Summary
Samenvatting - Rechtspsychologie
- Course
- Institution
Notities lessen rechtspsychologie van Lore Mergaerts. 18/20
[Show more]
Seller
Follow
Studen35
Reviews received
Content preview
RECHTSPSYCHOLOGIE (C01B5A)DEEL I. EEN KORTE INLEIDING IN DE (RECHTS)PSYCHOLOGIE
1. Een schets van de (rechts)psychologie
A. De oorsprong en geschiedenis van voor het recht relevante psychologie
-Niet nieuw – psychologie kent een lange traditie
Begin: ongeveer gestart in de 19de eeuw, relatief nieuwe traditie in de psychologie
-Rechtspsychologie heeft Duitse roots (geen Amerikaanse!) door William Stern en Hugo Münsterberg
William Stern
o Duitser die door jodenvervolging naar VS is gevlucht en daar veel onderzoek heeft
gedaan
o Focus op feilbaarheid van getuigen: wat we waarnemen en wat we onthouden is niet
perfect en heeft een invloed op wat we later verklaren
o Mock crime studies: gaf les aan de universiteit en zette een soort misdrijf in scene
(onaangekondigd), achteraf stelde hij dan vragen aan studenten van wat ze hadden
waargenomen etc, op basis daarvan werd duidelijk dat daar heel veel verschillende
verklaringen uit kwamen (natuurlijk met wat overlap): onvolledigheden en manifeste
fouten (dader zogezegd man, maar was eigelijk vrouw, foute wapens…)
o Deze verklaringen spelen in heel veel takken van het recht een grote rol (andere/foute
info kan grote gevolgen hebben) => nood aan expertise hierover in de rechtszaal
Hugo Münsterberg
o Zelfde periode als Stern (ook een Duitser)
o Wordt ook vaak gezien als grondlegger, maar eigenlijk niet echt zo, want hij bouwde
sterk voort op het werk van Stern
o Was heel kritisch, maar niet constructief! (bv zeggen dat juristen dom waren, alles
verkeerd deden met getuigen en slachtoffers etc) daardoor in de rechtspsychologie wat
in de verdoeming geraakt
o Psychologie against the law: vanuit ivoren toren, niet inzien dat fouten maken eigen zijn
aan de mens (onvermijdelijk dat foute beslissen door justitie etc worden genomen)
-European association for psychology and law: dus wel meer aandacht hierover in Europa, toch loopt
het in België nog wat stroef (niet veel deskundigen die hiervoor worden opgeroepen in de rechtszaal)
-Psychologie & recht: een geslaagd huwelijk? => “Clash” tussen psychologie & recht
Descriptief (data) vs. prescriptief (regels) karakter
o Recht werkt vooruitdenkend: op voorhand regels stellen om bepaald gedrag in de hand
te werken <-> psychologie werkt achteraf (eerst alles bekijken en dan pas uitspraken
doen)
o Werkt tot op zekere hoogte samen, bv. psychologisch onderzoek wijst op verbetering van
procedures in het recht
Onzekerheid (waarschijnlijkheden) vs. zekerheid & duidelijkheid
o In de psychologie is nooit iets 100 procent zeker <-> n recht mag er eigenlijk geen twijfel
aanwezig zijn
o Inzichten vanuit psychologie zijn nuttig om te gebruiken, maar wringt toch wat omdat er
onzekerheid is (daarom moeilijk om expertise binnen te roepen in de rechtszaal, want
beslissingen zullen op die informatie worden afgestemd)
o Rechtsregels moeten duidelijk zijn (psychologie is niet zwart-wit dus helpt niet altijd)
Globale focus/groepsniveau vs. individuele gevallen
o Uitspraken in psychologie gelden voor dat niveau dat je observeert (globaal genomen
zullen mensen zich zo zullen gedragen)
o In het recht gaat het echt over een individu, bv. hoe waarschijnlijk is het dat dit kind haar
verklaring strookt met wat er daadwerkelijk is gebeurd
1
,B. Verschillende op het recht toegepaste en voor het recht relevante psychologische disciplines
-Vooral onderscheid met twee andere disciplines van belang
Rechtspsychologie
Forensische psychologie
Criminologische psychologie
o Nog een specifiekere discipline (kom je minder tegen)
o Verklaringsmodellen van criminaliteit door een psychologische bril (waarom mensen
criminaliteit plegen/blijven plegen : bv impact van je genen, impact psychologische
problematieken …)
Rechtspsychologie Forensische psychologie
Gegrond in functieleer: kennis over waarneming, Gegrond in klinische psychologie over
werking van geheugen en beslissingsprocessen deviant/afwijikend gedrag van individuen
Hoofdzakelijk gesteund op empirisch onderzoek Geen nadruk op empirisch onderzoek
Nadruk op experimenteel onderzoek Focus op individuele gevallen, bv. uitspraak
doen over toerekensvatbaarheid, inschatting van
recidivenniveau, psychologische problematiek…
Alle actoren, inclusief politiële en justitiële Focus op daders en slachtoffers
autoriteiten en advocatuur
2
,C. De doelstellingen en reikwijdte van de rechtspsychologie
-Bestuderen van allerhande menselijke processen
Gedrag onder “controle” van het recht
o Recht as such niet, maar wel hoe mensen daarop reageren
o Hoe mensen interacties hebben met elkaar in het licht van procedures die ontstaan door
het recht
Invloeden (welke en hoe)
Sterke focus op tekortkomingen/valkuilen bij bewijsgaring en justitiële besluitvorming
o Zicht hebben op waar het misgaat in justitie en uit die fouten leren
o Maar natuurlijk ook aandacht nodig op de zaken die wel goed lopen
-Doelstellingen
Informeren van juridische procedures en beslissingen
Best practices en te vermijden praktijken in kaart brengen
-Brede focus
Veel voorbeelden in de strafrechtelijke sfeer: bij bewijsgaring en besluitvorming
o Rechtspsychologie hier vooral in ontwikkeld, maar kan in elke rechtstak nuttig zijn
3
, o Meeste voorbeelden toch in die sfeer: kan worden gezien als een beperking, maar het is
wel een verantwoorde beperking, aangezien het gaat over heel fundamentele rechten
van mensen (vrijheid of niet, er staat veel op het spel) in die sfeer kunnen makkelijk
fouten worden gemaakt, dus logisch dat er hier dus veel onderzoek naar is
Ook wel wat onderzoek buiten het strafrechtelijk domein
o Bv: asielprocedures, echtscheidingsprocedures, merkenrecht (misleidende informatie
geven…)
-Verschillende rollen voor rechtspsychologen
Beschrijven hoe dingen gaan
Verklaren waarom bepaalde zaken gebeuren
Evalutatief onderzoek doen (voor hervormingen, bv. werkt iets beter?)
Expertise kan ingezet worden in individuele zaken (bv. opnames van verhoren bekijken en
evalueren)
Adviserende rol: richting van beleid (nog een utopie in België, in Engeland en Wales wordt dit
wel vaak gebruikt: oproep aan academici om hun expertise te delen, hen laten reflecteren op
het regelgevend kader, op basis daarvan kunnen die deskundigen dan advies geven)
D. De rol van de rechtspsychologie in het licht van verschillende rechtssystemen
-Rechtspsychologie is hoofdzakelijk een Angelsaksische traditie
Minder sterk ontwikkeld in continentale landen
Dat heeft een impact op invulling van het gevoerde onderzoek + impact op de geldigheid van
de onderzoeksbevindingen
o Andere procedures, achtergronden en cultuur, problemen in angelsaksische context
kunnen misschien niet interessant zijn bij ons, en andere wel
o Het is dus niet omdat we iets vaststellen in de VS dat het dan ook zo geldt naar hoe het
hier gaat, daarom moeten we de praktijk bij ons ook in kaart brengen.
-Sterke groei tijdens afgelopen decennia wereldwijd
a. De rechtspsychologie in Angelsaksische en overwegend accusatoire systemen
-Common law traditie => overwegend accusatoire procedure
Staat vs. actieve en autonome verdachte/beklaagde/beschuldigde
o Als partij in het geding sterk bijdragen aan de bewijsgaring (zelf je dossier/je case
bouwen)
o Rechter als onpartijdige scheidsrechter: nadruk op debat ter terechtzitting
b. De rechtspsychologie in continentale en overwegend inquisitoire systemen
-Civil law traditie => politiële en justitiële autoriteiten actief betrokken bij onderzoek
Veeleer passieve rol voor de partijen in het geding
Nadruk op het vooronderzoek
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Studen35. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $16.69. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67096 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now