Summary
Samenvatting inleiding tot de filosofie - De Munck
- Course
- Institution
Samenvatting van de slides(ook slides van de casussen) + aanvulling handboek + lesnotities. Ik behaalde hiermee een 18/20.
[Show more]
Seller
Follow
mdw2004
Content preview
Inleiding tot de filosofieHoofdstuk 1: Ethiek: over het goede en het juiste
Aandachtspunten
● begrippenkader
● het funderingsprobleem
● vrijheid, authenticiteit, geluk
● utilitarisme versus ethiek van Kant
1.1 Inleiding
1.2 Ethiek
belangrijk examen!!!: concept toelichten)
uitgebreid vertellen
slides niet voldoende, info boek en wat prof heeft gezegd belangrijk
1.2.1 Ethiek
bestudeert normen & waarden essentiële rol in menselijk bestaan
Vragen: verwijzen vaak naar normen en waarden
o Soms impliciet: spelen rol op achtergrond
o bv. hoe reizen we van amsterdam naar groningen?
Verwachting normen worden nageleefd: auto niet gestolen
Veronderstelling: snelste is beste, milieu-effecten spelen rol
1.2.2 Norm
Norm = concrete gedragsbepalingen, specifieke regels die ons voorschrijven wat we
moeten of mogen doen
concreet maken van waarde (niet hetzelfde als waarde)
o bv. norm: je moet waarheid uitspreken gebaseerd op waarde: eerlijkheid
drukt plicht, verbod of permissie uit:
Plicht = norm waarbij je iets moet
o bv. mensen zouden met het openbaar vervoer moeten reizen
Permissie/toestemmingen = normen die zeggen dat je iets mag doen
o bv.” breek nooit je belofte; “een leugentje om bestwil is toegestaan”
Belangrijke relatie tussen plichten en permissies
Als je iets moet mag je dit ook
Worden vaak in termen van elkaar gedeifnieerd: plicht beloften na te
komen kan men bescjrijven als de afwezigheod van een permissie
beloften te breken
1.2.3 Waarden
Waarden = algemene morele uitgangspunten, aspecten van het leven die we belangrijk
(‘waardevol’) vinden = je geeft een beoordeling of evaluatie
bv. “tolerantie is de basis van onze democratie”; “alles staat of valt bij eerlijkheid
Fudamentale plaats in ons leven MAAR geeft niet aan wat deze plaats is
Niet enkel: dit is mijn mening MAAR mening met als doel iets zeggen over iets
Deugd = waardevolle karaktereigenschappen van een persoon
1
, o bv. vriendelijkheid, eerlijkheid, bescheidenheid
Nauwe relatie tussen waarden en normen
1.2.4 Afbakening ethiek
Ruim onderzoeksgebied: ‘typische kwesties” & alledaagse ebslisingen
Buigt zich over alles wat een waarde uitdrukt of gebrek aan waarde
● buigt zich over alles wat een waarde uitdrukt of gebrek aan waarde
● Eigen domein: methodes en onderwerpen
Moreel = wat overeenstemt met de heersende waarden en normen
o Waarmee we instemmen, zijn in onze ogen goede redenen voor
o bv. de zieken verzorgen
Immoreel = schendt de heersende waarden en normen
o bv. uitsluiting o.b.v. racisme
Amoreel = waarbij geen waarden en normen betrokken zijn
o bv. “De zon komt op in oosten” oordeel, maar geen onderwerp van ethiek
→ afbakening domein van de ethiek: moreel versus a-moreel
1.2.5 Moraal en ethiek
Moraal = stelsel van normen en waarden m.b.t. handelen van mensen
schrijf je meestal toe aan groep mensen
onderscheid: publieke & persoonlijke moraal
○ bv. “in de moraal van de antiek-Griekse cultuur stond dapperheid hoog
aangeschreven”
Positieve moraal = normen en waarden die gelden in bepaalde cultuur
bv. recht: door OH in regelgeving vastgelegde normen en waarden
Stelsel: waarden en normen horen bij elkaar, vormen geheel
onderscheid grieken en romeinen & katholieke middeleeuwen
kan je feitelijk vaststellen
Ethiek = studie van normen en waarden, die zich richt op de vraag welke normen en
waarden we kunnen rechtvaardigen (systematische reflectie)
ethiek onderscheidt zich van moraal filosofie
niet enkel normen en waarden bestuderen MAAR OOK welke normen en waarden
kunnen we rechtvaardigen
○ bv. “waarom vinden we gezondheid zo belangrijk?”
1.2.6 Ethiek: wetenschappelijke discipline
Doel: streeft zoals andere wetenschappen → vorm van objectieve geldigheid
Belangrijk verschil
o Wetenschappen: geven verklaring of beschrijving van fenomenen
o Ethiek: concentreert zich op vraag naar rechtvaardiging
Onderzoekt niet de oorzaken maar of men goede redenen kan
geven
2
,1.2.7 Rechtvaardiging
Kerntaak van de ethiek
Niet: beschrijven (descriptief)
o beperkt zich tot wat is
o bv. rechtsgeleerdheid
Niet: verklaren (oorzaken)
o bv. waarom sommige waarden en normen ontstaan in culturen
o Maar zegt niet waarom ze belangrijk zijn
Wel: geldigheid onderzoeken van waarden en normen
Hoe rechtvaardig je een norm?
NIET door oorzaken te formuleren
WEL door redenen te formuleren voor die norm
Kern ethiek
Welke normen en waarden kunnen we met goede redenen verdedigen?
Wanneer kunnen we spreken van goede redenen?
Normatief = hoe iets zou moeten zijn → dit trachten voor te schrijven
○ Oordeel vormen over geldende normen en waarden
○ Welke normen en waarden we zouden moeten naleven
○ bv. is zelfmoord op een bepaald moment een nobele actie?
1.3 Het funderingsprobleem
1.3.1 Uit feiten geen normen
Logische kloof tussen zijn en behoren(moeten)
● “Uit de constatering dat iets het geval is, volgt niet dat we iets moeten doen (of
nalaten); uit een feit kan niet zonder meer een norm worden afgeleid”
○ Regel onthouden: een van belangrijkste inzichten uit filosofie!!!
● Logische kloof tussen zijn en behoren = uit een feit kan niet zonder meer een
normatieve stellingname worden afgeleid
○ Iets moet niet altijd blijven zoals het was
○ bv. politieke problemen moeilijk omdat ze tatus quo willen behouden
○ argument: is altijd zo geweest MAAR wie zegt dat het zo moet zijn?
● Men kan uit empirische waarnemingen niet afleiden hoe men zijn leven moet leiden
Bv. Niet geldig!
● vlees eten veroorzaakt leed bij dieren
● → we mogen geen vlees eten
Twee verregaande implicaties:
1) Het hele wetenschappelijke instrumentarium van feiten, verklaringen, experimenteel
bewijs, etc. niet bruikbaar in de ethiek
3
, 2) De hele (exacte) wetenschap kan geen sluitend argument geven over hoe we ons leven
moeten leiden
1.3.2 Geen ultieme fundering
● Een correcte redenering om normen te rechtvaardigen bevat naast feitelijke ook
normatieve argumenten
● Bv. Wel geldig!
a) vlees eten veroorzaakt leed bij dieren
b) we mogen geen leed veroorzaken bij dieren
→ we mogen geen vlees eten
● Stel uit a en b concluderen we: we mogen geen vlees eten
○ niet iedereen deelt mening
● MAAR: Wat rechtvaardigt bewering dat we geen leed mogen veroorzaken bij dieren?
Probleem: elke norm die we aannemen moet opnieuw gefundeerd worden
● belangrijk: in westerse samenleving: geen algemeen aanvaarde geldige basis of bron
voor morele normativiteit (bv. god)
● ‘regressus ad infinitum’ = steeds achteruitgaan, terug stappen, tot in het oneindige,
alles verder in vraag stellen
→ Funderingsprobleem = het is onmogelijk om tot een ultieme fundering voor ethische
stellingnamen te komen
1.4 Relativisme
1.4.1 Tussen objectivisme en relativisme
● Objectivisme = de juistheid van algemene morele uitgangspunten kan bewezen
worden
● Relativisme = uiteindelijk zijn normen en waarden altijd relatief; het is zinloos om te
proberen ze te rechtvaardigen
○ Gevolg van funderingsprobleem
● Tussenweg
○ Het heeft zin om: algemene morele uitgangspunten te onderzoeken
○ En na gaan: welke morele consequenties ze met zich meebrengen
§ We kunnen altijd goede redenen geven, ookal kunnen we niet funderen
§ Ethiek gaat steeds tussen 2 uitersten, laveert ertussen
§ zoekt als wetenschappelijke discipline een weg tussen de twee
1.4.2 Het probleem van het relativisme
Ten opzichte van wat zijn normen en waarden relatief?
● Cultuurrelativisme = fundamentele verschillen tussen culturen
○ geografisch en historisch: veranderingen doorheen de tijd en door
omstandigheden
○ bv. de doodstraf
● universele waarden?
○ bv.vriendschap, liegen is immoreel/onjuist
○ cultuuroverstijgende normen en waarden
○ redenen kunnen overtuigend zijn
○ soms: verschillende normen berusten op identieke waarden
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller mdw2004. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.12. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67096 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now