ONTWIKKELING FASE 1:
Reflectie leerrendement op het verkennen van leiderschap ……………………….. 17
ONTWIKKELING FASE 2:
Reflectie leerrendement op het observeren en reflecteren op leiderschap ….. 18
ONTWIKKELING FASE 3:
Reflectie leerrendement op het bewust experimenteren met leiderschap …… 19-24
1
, 1. VERKENNEN VAN LEIDERSCHAP
Definitie van Verpleegkundig Leiderschap
Verpleegkundig Leiderschap (VL) staat momenteel in de belangstelling. Het is echter niet nieuw;
vijfentwintig jaar geleden werd er al onderzoek naar gedaan en onder andere gedefinieert als ‘een
middel waarmee zowel de verpleegkundige praktijk als het gezondheidsbeleid kunnen worden
beïnvloed en vormgegeven’ (Antrobus & Kitson, 1999).
Vijf jaar later spreekt men van ‘nurse leaders’ die invloed kunnen uitoefenen omdat zij van binnen de
organisatie komen en dus kennis hebben van de normen en waarden op de afdeling. De belangrijkste
eigenschap van deze ‘nurse leaders’ zou een innovatieve houding zijn (Rycroft-Malone, 2004).
En weer later wordt er in een onderzoek gesproken over de ‘nurse champion’: een verpleegkundige die
goede zorg verleent en openstaat voor innovaties. Door haar inzet zien collega’s haar als een voorbeeld
hetgeen een positiever effect heeft op kwaliteit van zorg dan het alleen onderwijzen van kennis (White
et al., 2011).
Een wat meer toegankelijke definitie wordt gegeven door Adriaanse & Peters (2018): 'Het samen met
collega's van eigen en andere disciplines én met patiënten en familie werken aan waardevolle zorg,
passend bij de situatie’. Hieruit blijkt dat men VL tegenkomt in het dagelijks werk waar men invloed kan
uitoefenen op de zorg dicht bij de patiënt maar ook op de zorgorganisatie waarin men werkzaam is en
daarbuiten.
Onderzoeker aan de universiteit van Utrecht én verpleegkundige Pieterbas Lalleman legt uit dat
verpleegkundigen een centrale rol innemen bij de kwaliteit van zorg. Deze staat momenteel onder druk
door de (dubbele)vergrijzing, het steeds groter wordend tekort aan zorgpersoneel en de constant
stijgende zorgkosten. VL gaat volgens Lalleman over het zichtbaar maken van het werk van
verpleegkundigen maar ook over interprofessioneel samenwerken om zo richting te geven aan het vak
(Tvznext, 2021).
VL begint bij de zorg van elke dag en dat men kijkt hoe die geleverd wordt en hoe het beter zou kunnen
om zo de kwaliteit van zorg stap voor stap te verbeteren. Naast vraagstukken omtrent de zorg voor de
individuele patiënt gaat het ook om vraagstukken ten aanzien van het team, de organisatie, het
verpleegkundig vak of de gezondheidszorg in brede zin.
Verpleegkundige staan over het algemeen positief tegenover het ontwikkelen van kennis en
vaardigheden die hun werk kunnen verbeteren of vergemakkelijken (De Vleminck et al., 2013). De
innovatietheorie van Rogers (2003) laat zien dat mensen verschillend aankijken tegen innovatie. Het
aanvaarden van een nieuw idee begint met een kleine groep ‘Innovators’ en ‘Early Adopters’ die 16%
van de groep uitmaken. Dit zijn de verpleegkundig leiders die nieuwe dingen willen uitproberen en
daardoor anderen inspireren.
2
, Figuur 1. De adoptiecurve, aangepast overgenomen uit Diffussion of Innovations (p.281),
Greta Cummings,doorexpert op verpleegkundig
E.M. Rogers, 2003, The Free leiderschap,
Press zegt over VL: ‘leadership is to see the present
for what it really is, see the future for what it could be and then take actions to close the gap’.
Dat begint met kritisch te kijken naar de zorg. Dat kan bijvoorbeeld door gefundeerd van een protocol af
te wijken als dat beter aansluit bij de patiënt. Op organisatorisch niveau kan men zich uitspreken als
men tegen zaken aanloopt die verbeterd zouden moeten worden ten behoeve van die patiëntenzorg.
Iedereen kan een verpleegkundig leider zijn ongeacht het niveau binnen de gezondheidszorg. Het gaat
niet om hiërarchie. Iedereen kan zich vanuit betrokkenheid uitspreken.
Die betrokkenheid is belangrijk omdat vandaaruit de verpleegkundige leider anderen kan inspireren en
coachen. In tegenstelling tot een manager die anderen aanstuurt en instrueert, richt een leider zich
op het stimuleren van innovatie en groei en probeert anderen mee te krijgen naar een betere toekomst.
VL gaat ook over persoonlijk leiderschap zoals zaken die het werk van verpleegkundige voor haarzelf
beter kunnen maken. Dit laatste is belangrijk want de uitstroom van verpleegkundigen is al jaren hoog.
Uit het adviesrapport van de commissie Werken in de Zorg blijkt dat 40% van de startende
verpleegkundigen binnen twee jaar de beroepsgroep verlaat (Commissie Werken in de Zorg, 2020).
Als men meer tevreden is over de kwaliteit van de zorg die men biedt heeft dat een positief effect op
hoe men het werk valideert.
Een van de grootste Europese studies naar inzet en behoud van verpleegkundigen (RN4CAST) laat het
belang zien van VL door goed opgeleide verpleegkundigen (Sermeus et al., 2011). Dit vraagt om diverse
verbredende competenties welke beschreven staan in het beroepsprofiel Bachelor Nursing 2020. Deze
zijn gebaseerd op het systeem van de Canadian Medical Education Directions for Specialists (CanMEDS).
Van de zeven rollen die verpleegkundige vervullen is die van ‘zorgverlener’ het meest belangrijk. De
overige competenties raken hieraan waaronder rol 6, die van ‘organisator’.
Hieronder valt het verpleegkundig leiderschap binnen verpleegkundig handelen, samenwerking met
overige disciplines, veiligheid en het coördineren van zorg. Belangrijk hierbij is de onderzoekende en
reflectieve houding vanuit de Evidence Based Practice (Lambregts et al., 2016).
Verpleegkundig leiderschap wordt gevormd door:
1. een grote mate van bewustzijn van (het effect van) de eigen professionele rol te midden van
andere rollen (en andere rollen kennen en herkennen)
2. het stellen van reflectieve en onderzoekende vragen
3. het gebruiken van evidence based practice
4. als rolmodel verschil te maken voor uitkomsten van patiënten, collega-medewerkers,
zorgorganisatie en maatschappij (Vermeulen et al., 2020).
Het belang van verpleegkundig leiderschap
De National Academy of Medicine definieert zes breed geaccepteerde dimensies ten aanzien van
kwaliteit van zorg (IoM, 2001): patiëntgerichtheid, patiëntgelijkheid, patiënt veiligheid, effectiviteit,
efficiëntie en tijdigheid. Uit onderzoek blijkt dat, door het tonen van leiderschap, de verpleegkundige
invloed heeft op alle aspecten van kwaliteit van zorg en daarmee ook op verpleeg sensitieve
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller alettasmit. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.25. You're not tied to anything after your purchase.
