Dit document betreft een samenvatting van H7-12 & 14 uit het boek 'Klinische Psychologie: diagnostiek en behandeling' en de artikelen van Stein et al. en Roefs et al. Gemaakt voor het eerste deeltentamen van psychopathologie 2024
Psychopathologie samengevat deeltentamen 1 (H7-12+14
& artikelen)
Hoofdstuk 7 Cognitieve Gedragstherapie
Cognitieve gedragstherapie (CGT) heeft twee componenten:
1. Gedragstherapeutische component: richt zich op het veranderen van gedrag
2. Cognitieve component: richt zich op de invloed van gedachten (cognities) op gevoel
en gedrag
- Disfunctionele cognities zorgen voor ongewenste gevoelens en ongewenst gedrag
Voordat cognitieve gedragstherapie bestond, bestond al wel de normale gedragstherapie,
waarbij gedragstherapeuten gebruik maken van klassieke -en operante conditionering om zo
gedrag aan of af te leren.
Met klassieke conditionering worden aangeleerde associaties uitgedoofd door
herhaaldelijk de geconditioneerde stimulus aan te bieden zonder dat de
geconditioneerde respons daarop volgt = extinctie
Gedragsverandering op basis van operante conditionering vindt plaats door gewenst
gedrag te bekrachtigen en ongewenst gedrag uit te doven/bestraffen.
Gedragstherapie was een groot succes toen het eenmaal werd ingezet, toch waren er ook
kritieken:
Cognitieve revolutie: kritiek op gedragstherapie omdat mentale processen zoals
gedachten, opvattingen en interpretaties zogezegd buiten beschouwing werden gelaten
o De cognitieve benadering gaat er juist van uit dat gedachten een cruciale rol
spelen in het samenspel van cognitieve, gedragsmatige, fysiologische en
omgevingsfactoren
Een belangrijke grondlegger van de cognitive benadering is Beck, die stelt dat psychisch
lijden niet zozeer ontstaat door de dingen die iemand meemaakt, maar door de manier
waarop iemand over deze dingen denkt. De cognitieve benadering kent 4 niveaus van
cognities:
1. Basisschema’s: fundamentele opvattingen die iemand heeft over zichzelf, de wereld
en toekomst. Het zijn vaak de impliciete (onbewuste) attituden =
meest fundamentele niveau
2. Conditionele assumpties: veronderstellingen over oorzaak-
gevolgrelaties > als/dan stellingen
3. Strategische ideeën: opvattingen die mensen hebben over hoe
ze gevaren het beste het hoofd kunnen bieden en goede dingen
kunnen bereiken (ruzie vermijden door in te stemmen) =
grensvlak van gedrag
4. Automatische gedachten: gedachten die meer bewust door
iemands hoofd gaan. Ze worden gestuurd door de basisschema’s
= meest toegankelijke niveau
Beck stelt dat bepaalde basisschema’s hyperactief zijn geworden en de zijn gaan
informatieverwerking domineren. Hierdoor zijn er vertekeningen in de interpretatie
ontstaan
Bij depressie wordt bijvoorbeeld gesteld dat schema’s rondom verlies zijn gaan
overheersen, zodat nieuwe gebeurtenissen op een andere manier geïnterpreteerd
wordt
De hypervalentie van zulke basisschema’s manifesteert zich via de
automatische gedachten, die daarom niet de oorzaak zijn van emotioneel
onwelbevinden
Het doel van cognitieve therapie is om de hypervalentie van de basisschema’s of
de schema’s zelf te veranderen. Door confirmation bias is dit lastig, doordat lang
bestaande schema’s al erg geautomatiseerd zijn dat men vaak alleen nog maar aandacht
heeft voor informatie die hun schema bevestigt.
, Bij cognitieve therapie gaat het veel om ‘hot
cognitions’, wat opvattingen zijn die nauw
verbonden zijn met negatieve gevoelens en
disfunctionele gedragingen,
In de jaren 90 werden de twee stromingen
(gedragstherapie en cognitieve therapie) gecombineerd
tot cognitieve gedragstherapie.
- Moderne CGT benadrukt het samenspel van
gebeurtenissen, gedachten, gevoelens en
gedrag (4Gs)
De basisprincipes van CGT:
- CGT is probleem-georiënteerd en legt de nadruk op het heden
o Staat slechts kort stil bij jeugdervaringen van de client
- CGT is kortdurend en afgebakend
- CGT benadrukt de samenwerking tussen cliënt en therapeut
o Therapeut en cliënt vormen samen een team dat nauw samenwerkt om
klachten te verminderen.
o Therapeut moet een goede balans vinden tussen autonomie (cliënt zelf laten
vertellen) en de noodzaak van structuur (huiswerk geven, initiatief nemen).
Ook moet er een goede balans zijn tussen empathie en distantie
o Bij CGT vat je de werkrelatie NIET op als een proces dat verandering
faciliteert, maar als een situationele voorwaarde voor het op gang brengen
van een leerproces
- CGT vraagt een actieve houding van therapeut en cliënt
- CGT-sessies zijn gestructureerd
o Elke sessie start met een update (hoe voel je je? Hoe was afgelopen week?)
en een terugblik op de vorige sessie. Daarna wordt er een agenda opgesteld
en huiswerk en agendapunten besproken. De sessie wordt afgesloten met
een samenvatting en feedback.
o Er zijn gespecifieerde protocollen ontwikkeld voor elke stoornis > veel
variatie, ook door verschillende levensfasen, culturen en
ontwikkelingsniveaus
- CGT ziet registratie als essentieel onderdeel van de behandeling
o Registratie: het maken van aantekeningen tijdens therapiesessies,
bijhouden van gedachten en gedrag in dagboeken en kritisch bekijken van
cognities op gedachtenformulieren
o Coping cards: de cliënt moet belangrijke conclusies van de therapie op
kleine kaartjes noteren en deze regelmatig bekijken
- CGT leert de cliënt hoe deze zijn eigen therapeut kan zijn
o Client leert zijn eigen valkuilen te herkennen, evalueren en bijstellen
- CGT legt de expliciete nadruk op terugvalpreventie
- CGT ziet psychopathologie als een extreme vorm van normaal gedrag
o Psychologische problemen zijn geen aparte dimensies, maar zitten aan het
uiteinde van een continuüm van het normale > meer dimensionale
benadering van psychopathologie
Diagnostische fase
Tijdens de diagnostische fase van CGT probeert de therapeut een compleet mogelijk beeld te
krijgen van het probleem(gedrag). Er kan gebruikt gemaakt worden van diverse
informatiebronnen. HIERONDER BESPROKEN
Manieren om de inhoud van gedachten, attituden en schema’s vast te stellen:
Positive and negative affect scale: vragenlijst om de aanwezigheid en intensiteit
van emoties te meten
o 10 positieve en 10 negatieve emoties worden voorgelegd aan de client,
waarop de client vervolgend op een vijfpuntschaal aangeeft in hoeverre de
emotie van toepassing is in een bepaalde periode
, Pleasent events schedule: een vragenlijst die meet hoe vaak iemand nog plezierige
activiteiten onderneemt en hoe competent zich iemand daarbij voelt
Dysfunctional attitudes scale: een vragenlijst die de aanwezigheid en intensiteit van
diverse disfunctionele opvattingen die vatbaarheid voor depressie zouden vergroten
meet
Young schema questionnaire: meest gebruikte vragenlijst die basisschema’s in
kaart brengt
Methoden om kenmerkende processen van informatieverwerking in kaart te
brengen:
STROOP-paradigma: meten van aandachtsbias
Geheugentaken: meten van problemen met het produceren van herinneringen
(Computer)taken: confirmatiebias en emotional reasoning meten
Het kan zinvol zijn om een client tijdens de diagnostische fase een gestructureerd dagboek
bij te laten houden om erachter te komen onder welke omstandigheden het probleem
optreedt en welke gedachten daarmee samenhangen. Bij hoogfrequent gedrag (tics en
obsessies) is het ook handig om de client nog telapparaten te geven.
Probleemanalyse
De therapeut kan verzamelde informatie uit de diagnostische fase vervolgens gebruiken om
een analyse van verschillende probleemgebieden te maken: de probleemanalyse.
Holistische theorie: probleemgedragingen worden met een vergelijkbare functie geclusterd
en hypothesen over causale relaties tussen de clusters worden opgesteld.
De centrale problematiek kan zo worden opgespoord
= macroanalyse
Functieanalyse (topografische analyse): gedrag binnen een specifiek probleemgebied
wordt verder geanalyseerd. De ontstaansgeschiedenis van het probleem komt aan de orde en
er wordt stilgestaan bij factoren die ervoor zorgen dat de klachten in stand blijven.
Er wordt gekeken naar welke stimuli het gedrag uitlokken, welke reactie er optreden en
welke gevolgen het gedrag heeft.
= microanalyse
Om beeld te krijgen van disfunctionele gedachten en schema’s, kan er een
casusconceptualisatie opgesteld worden, waarbij de therapeut eerder verkregen informatie
gebruikt.
Op basis hiervan stelt de therapeut een aantal hypothesen over de functionele en
disfunctionele schema’s van de cliënt (hoe sterk houdt de cliënt vast aan het schema?
Hoe hebben vroegere leerervaringen het schema beïnvloedt? Hoe vroeg in het leven is
het schema ontstaan?)
Wanneer de therapeut een compleet beeld heeft van de situatie van de cliënt, legt de
therapeut de rationale voor (het idee achter de behandeling). Hierna heeft de CGT-therapeut
de keuze uit diverse technieken om veranderingen te bewerkstelligen. ZIE HIERONDER
Operante technieken
Een mogelijke behandeling met operante technieken is token economy: de therapeut
versterkt zogenoemde tokens voor gewenst gedrag (bevestigen gedrag) en worden er geen
tokens gegeven bij ongewenst gedrag (uitdoven gedrag).
Een andere operante aanpak is de gedragsactivatie
(behavioural activation), die wordt ingezet voor depressieve
stoornissen. De aanpak is gebaseerd op het leertheoretische
model van Lewinsohn, waar er van uit wordt gegaan dat een
depressie stoornis ontstaat en in stand wordt gehouden door
een tekort aan plezierig bekrachtigend gedrag. Als mensen
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller brittbovee. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.86. You're not tied to anything after your purchase.
