BEHAALD CIJFER: 8.0
Heb jij geen zin het gehele boek van Nollkaemper samen te vatten? Wil je toch nog even de hoofdlijnen uit de voorgeschreven literatuur doornemen voor het hoorcollege en/of je tentamen? Dan zoek jij dit document!
Een uitgebreide, maar beknopte samenvatting van de voorgeschreve...
Thank you for your super positive review. Besides that I hope to be able to help you with summaries in the future, I also hope that you will pass your exam. Good luck!
By: daanschoonderbeek • 5 year ago
By: dm95 • 5 year ago
Translated by Google
Thank you for your super positive review of my document! Hopefully it will help you with the preparation of your exam (s). I hope to be able to provide you with summaries for other courses as well, look at my offer:)
Good luck with taking your exam!
By: isahuizing • 5 year ago
By: dm95 • 5 year ago
Translated by Google
Thank you for your super positive review. Besides that I hope to be able to help you with summaries in the future, I also hope that you will pass your exam. Good luck!
By: evelinehouwing • 5 year ago
By: dm95 • 5 year ago
Translated by Google
Reply deleted by the user
By: dm95 • 5 year ago
Translated by Google
Thank you for your positive review regarding my document. Hopefully you have something about it. Good luck with studying for the IPR exam!
BRONNEN
- Nollkaemper, Kern van het internationaal publiekrecht, Boom
Juridische uitgevers te Den Haag, zesde druk 2014.
- Slimstuderen.nl, Overzicht studiestof Internationaal
Publiekrecht 2017-2018.
Let op: voor alle volledigheid zijn sommige passages uit
bovenstaande bronnen letterlijk geciteerd.
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Begrip en aard van het IPR 5
Inleiding 5
Geschiedenis 5
Omschrijving 5
Organisatie 7
Onderdelen 8
Het recht van de Europese Unie 8
Hoofdstuk 2: Rechtssubjecten 9
Inleiding 9
Het begrip rechtssubjectiviteit 9
Staten 9
Internationale organisaties (IO’s) 10
De facto-regimes 10
Bevrijdingsbewegingen 10
Internationale non-gouvernementele organisaties 10
Natuurlijke personen 11
Hoofdstuk 3: Staten 12
Soevereiniteit van de staat 12
Onderdelen van de staat 12
De eenheid van de staat 14
Totstandkoming en wijziging van staten 14
Juridische beoordeling van claims van nieuwe staten 15
Opvolging 16
Hoofdstuk 4: Internationale organisaties 19
Inleiding 19
Overzicht organisaties 19
Totstandkoming IO’s 21
Wie kan lid worden? 21
Opschorting en beëindiging van lidmaatschap 21
Bevoegdheden 21
Besluitvorming 22
Checks and balances 22
Hoofdstuk 5: Rechtsbronnen 23
Inleiding 23
Algemene schets 23
Gewoonterecht 23
Omschrijving 23
Totstandkoming 23
Bijzondere rechtsbetrekkingen 25
Kenbaarheid 25
1
, Verdragen 25
Omschrijving 25
Grondslag van de binding van verdragen 26
Rechtsbetrekkingen 26
Samenloop met gewoonterecht 26
Besluiten van internationale organisaties 27
Omschrijving 27
Totstandkoming 27
Rechtsbetrekkingen 27
Algemene rechtsbeginselen 28
Billijkheid 28
Eenzijdige handelingen 28
Rechterlijke uitspraken 29
Soft law 30
Samenloop 30
Nationaal recht 31
Hoofdstuk 6: Verdragenrecht 32
Inleiding 32
Vorm 32
Totstandkoming 33
Onderhandelingen 33
Sluiting en inwerkingtreding 33
Geldigheid 34
Voorbehouden en interpretatieve verklaringen 35
Voorbehouden 35
Interpretatieve verklaringen 36
Toepassing en uitlegging van verdragen 36
Pacta sunt servanda 36
Wijziging 37
Opschorting, opzegging en beëindiging 37
Hoofdstuk 7: Aansprakelijkheid 39
Inleiding 39
Aansprakelijkheid van staten 39
Voorwaarden 39
Deelneming 40
Verdedigingsgronden 41
Rechtsherstel 41
Verzwaarde aansprakelijkheid 42
Gelaedeerde partijen 42
Diplomatieke bescherming 43
Aansprakelijkheid van internationale organisaties 44
Omschrijving 44
Verhouding met de aansprakelijkheid van staten 44
2
, Aansprakelijkheid van individuen 45
Omschrijving 45
Grondslagen 45
Algemene beginselen 45
Verhouding met aansprakelijkheid van staten 46
Civielrechtelijke aansprakelijkheid 46
Hoofdstuk 8: Afbakening van staatsgezag 47
Inleiding 47
Algemene beginselen 47
Rechtsmacht 47
Omschrijving 47
Grondslagen 48
Conflicterende rechtsmachtsclaims 49
Extraterritoriale handhaving 49
Erkenning van soevereine handelingen 49
Immuniteit 50
Staatsimmuniteit 50
Immuniteit van individuele gezagsdragers 51
Privileges en immuniteiten van internationale organisaties 52
Diplomatieke en consulaire betrekkingen 53
Afbakening van staatsgezag buiten nationaal grondgebied 54
Hoofdstuk 9: Bescherming van individuen 58
Inleiding 58
Kernbegrippen 58
Ontwikkeling 58
Organisatie 58
Overzicht van rechten 59
Reikwijdte 60
Normadressaten 60
Beperkingen 61
Beperkingen van burgerrechten en politieke rechten 61
Beperkingen van economische, sociale en culturele rechten 61
Bescherming van vreemdelingen 62
Hoofdstuk 10: Vrede en veiligheid 64
Inleiding 64
Ontwikkeling en organisatie 64
Het verbod op het gebruik van geweld 64
Collectieve veiligheid 64
Eenzijdig gebruik van geweld 66
Internationaal humanitair recht 69
Omschrijving 69
Organisatie 69
Toepasselijkheid 69
3
, Algemene beginselen voor ‘internationale conflicten’ 70
Algemene beginselen voor ‘interne conflicten’ 71
Terrorisme 71
Wapenbeheersing 72
Cyberaanvallen 72
Hoofdstuk 11: Regulering van de economie en duurzame ontwikkeling (enkel onderdeel: bescherming
van het milieu) 73
Bescherming van het milieu 73
Hoofdstuk 12: Geschillenbeslechting 75
Inleiding 75
Eenzijdige maatregelen 75
Diplomatieke geschillenbeslechting 75
Geschillenbeslechting binnen IO’s 76
Arbitrage 77
Rechtspraak 78
Omschrijving 78
Het internationaal gerechtshof 79
Rechtspraak inzake rechten van de mens 80
Strafrechtspraak 83
Omschrijving 83
Ad hoc-tribunalen 83
Het Internationale Strafhof 84
Hoofdstuk 13: Doorwerking in de nationale rechtsorde 86
Inleiding 86
Doorwerking: algemene aspecten 86
Aspect 1: Geldigheid 86
Aspect 2: Rechtstreekse werking 86
Aspect 3: Voorrang 87
Toepassing door de wetgever 89
Toepassing door de uitvoerende macht 89
Toepassing door de rechter 89
Algemene voorwaarden toepassing door de rechter 90
Indirecte toepassing door de rechter 90
Rechtsgevolgen 90
Bijzondere rechtsbetrekkingen 90
Doorwerking van internationaal recht via Europees Recht 91
4
, Hoofdstuk 1: Begrip en aard van het IPR
Inleiding
Nationaal recht is niet los te denken van internationaal recht. Voor Nederland,
specifiek, is het internationale recht belangrijk, omdat Nederland een relatief kleine
en machteloze staat is en belang heeft bij handelsverkeer met andere staten.
Geschiedenis
De vroegere politieke organisatievormen waren niet sterk genoeg om gezag uit te
oefenen en betrekkingen met andere staten stabiel te houden, waardoor er niet aan
alle voorwaarden kon worden voldaan om te spreken van internationaal recht zoals
we dat hedendaags kennen. Gedurende grote delen van de geschiedenis waren de
politieke organisatievormen echter te zwak om gecentraliseerd publiek gezag uit te
oefenen en stabiele betrekkingen te onderhouden met andere entiteiten.
Het ontstaan van IPR wordt in relatie met soevereine- en onafhankelijke
staat(en) gezien. De oorsprong van het internationaal publiekrecht wordt vaak
verbonden met het ontstaan van de onafhankelijke en soevereine staat in Europa. Er
dient een systeem van rechtsregels te komen om alle staten met elkaar te laten
samenleven. Het IPR had de functie om co-existentie van staten te reguleren,
terwijl gelijktijdig hun onafhankelijkheid en soevereiniteit werd gewaarborgd.
Bij de Vrede van Westfalen (1648) werd Republiek der Zeven Verenigde
Nederlanden een nieuwe onafhankelijke staat. Vanaf nu waren afzonderlijke staten
niet meer ondergeschikt aan gezag dat boven hen stond. Staten werden formeel
onafhankelijk. Met de Vrede van Westfalen ontstond een systeem van soevereine en
gelijke staten die niet langer waren onderworpen aan een hoger gezag.
Doordat Europa capitulaties met andere politieke entiteiten sloot, kreeg het
IPR een mondiaal karakter. Echter functioneerde het nog niet als een universeel
rechtssysteem. Het IPR bleef dus nog steeds vooral binnen Europees grondgebied
gelden. In het tijdperk van kolonisatie ontwikkelden zich beginselen die vandaag de
dag ook nog van belang zijn. Voorbeeld hiervan is de gebiedsverkrijging, namelijk
gebieden die aan niemand toebehoorde, maar deze kwamen door eenvoudige
annexatie toe aan staat die het ontdekte.
Na de WOII werd het beginsel van zelfbeschikking (territoriale integriteit)
aanvaard in het Handvest VN. Met dit recht kregen volkeren het recht om over
zichzelf te beschikken en werden de koloniale rijken opgeheven, waardoor het aantal
staten razendsnel omhoogschoot. Vanaf nu had IPR wereldwijd kracht. Echter, na de
WOII is de dominantie van soevereine en formeel gelijke staten afgenomen. Hierbij
zijn twee ontwikkelingen van belang:
1. steeds meer bovennationale vormen van organisatie ontstaan (VN en EU);
2. meer functies die traditioneel aan de staat worden toegeschreven, uitgeoefend
door niet-statelijke instituties (multinationale ondernemingen).
Omschrijving
De voornaamste omschrijving is dat IPR de uitoefening van gezag regelt, dat geldt in
de internationale gemeenschap. De term ‘volkenrecht’ is te beperkt, omdat IPR
niet alleen ziet op het recht dat tussen staten geldt. Er zijn meerdere actoren bij
betrokken (IO’s of andere niet-gouvernementele organisaties). De term ‘volkenrecht’
gaat terug naar de term ‘ius gentium’. Dit is het recht dat op alle burgers van
toepassing was. In de zestiende eeuw duidde dit het recht aan dat tussen staten
gold.
5
,De term ‘internationaal recht’ is breder dan internationaal publiekrecht. Het
internationale recht omvat zowel het publieke- als het private internationale recht.
Het internationale element
Om te bepalen of iets internationaal- of nationaal recht is, moet gekeken worden
naar de rechtsbron. In het internationale recht gelden vier bronnen:
1. het gewoonterecht;
2. verdragen;
3. besluiten van internationale organisaties;
4. algemene rechtsbeginselen.
Bij de vraag of internationaal- en nationale recht daadwerkelijk van elkaar te
onderscheiden zijn, zijn er twee opvattingen. Ten eerste de dualistische leer
(Duitse jurist Triepel). Deze leer gaat er vanuit dat beide rechtssystemen los van
elkaar staan. IPR wordt gezien als iets dat extern is van de staat en daarbij is de
soevereine staat het uitgangspunt (geïnspireerd door filosoof Hegel). Het primaat
van soevereiniteit brengt mee dat internationaal recht niet boven de staat kan staan.
Omdat internationaal recht voortkomt uit de wil van de staat is het per definitie
afhankelijk van en onderworpen aan soevereiniteit.
Kanttekening bij deze leer is dat doordat er zo extreem van wordt uitgegaan
dat de staat het hoogste gezag is, beschermt dit niet de individuele vrijheid, maar
deze individuele wil gaat op in de wil van de staat.Deze leer is geïnspireerd dor
nationalistische opvattingen. Zij beschermt immers de nationale rechtsorde tegen de
invloed van internationaal recht. In de 20e eeuw bleken de schaduwzijden.
“De extreme doorvoering van het idee dat de staat het hoogste gezag belichaamt,
leidde tot de gedachte dat individuele vrijheid niet wordt bereikt door het individu
tegen de staat te beschermen, maar door de individuele wil op te laten gaan in de
wil van de staat.”
Ten tweede de monistische leer (jurist Hans Kelsen). Deze jurist stelde het individu
centraal, en construeerden een systeem waarbij statelijke macht was onderworpen
aan internationaal recht. Het internationale recht werd niet gezien als ‘extern
recht’ van de staat, maar als recht dat de macht van de staat kon beperken. Alleen
zo konden rechten van individuen worden beschermd. Deze leer gaat er vanuit dat
beide rechtssystemen een geheel zijn. Dit systeem zorgde ervoor dat het nationale
recht werd onderworpen aan het IPR. Op deze manier stond het IPR boven de staat
en kon de statelijke macht beperken.
Formele scheiding
Tegenwoordig voldoen de opvattingen van het dualisme of monisme niet langer, want
het IPR is complexer geworden. Er zijn bijvoorbeeld gemengde opvattingen ontstaan
zoals de pluralistische opvatting, welke uitgaat van de gedachte dat beide
rechtsordes op gelijke voet staan (geen hiërarchie). In ieder geval staan beide
rechtsordes formeel gezien los van elkaar. Daarbij geldt dat regels van nationaal
recht geen werking hebben in het internationale recht, en andersom.
De formele scheiding ligt tussen nationaal- en internationaal recht. Beiden
hebben eigen rechtsbronnen, eigen organen en zijn autonoom, in de zin dat zij zelf
kan bepalen of- en onder welke voorwaarden zij juridische effecten toekennen aan
rechtsregels uit een andere rechtsorde.
6
,De formele scheiding is echter op drie manieren verschillend gekwalificeerd:
1. Internationaal recht heeft voor een groot deel betrekking op individuen
(mensenrechten). Internationaal recht richt zich niet alleen op staten;
2. Internationaal recht is steeds meer toepasselijk op onderwerpen die
het nationaal recht ook regelt (interne politiek of juridische gang van
zaken), zoals milieu of veiligheid;
3. Nationale rechtsorde hebben zich meer opengesteld voor regels van
internationaal recht. Hierdoor zijn de verschillende rechtsordes in elkaar
verweven geraakt.
Het publieke element
Dit element ligt besloten in twee kenmerken:
1. IPR zorgt ervoor dat er in de internationale gemeenschap publiek gezag
kan worden uitgeoefend;
2. Gaat om bescherming van publieke belangen en dus niet van private
belangen.
Toch zijn internationaal publiek- en privaatrecht niet geheel te onderscheiden. Er
worden vaak privaatrechtelijke afspraken gemaakt om grensoverschrijdende
publieke belangen te beschermen. Daarnaast gaan steeds meer publieke taken over
naar private organisaties.
Het juridische element
Dit element onderscheidt internationale normen van publiekrecht van andere
internationale- of nationale normen. Naast de juridische normen zijn ook religieuze
normen of morele normen van belang.
Ook niet-juridische normen zijn van groot belang. Tal van internationale afspraken
die het beleid van staten en andere actoren afstemmen, worden niet in juridische
vorm gegoten. Voorbeelden zijn Aanbevelingen van de AV van de VN en
internationale standaarden zoals Basel II-akkoord.
Een tweetal criteria beoordelen of er sprake is van een juridische regel of een
politieke/morele regel:
1. Bron van de norm. Als een regel voortvloeit uit een van de
rechtsbronnen, dan is dit een regel van IPR;
2. Normschending en sanctie (‘recht’). Zodra de norm wordt geschonden is
hieraan een sanctie verbonden.
Kanttekening bij het tweede criterium is, is dat het IPR geen centraal gezag heeft
dat het recht kan afdwingen. Dit is een fundamentele zwakte. Dit zou de reden zijn
waarom het internationaal recht niet als ‘recht’ beschouwd zou kunnen worden. IPR
kent wel veel toezichtinstanties, maar handhaving is voorbehouden aan de staten
zelf. Laat een staat dit na, dan zal zij reputatie als betrouwbare staat verliezen en
willen andere staten geen afspraken meer met de staat aangaan.
Dit alles betekent niet dat internationaal recht los van de politieke context kan
worden gezien.
Organisatie
De nationale rechtsorde kent een gecentraliseerd publiek gezag: de overheid. Dit
ontbreekt bij het IPR. Het gezag wordt uitgevoerd door de staten zelf. Het IPR is er
om zowel co-existentie als samenwerking tussen staten, ten aanzien van grote
onderwerpen, te bevorderen. Soms neemt de samenwerking zo’n hechte vorm aan
dat er sprake is van het recht van integratie (VN en EU). Dit zorgt voor een
internationale gemeenschap.
7
,Decentrale karakter internationale rechtsorde
In de internationale rechtsorde wordt publiek gezag voornamelijk uitgeoefend door
staten zelf. Het decentrale karakter van de internationale rechtsorde is historisch
verklaarbaar. Deze rechtsorde is immers ontstaan uit de totstandkoming van
soevereine en gelijke staten na de Vrede van Westfalen. In lijn met het decentrale
karakter beschermt internationaal recht in belangrijke mate de soevereiniteit van
staten binnen hun grondgebied. Dit is het recht van co-existentie (gericht op het
vreedzaam naast elkaar bestaan van staten).
Onderdelen
Algemeen deel
Dit deel bestaat uit beginselen die overkoepelend zijn (formele beginselen, waarvan
o.a. totstandkoming rechtsregels, toepassing en schending hiervan en beginselen
voor geschilbeslechting) en die op alle specifieke deelgebieden van IPR toepasbaar
zijn. Dit gaat over hoe regels ontstaan en hoe ze toepassing verdienen. Ook
materiële beginselen behoren tot dit deel: goede trouw, naleving van verdragen en
het beginsel dat normschending leidt tot aansprakelijkheid.
De combinatie van formele en fundamentele rechtsbeginselen biedt het kader
waarbinnen staten en andere actoren afspraken kunnen maken. Worden deze
afspraken in juridische vorm gegoten, dan behoren ze tot het IPR.
Omdat ze verschillen in tijd en plaats, worden ze niet tot het algemeen deel
erkend. Ze kunnen veranderen/tenietgaan zonder dat het systeem van IPR wordt
aangetast. Dat geldt niet voor beginselen die tot het algemeen deel behoren –
zonder het beginsel dat internationale verplichtingen moeten worden nagekomen,
houdt het systeem van IPR, zoals we het nu kennen, op te bestaan.
Bijzonder deel
Voorbeelden zijn het internationaal strafrecht- of milieurecht.
Het recht van de Europese Unie
Behoort oorspronkelijk tot het IPR. Doordat Europese staten steeds meer
samenwerken is het een geïntegreerde rechtsorde geworden. EU heeft steeds meer
een verticaal karakter gekregen, want lidstaten hebben veel bevoegdheden
overgeheveld.
Er zijn drie redenen waarom het EU zo belangrijk is voor het IPR:
1. De meest kenmerkende structuurkenmerken van Europees Recht zijn ook in
het IPR aanwezig. Het Europese recht wordt gezien als een voorbeeld voor het
IPR;
2. De EU is een belangrijke actor geworden als het gaat om IPR-betrekkingen. EU
gaat ook steeds meer bevoegdheden jegens niet-lidstaten uitoefenen;
3. EU van belang voor de receptie van IPR. Internationaalrechtelijke verdragen
zijn steeds bepalender voor de rechten en verplichtingen van lidstaten die
deel uitmaken van de EU.
Belang voor Nederland
Internationaal recht is voor Nederland van bijzondere betekenis. Als kleine,
internationaal georiënteerde en politiek relatief machteloze staat bestaat er een
groot belang bij het handelen van andere staten. De Grondwet weerspiegelt dit
belang, namelijk door de taak aan de regering om internationale rechtsorde te
bevorderen.
8
, Ook is de openstelling van de Nederlandse rechtsorde voor internationaal recht niet
zonder problemen, nu internationaal recht niet zonder meer voldoet aan de
democratische en rechtsstatelijke waarborgen die de Nederlandse rechtsorde
kenmerken.
Hoofdstuk 2: Rechtssubjecten
Inleiding
Deze term gaat meestal over de entiteiten of de personen die deel uitmaken aan het
rechtsverkeer in de betreffende rechtsorde. Het is dus een status. Internationale
verplichtingen en rechten moeten worden verbonden met bepaalde rechtssubjecten.
De opvatting dat alleen staten subjecten van IPR zouden zijn, is achterhaald.
Tot rechtssubjecten in de IPR behoren, naast staten, ook IO’s, zogenoemde ‘de
facto-regimes’ en individuen.
Het begrip rechtssubjectiviteit
De bevoegdheden die verschillende rechtssubjecten hebben, net als hun rechten- en
verplichtingen, kunnen uiteenlopen. Per geval bekijken wat het betekent om
rechtssubject te zijn.
Wel valt er een onderscheid te maken:
1. Persoon met volledige rechtssubjectiviteit
Deze persoon kan op elke manier deelnemen aan het rechtsverkeer. Alleen de
staat heeft volledige rechtssubjectiviteit.
2. Persoon met beperkte rechtssubjectiviteit
Deze persoon kan slechts op beperkte vlakken deelnemen.
Personen kunnen worden aangeduid als internationaal rechtssubject indien ze de
juridische bekwaamheid hebben om binnen de internationale rechtsorde deel te
nemen aan het rechtsverkeer.
Criteria voor rechtssubjectiviteit
De internationale rechtsorde bepaald zelf wanneer er van een rechtssubject kan
worden gesproken. Hierbij is het nationaal recht in beginsel niet van belang. De
hoofdregel is dat personen rechtssubject zijn als ze beschikken over internationale
bevoegdheden, rechten of verplichtingen. Of iemand hierover beschikt wordt vooral
door politieke overwegingen bepaald. Ook het effectiviteitsbeginsel is van belang bij
het bepalen van rechtssubjectiviteit. Dit is een dominant beginsel. Internationaal
recht bevat geen geschreven bepalingen die eenduidig vaststellen wie
rechtssubjectiviteit bezit.
Staten
Staten ontstaan op grond van een feitelijke situatie waarin zij gedurende enige tijd
effectief gezag uitoefenen. Het belangrijkste kenmerk van een staat is dat er:
1. publiek gezag wordt uitgeoefend;
2. over een bevolking die op;
3. een bepaald grondgebied leeft en hierbij niet afhankelijk is van andere
staten.
9
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller dm95. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.49. You're not tied to anything after your purchase.
