.
6. Catalogusnaam: soms wordt de naam van de fabrikant gebruikt, waarbij de catalogusnaam
afmetingen bevat van het hele instrument of cruciale onderdelen. Werken met stamnamen
plus instrumentlengte is uitvoeriger, wat lastiger is maar wel minder kans op vergissingen
geeft.
7. Plaats in het operatieverloop: elke operatie verloopt volgens 7 standaard stappen, als je
anticipeert voorkom je bomvolle overzettafels. Dit zijn: desinfecteren, afdekken, incideren,
hemostase, presenteren, prepareren/reconstrueren en sluiten. Gereedschap kan je hierop
aanpassen.
8. Specifieke kwaliteitscontroles: neem het instrument voor gebruik in de hand en controleer of
alles werkt (geen slijtage van crémaillere)
2
, 9. Wijze van aanreiken en terugnemen: aanreiken kan bovenhands (bij scherpe instrumenten),
onderhands (alle overige instrumenten), alle gebogen instrumenten aangeven met
kromming naar de mediaanlijn. Hechtingen bij rechtshandige operateur wijst de naald naar
links
Soorten instrumenten:
*Poetsklemmen: Foerster-Ballenger, Ulrich-Aesculap, Maier/Korentang
*Mesheft en mes: mesheft nummer 3 (mesje 10), nummer 4 (mesje 20) en nummer5/7 (mesje 11, 12
of 15)
*Anatomische pincetten: standaard, grof, dwarsgestreepte ribbels à laat het weefsel scheuren bij
trekkrachten erop
*A-traumatische pincetten: DeBakey, binnenkant wat groeven/fijne ribbels, laat bij spanning op
weefsel het wel langzaam los
*Chirurgische pincetten: Gillies (=fijn chirurgisch, minder traumatisch, puntje aan het einde en
ruitgewijze groeven) en grof chirurgisch (twee grote/grove punten, verder pakt hij niets)
*Scharen: Metzenbaum prepareerschaar (vrijprepareren teer weefsel, Mayo schaar (doorknippen
stugge weefsels en knippen ligaturen/hechtingen), zusterschaar, verbandschaar
*(Arterie)klemmen: grof of fijn, recht of gebogen, prepareerklem (=sterk gebogen) zoals Crile,
Mosquito, Rochester-Pean, Kocher, Crafoord, Mixter-Hess (prepareer)
*Weefselvattende klem: Allisklem, Babcock, Duval/Collin
*Wondspreiders: zelfspreider Richard, wondspreider Weitlaner, blaaswandspreider Millin, Balfour,
Adson/knikspreider, Gelpi, buikwandspreider Olivier, Semm, Omni-Tract
*Haken: Volkmann/scherpe haak, Middeldorpf/Venster haak/O-haak, Langenbeck, Senn-
Miller/Kattenklauwtje, Bladspeculum Doye, Farabeuff
*Zuigbuizen: Yankauer, Poole
*Naaldvoerders: Hegar, Mathieu
-Je kan de verschillende toepassingen van het instrumentarium binnen het operatieverloop benoemen
en motiveren
Op alle basis netten wordt er een indeling gemaakt, kijkend naar:
*Weefselscheidend: mesheft en mes, prepareerschaar, prepareerklem, spreider/wondhaak
*Weefselvattend: pincet, arterieklem, weefselklem
*Materiaalscheidend: verbandschaar, (hecht)materiaalschaar, draadkniptang
*Materiaalvattend: desinfecteerklem, deppertang, tampontang, naaldvoerder
Instrumenten kunnen traumatisch (kwetsend voor het weefsel) en atraumatisch (minder kwetsend)
zijn.
Het is belangrijk om schade aan instrumentarium te voorkomen, de instrumenterende heeft een
verantwoordelijkheid voor het bestrijden en voorkomen van corrosie en/of roest. Roest (oxidatie) is
een (metaal)verbinding met zuurstof. Corrosie is een complexe vorm van verval als gevolg van
blootstelling aan inwerkende schadelijke stoffen. Het langdurig of regelmatig blootstellen van
chirurgisch materiaal aan fysiologische zout is schadelijk. Hij kan een instrument in 24 uur omtoveren
tot een roestklomp. Het reinigen van een instrument is soms noodzakelijk, maar de roestvrijstalen
status wordt aangetast hierdoor. Beter is een kom met steriel gedestilleerd water te gebruiken. Dit
moet goed gemarkeerd worden, omdat deze hypotone vloeistof een cel vernietigend effect kan
hebben in het lichaam.
Elk instrument heeft een passieflaag die bij een juiste behandeling steeds dikker wordt, daarom is in
het begin een voorwerp extra gevoelig. Plaatsen waar deze laag wegslijt zijn extra gevoelig voor roest
en/of corrosie.
3
, Vormen van corrosie:
*Oppervlaktecorrosie: passieflaag is aangetast
* Puntcorrosie: inwerking van halogeenionen
*Spanningsscheurcorrosie: als krachten in metaal te hoog oplopen kunnen scheurtjes
optreden, graag in de autoclaaf op de eerste cremailleretand
*Spleetcorrosie: op plaatsen waar de passieflaag is aangetast door scheurtjes/spleetjes
*Wrijvingscorrosie: op plaatsen waar twee passieflagen voortdurend over elkaar schuren,
kan beschadiging optreden. Vaak door onvoldoende smering en soms onvoldoende reiniging.
*Contactcorrosie: twee verschillende metalen kunnen in een vochtig milieu een
elektronenoversteek teweegbrengen wat zorgt voor aantasting
Vormen van roest:
*Vliegroest: voorwerpen die verroest zijn, kunnen andere voorwerpen aantasten.
*Vreemde roest: ook deze roest is overgedragen, maar is de schade als gevolg van met roest
besmette stoom. Dit is te zien op de verpakking en in de besmette set.
-Je kan de verschillende wijzen van aangeven en terugnemen van instrumentarium benoemen en
uitleggen
Zoals hierboven al is uitgelegd is het belangrijk om het aangeven goed onder de knie te hebben.
Hierbij geldt aanreiken kan bovenhands (bij scherpe instrumenten), onderhands (alle overige
instrumenten), alle gebogen instrumenten aangeven met kromming naar de mediaanlijn. Hechtingen
bij rechtshandige operateur wijst de naald naar links. Bij een naaldvoerder met naald geef je hem wel
onderhands aan, met de naald naar boven.
Tellen van instrumenten
Wanneer moeten de instrumenten geteld worden? Bij aanvang, op overzettafel, bij sluiten holtes en
bij sluiten huid. Voorwaarde voor het tellen is dat je kennis hebt van de inhoud van de netten.
Omgaan met instrumentarium
*Niet gooien
*Zware instrumenten onderop
*Let op punten van instrumenten
*Holle instrumenten schoonspuiten
*Zout is funest à gebruik gedestileerd water
*Bloed eraf halen tijdens de ingreep
*Micro-instrumenten hebben een speciale behandeling nodig
4
