Hoofdstuk 3 - Basisboek integrale veiligheid - De ketenbenadering
De schakels van de veiligheidsketen
De veiligheidsketen bestaat uit 5 fasen of schakels ; proactie, preventie, preparatie, repressie
en nazorg.
Proactie
Het wegnemen van structurele oorzaken van onveiligheid. Het gaat bijvoorbeeld om
beslissingen over de inrichting van de openbare ruimte. Mogen er huizen worden gebouwd in
gebieden die bij hoog water kunnen overstromen? Hoe ver moet een chemische fabriek van
een woonwijk worden gebouwd? Mag Schiphol uitbreiden? Proactieve maatregelen kosten
veel geld en ze bewijzen pas hun nut bij calamiteiten, terwijl ze juist helpen voorkomen dat
calamiteiten zich voordoen.
Preventie
Het nemen van maatregelen om onveiligheid die zich kan voordoen te voorkomen of
vroegtijdig te stoppen, en daarmee ongewenste gevolgen te beperken. Voorbeelden zijn het
aanbrengen van goed hang- en sluitwerk (inbraakpreventie), het monteren van
brandmelders, toegangscontrole bij de ingang van een gebouw, preventief fouilleren.
Preparatie
Men bereid zich voor om effectief op te treden wanneer er ondanks de proactie en preventie
toch iets misgaat. Hier komen natuurlijk de hulpdiensten in beeld, zoals politie, brandweer en
de GHOR (Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio). Preparatie betekent dat
deze diensten goed zijn uitgerust, opgeleid en geoefend. Ook burgers en organisaties
kunnen zich prepareren. Bedrijven stellen bijvoorbeeld ontruimingsplannen en draaiboeken
op en oefenen daarmee.
Repressie
Het optreden om de onveilige situatie te beëindigen, hulp te verlenen en de schade te
beperken. (bij brand, aanrijding, ontploffing, bedrijfsongeval, overstroming etc.)
Nazorg
Omvat activiteiten die dienen om terug te keren naar de 'normale' situatie. De oude situatie
hoeft niet te worden hersteld, men kan hebben geleerd van de ramp. De term nazorg omvat
meer dan aandacht voor slachtoffers. Sommige pleiten dan ook voor de term 'nafase'.
Nazorg houdt in dat men aandacht besteedt aan het leed en de schade die is ontstaan, dat
men de gang van zaken evalueert, dat verantwoordelijken of wellicht zelfs schuldigen
verantwoording afleggen en dat herstelmaatregelen worden getroffen.
Nazorg omvat 4 elementen :
1. Het menselijk element
Opvang van slachtoffers en hulpverleners, die is gericht op het beperken van geestelijke
schade als gevolg van wat men heeft doorgemaakt.
2. Het economische element
De schadereductie en bereddering. Het regelen van vergoedingen of uitkeringen, het
herbouwen van een huis en het weer op gang brengen van bedrijfsprocessen van het
dagelijks leven.
,3. Het juridische element
Het verantwoordingstraject dat vaak al begint nog voordat de ramp volledig bestreden is of
de crisis is afgelopen. Er zijn zakelijke belangen betrokken bij de afwikkeling van rampen,
wat kan leiden tot schadeclaims.
4. Het leerelement
Het evalueren van de gebeurtenissen.
De cirkel van Deming
Het model van de veiligheidsketen is een procesbenadering en leunt op algemenere
managementprincipes, speciaal de verbetergerichte beleidscyclus, de cirkel van Deming.
Deze cirkel bestaat uit 4 fasen: Plannen, uitvoeren, evalueren, bijstellen.
- Plannen (plan):
Beschrijven van de huidige situatie, veiligheidsanalyses uitvoeren, stellen van doelen,
ontwikkelen van beleid, plannen van activiteiten.
- Uitvoeren (do):
Uitvoeren van de plannen en activiteiten, inzet van mensen en middelen.
- Evalueren (check) :
Meten, resultaten bestuderen en nagaan in welke mate de gestelde doelen zijn bereikt.
- Bijstellen (act) :
Zo nodig formuleren van verbeterpunten voor de volgende planfase of het borgen van
geslaagde werkwijzen
Het principe van de cirkel van Deming komt terug in de veiligheidsketen: in beide gevallen is
sprake van een cyclisch proces dat bestaat uit plannen maken, maatregelen nemen,
evalueren en verbeteren. Dat de twee modellen niet naadloos op elkaar passen, komt vooral
doordat de cirkels verschillende eenheden benoemen : de vier fasen in de cirkel van Deming
zijn managementactiviteiten voor kwaliteitsverbetering, de vijf fasen in de veiligheidsketen
zijn strategieën voor risicoreductie.
Tot slot
De veiligheidsketen is een belangrijk onderdeel van een integrale veiligheidsaanpak. Het
gebruik ervan biedt verschillende voordelen. Het model kan worden toegepast binnen elk
veiligheidsveld omdat het gebaseerd is op algemene principes van verbetermanagement,
waarbij het leren van opgedane ervaringen centraal staat.
,Hoofdstuk 8 - basisboek integrale veiligheid - Het Rijk
Dit hoofdstuk gaat over de wijze waarop het Rijk voor veiligheid zorgt. De belangrijkste
ministeries op het gebied van veiligheid worden besproken. Er is nogal wat veranderd in de
departementale structuur. Tot voor kort vormden BZK (Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties) en het ministerie van Justitie de kerndepartementen op het gebied van
veiligheid. Maar sinds de departementale herindeling van oktober 2010 vormt VenJ
(Veiligheid en Justitie) het kerndepartement op veiligheidsgebied. Andere departementen zijn
nog steeds bij veiligheidsbeleid betrokken, maar altijd in samenwerking met het
kerndepartement VenJ.
Door de departementale herindeling is het aantal ministeries teruggebracht van 13 naar 11.
4 ministeries werden opgeheven en twee nieuwe ministeries werden gevormd.
Politieke en ambtelijke leiding
Elk departement kent een politieke en een ambtelijke leiding. De politieke leiding bestaat uit
de minister(s) en één of meer staatssecretarissen van het departement. De politieke leiding
verschilt per departement en per kabinetsperiode. Op dit moment wordt bijvoorbeeld het
nieuwe VenJ geleid door een minister en een staatssecretaris. De ambtelijke leiding van een
departement bestaat in beginsel uit de secretaris-generaal plus een aantal directeuren-
generaal. De directeuren-generaal zijn ieder verantwoordelijk voor een zogenoemd
directoraat-generaal, een verzameling van directies die werken aan een gemeenschappelijk
doel of thema.
De elf ministeries :
Algemene Zaken Infrastructuur en Milieu
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Buitenlandse Zaken Sociale Zaken en Werkgelegenheid
Defensie Veiligheid en Justitie
Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Financiën
De structuur van een departement staat niet vast; na verloop van tijd kan een andere
indeling de voorkeur krijgen en een reorganisatie volgen.
Organisatie
VenJ is een samenvoeging van delen van BZK en het voormalige ministerie van Justitie.
BZK is overigens wel als zelfstandig ministerie blijven bestaan. Het Directoraat-Generaal
Preventie, Jeugd en Sancties (DGPJS) omvat onder meer de Directies Sanctie- en
preventiebeleid en Justitieel Jeugdbeleid. Daarnaast vallen de Dienst Justitiële Inrichtingen
(DJI) en de Raad voor de Kinderbescherming onder DGPJS. Alle penitentiaire inrichtingen in
Nederland vallen onder DJI. DJI levert een bijdrage aan een veiligere samenleving door
vrijheidsstraffen en andere maatregelen uit te voeren. Hierbij moet ook worden bedacht dat
het belangrijk is gedetineerden de kans te bieden een aanvaardbaar bestaan op te bouwen.
De Justitiële uitvoeringsdienst Toetsing, Integriteit en Screening (Justis) is de zogenoemde
screeningsautoriteit op het gebied van integriteit van VenJ, en valt ook onder DGPJS. Deze
dienst toetst of personen een voorgeschiedenis hebben die het uitoefenen van een bepaald
beroep of werk in de weg staat. Daarnaast toetst Justis of partijen die bepaalde verklaringen,
vergunningen en subsidies aanvragen aan bepaalde eisen op het gebied van integriteit
voldoen.
, Het Directoraat-Generaal Rechtspleging en Rechtshandhaving (DGRR) kent directies op het
gebied van rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding, rechtsbestel, instrumentele
rechtspleging en rechtshandhaving. Verder kan DGRR beschikken over het Nederlands
Forensisch Instituut (NFI), dat met onafhankelijk forensisch onderzoek bijdraagt aan
waarheidsvinding in strafzaken. Tot de opdrachtgevers van de NFI behoren de zittende
magistratuur, het OM, de politie en andere instanties die zich bezig houden met de opsporing
van strafbare feiten. Het CJIB is een uitoverende dienst van DGRR. De activiteiten van het
CJIB zijn samen te vatten in drie pijlers : innen, coördineren en informeren. Het CJIB is
waarschijnlijk het meest bekend vanwege de eerste pijler : het innen van de verkeersboetes.
Maar de dienst int daarnaast ook schadevergoedingsmaatregelen, ontnemingsmaatregelen,
strafrechtboetes, transacties en bestuurlijke boetes.
Onder het Directoraat-Generaal Veiligheid (DGV) vallen directies op het gebied van
veiligheid en bestuur, politie en veiligheidsregio's en nationale veiligheid. Verder valt het
Korps landelijke politiediensten (KLPD) onder DGV. De beleidsmatige aansturing van de
politie en brandweer valt ook onder DGV.
De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTB) valt ook onder het ministerie.
Een terroristische aanslag kan vele slachtoffers tot gevolg hebben en leiden tot een grote
ontwrichting van het dagelijks leven en de rechtsorde. Daarom is samenwerking tussen
regionale en landelijke terrorismebestrijders noodzakelijk. De NCTB is verantwoordelijk voor
de programma's op het gebied van nationale veiligheid.
De Inspectie Openbare Orde en Veiligheid houdt toezicht op de wijze waarop de
bestuursorganen invulling geven aan hun taken op het gebied van politie, politieonderwijs,
brandweer, geneeskundige hulpverleningsdiensten en crisisbeheering.
Onder het College van procureurs-generaal vallen het Parket-Generaal (het landelijke
hoofdkantoor van het OM) en de Rijksrecherche. De rechterlijke macht en het OM vormen
geen diensten van het ministerie, maar zijn wel rechtstreeks aan het ministerie verbonden.
Het WODC, een ondersteunende dienst van de departementsleiding. De belangrijkste taken
van het WODC zijn het uitvoeren van onderzoek, het verstrekken van beleidsadviezen op
basis van de onderzoeksresultaten en het verspreiden van kennis.
Taken en verantwoordelijkheden
Alle onderdelen van het ministerie werken aan een veiliger en rechtvaardiger samenleving.
Zij doen dat door mensen rechtsbescherming te geven, maar ook door in te grijpen in de
levensloop van mensen
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller danielvanelk. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.25. You're not tied to anything after your purchase.