Summary
Samenvatting F. Wielenga: De Geschiedenis van Nederland (H3 & 4)
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting van hoofdstuk 3 & 4 voor het vak : De Republiek van de lerarenopleiding geschiedenis op de Hogeschool Utrecht.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
Markiew
Reviews received
Content preview
H3: De Republiek in de Gouden EeuwVan het Twaalfjarig Bestand tot de Vrede van Münster
(1609-1648)
Bij het ingaan van het Bestand in 1609 was de Republiek nog geen stabiele staat. Veel interne
tegenstellingen die door de oorlog verborgen waren komen nu boven:
- ook op geloofsgebied → Calvinisten toonaangevend omdat hun geloof offieel
erkend was → een meerderheid waren zij allerminst
- spanningen binnen de gewesten en tussen de gewesten nemen toe.
Bestandstwist tussen Oldenbarneveld en Maurits:
- Oldenbarneveld gesteund door Hugo de Groot.
- Creëerde ‘Bataafse mythe’ → historisfhe lijn tussen Claudius Civilis zijn
overwinning op de Romeinen naar Willem van Oranje en zijn strijd tegen de
Spanjaarden.
- boodsfhap → beide hebben hetzelfde bestuur = oligarfhie van de wijste
mannen.
- In dit geval samen in de gewestelijke staten.
- Creatie van eeuwenlange continuïteit van vrijheidstraditie en bestuur.
- creëerde een nationaal gevoel.
- Strijd had kerkelijk theologische achtergrond met tegelijk de vraag hoe het land het beste
bestuurd kon worden en de verhouding kerk & staat.
- Aanleiding → theologisfh dispuut tussen twee Leidse hoogleraren over de
predestinatieleer:
- Franfisfus Gomarus → God had bij de geboorte al bepaald of iemand
naar de hemel zou gaan of niet - dit kan niet meer veranderd worden;
- Jafobus Arminius → Gods genade gold juist voor degenen die in hem
geloofden en daarnaar leefden. Dit was voor Gomarus een probleem
omdat:
- Inbreuk op Gods almacht
- verkleint verschillen tussen Calvinisme en Katholieke kerk = kerk van de
vijand (Spanje)
- Arminianen dienen een ‘remonstrantie’ in = een verzoekschrift. (1610)
- Doel → vraag om ruimte voor hun standpunten binnen de kerk.
- 1611 → Gomaristen dienen een ‘fontraremonstrantie’ in
- ketterij van de Arminianen wordt veroordeeld
- De staat mocht niet over theologische geschillen beslissen.
- De Staat mag daarom alleen een nationale synode bijeenroepen
- Voor Oldenbarnevelt en de Staten van Holland was het belangrijk:
- De rust in de publieke kerk
- Om elke stroming een plek te geven.
- De kerk moest daarom onder staatstoezicht staan en de staat moest het
volgende regelen:
- benoemingen van predikanten
, - de kerkorde bewaren
- de leer controleren
- Contraremonstranten vonden dat de rol van de staat beperkt moest blijven tot:
- Beschermen van de gereformeerde kerk
- effectief verbieden van andere kerkgenootschappen.
- benoemingen, kerkorde en controle op de leer moest de staat vooral
vanaf blijven!
- De spanningen zouden blijven en er kwamen zelfs ernstige ongeregeldheden.
Rond 1617-1618 was het land zelfs aan de rand van burgeroorlog.
- Van een theologisch dispuut werd dit een staatskwestie.
- Gomaristen wilden een nationale synode om hun standpunten te
herbevestigen.
- Alleen de Staten-Generaal konden zo’n synode bijeenroepen →
die was efhter ook versfheurd tussen de partijen.
- Oorzaken voor het heftiger worden van de zaak:
- Spanningen uit buitenlandse politiek → Oldenbarnevelt hield
Frankrijk als bondgenoot. Frankrijk was uit op verzoening met
Spanje. → Spaans-Franse samenwerking zou voor velen leiden
tot nadelige vredesvoorwaarden voor de Republiek.
- Frankrijk zou zo behoren tot de Katholieke factie = deur zou
worden opengezet voor de katholieken!
- Nieuwe bondgenoten waren nodig → Maurits zette zifh
aan de andere kant en zofht een nieuwe bondgenoot in
Engeland.
- Oldenbarnevelt zou zo een ‘verrader’ zijn.
- Maurits koos openlijk de zijde van de contraremonstranten in 1617
- Oldenbarnevelt reageert:
- Staten van Holland keren zifh offieel tegen Nationale
Synode → in strijd met gewestelijke soevereiniteit in
godsdienstvraagstukken
- Sfherpe resolutie → Hollandse steden hadden
toestemming zelf soldaten (‘waardgelders’) in dienst te
nemen.
- Alle in HOlland gelegerde troepen + commandanten worden aan
hun eed herinnerd om de wettige overheid in stad en gewest
gehoorzaam te zijn. (en niet Maurits)
- Reactie Maurits Met steun van meerderheid Staten-Generaal:
- Isolatie van gewest Holland → Buiten het gewest Holland
verving hij remonstrantse stadsbesturen door
Contraremonstrantse.
- Onder militaire dreiging werden waardgelders afgeschaft
- Arrestatie Oldenbarnevelt.
- Stadsbesturen die Oldenbarnevelt steunden vervangen door
besturen die hem steunden.
- Oldenbarnevelt beschuldigd van:
- Landverraad → uitlevering Republiek aan Spanje
- Hoogverraad → greep naar de mafht
, - Aantasting van de kerk
- Terzijde schuiven van Maurits.
- Oldenbarnevelt in 1619 ter dood veroordeeld.
- In 1618-1619 Nationale synode te Dordrecht bijeengekomen:
- Remonstrantse dwaling veroordeeld als ketterij = eenheid in de
kerk hersteld.
- Leerregels bepaald door de kerk zelf en niet door de overheid.
- Maurits weergegeven door Wielenga als ‘de overwinnaar die faalde’:
- Oldenbarnevelt afgezet, maar niemand in zijn plaats gekomen;
- Zelf was Maurits niet Politiek vaardig om hem te vervangen.
- Hij was niet de man die het land kon regeren
- grote verdienste was dat hij de strijd tegen Spanje heeft beslist,
maar na 1618 niets wezenlijks tot stand gebracht.
- Hoe diepgaand waren de gevolgen van Maurits’ staatsgreep van 1618:
- Korte termijn:
- Zuivering Hollandse stadsbesturen → ervaren
bestuurders werden vervangen door minder ervaren. =
Hollandse steden verloren aan invloed.
- Opvolger raadpensionaris van Holland (= opvolger van
Oldenbarneveld) krijgt minder bevoegdheden + bewuste
aanstelling zwakkere personen voor de functie = verzwakking
positie Holland ten gunste van Stadhouder & generaliteit
- Zuiveringen binnen sfhutterijen, sfholen en kerken →
alleen predikanten die zifh fonformeerden aan uitspraak
Synode mofhten in funftie blijven. → faf. 160
predikanten verloren baan & fa. 80 verbannen.
- Familie Oranje-Nassau →
- Aan de ene zijde: Van Deursen zegt: 1619-1625
waren Maurits’ ‘dorre jaren’ → geen fultus rond
zijn persoon.
- Aan de andere zijde: In contraremonstrantse stedelijke
cultuur werden de Oranje-Nassaus vereerd.
- Lange termijn:
- Blijvende gevolgen:
- definitief einde aan arbeidsverdeling tussen
stadhouder en landsadvofaat. → ná 1618 zou één
van beiden de hoofdrol spelen, maar nooit samen:
- Tot 1650 → stadhouders
- Maurits tot 1625
- Frederik Hendrik tot 1647
- Willem II tot 1650
- Stadhouderloze tijdperk - 1650-1672
- Raadpensionaris Johan de Witt
- Stadhouder Willem III - 1672-1702
- Wel duidelijk → fonfift 1618 zorgde voor
meer mafht bij 1 persoon, maar → geen
formeel gepersonifieerd mafhtsfentrum. =
, efhte mafht bij Staten-Generaal &
gewesten.
- Minder blijvende gevolgen:
- Holland herstelde zich geleidelijk en werd opnieuw
dominante factor
- Kerkelijk opzifht → Duidelijke
fontraremonstrantse overwinning → maar
bestrijding remonstranten nam al snel af.
- Slechts in 3 gewesten ongewijzigd aangenomen.
- Staten van Holland ontwierpen eigen kerkorde
- Kwam uit op situatie van de Unie van
Utrefht → gewest regelt zelf religie; =
gereformeerden mofhten als enige
publiekelijk hun geloof belijden.
- Het oogluikend toestaan van andere erediensten
bleef bestaan.
30-jarige oorlog:
- In 1618 in Duitsland uitgebroken tussen twee partijen:
- Evangelisfhe Unie → o.l.v. falvinistisfhe keurvorst van de Palts Frederik V
- Katholieke Liga → o.l.v. Ferdinand van Habsburg (vanaf 1619 Keizer
Ferdinand II).
- Maurits bijgedragen aan uitbreken oorlog:
- Neef van Frederik V → had geld en troepen toegezegd
- In de hoop dat Spanje zijn Duitse verwanten te hulp zou schieten = minder
Spaanse druk op de Republiek.
- Habsburgers sloten zich aaneen, maar het voordeel van de Republiek kwam
niet.
Hervatting 80-jarige oorlog:
- Spaanse koning verwachtte niet meer de Republiek te veroveren.
- Voornaamste doel was dan ook → Republiek verzwakken als handelsmafht.
- Maurits wilde hervatting:
- Versterking calvinisme in Europa
- Tegengaan van herleving interne spanningen in Republiek.
- Hollandse nijverheidssteden zouden minder concurrentie ondervinden van Vlaanderen
en Brabant.
- Geen simpele voortzetting van de opstand:
- terughoudende gevechten, zonder duidelijke militaire strategie;
- Nederland grote speler op internationale toneel geworden
- Oorlog onderdeel van groter Europees fonfift → 30-jarige oorlog.
- Aanvankelijk stond de Republiek in het begin van de hervatting niet sterk:
- Verlies Breda (1625) en militaire vestingen in Duitsland
- Spaanse handelsembargo’s en rivierblokkades omsingelden de
Republiek;
- Efonomisfhe teruggang door → blokkades en verhoogde
belastingdruk voor verdediging.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Markiew. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.76. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67096 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now