Een begrijpelijk geformuleerd samenvatting voor de deeltoets (de eerste vier weken) van inleiding straf- en strafprocesrecht van het boek materieel strafrecht van Kelk inclusief een uitwerking van de verplichte arresten per week. 8,4 gehaald door middel van deze samenvatting
WEEK 1
Hoofdstuk 3
Bronnen van straf- en strafprocesrecht:
De wet
Jurisprudentie
Algemene beginselen
Verdragen en EU recht
- Let op GEEN gewoonte
Centraal in dit hoofdstuk staat art. 1 Sr:
‘’Geen feit is strafbaar dan uit de kracht van een daaraan voorafgegane wettelijke
strafbepaling’’
- Onder wet wordt verstaan wet in formele zin
- Onder wettelijke strafbepaling wordt verstaan iets dat ook kan worden
vastgelegd door de lagere regelgever, bijvoorbeeld de gemeenteraad
- Slechts de wetgever in formele zin mag misdrijven creëren, in art. 154 lid 3
Gemeentewet zie je dat de raad alleen maar overtredingen mag opnemen
- Art. 91 WvSr stelt dat de lagere wetgever verbonden is aan de bepalingen
van de hogere wetgever
Legaliteitsbeginsel wordt onderscheid in vier beginselen:
Lex scripta: geschreven wet, art. 1 geeft al aan dat het om wettelijke
strafbepalingen moet gaan. Er wordt dus niet uitgegaan van gewoonterecht.
Lex certa: een zekere en duidelijke wet. De wet moet duidelijk aangeven welk
gedrag een strafbaar feit oplevert, maar bepaalde vaagheid is niet te
voorkomen. Denk hierbij aan het arrest onbehoorlijk gedrag. Het moet zo
duidelijk mogelijk zijn dus.
Verbod van terugwerkende kracht: dit zie je aan het woord voorafgegane in
artikel 1 WvSr. Je kan alleen gestraft worden voor iets dat op het moment dat
het gepleegd wordt al strafbaar is.
Verbod van analogie: je mag geen vergelijking trekken met iets dat niet
vergelijkbaar is. Appels en peren met elkaar vergelijken. Hierbij kijk je naar de
vormen van interpretatie
Het juridische begrip pleegt te worden ontleed in een viertal niveaus zoals we eerder
zagen: strafbaar feit is een persoonlijke gedraging, die valt binnen de grenzen van
een wettelijke delictsomschrijving, die wederrechtelijk is en die aan de schuld van de
dader te wijten is. Bij het legaliteitsbeginsel zitten we vooral bij de tweede materiële
vraag van art. 350 Sv: is het bewezen feit ook juridisch een strafbaar feit?
- Het komt haast niet voor dat een Nederlandse strafrechter een
delictsomschrijving wegens strijd met het legaliteitsbeginsel onverbindend
verklaard.
3.2 De achtergronden van het legaliteitsbeginsel en de rechtsstaat
Het legaliteitsbeginsel van art. 1 Sr is zo bezien de strafrechtelijke verschijningsvorm
van een algemeen publiekrechtelijk beginsel dat betrekking heeft op de verhouding
van staat en individu.
,Het legaliteitsbeginsel is te onderverdelen in de volgende dimensies:
1. Constitutionele dimensie
Het legaliteitsbeginsel voorziet in de verdeling van bevoegdheden aan
overheidsinstanties en tegelijktertijd in de beperking van die bevoegdheden. Het
legaliteitsbeginsel zorgt met andere woorden voor een taakverdeling tussen de
drie machten van de Trias Politica.
2. Rechtsbeschermende dimensie
Het legaliteitsbeginsel voorziet daarnaast in rechtsgelijkheid en rechtszekerheid,
hetgeen de burger rechtsbescherming biedt. De wet bepaalt immers in welke
gevallen, op welke gronden, met welke doelen, voor welke duur en in welke
marges bevoegdheden mogen worden toegepast.
3. Generaal-preventieve dimensie
Het legaliteitsbeginsel zorgt er verder voor dat burgers zich onthouden van
bepaald ongewenst gedrag omdat het strafbaar is gesteld. De wet geldt in deze
dimensie als generale waarschuwing en werkt aldus preventief.
3.3 De concrete betekenis van het legaliteitsbeginsel in ons materiële strafrecht
3.3.1 Duidelijk geformuleerde delictsomschrijving (lex certa)
De eerste implicatie van het legaliteitsbeginsel is deze: de wet moet duidelijk zijn in
zijn bewoording, al is dit – zoals we zullen zien – niet altijd makkelijk. Dit deelvereiste
van het legaliteitsbeginsel noemen we ook wel het lex certa vereiste.
De wetgever neemt zo min mogelijk bestanddelen om in de delictsomschrijving, dit
met de volgende reden: hoe meer bestanddelen in de delictsomschrijving, hoe
minder de reikwijdte is van een artikel: elk bestanddeel vertegenwoordigt immers in
beginsel een extra eis voor strafbaarheid. Het lex certa vereiste is vooral een
opdracht voor de wetgever dus. ‘Open termen’ staan op gespannen voet met het lex-
certa beginsel. Zekere vaagheid moet worden tegengegaan door de wetgever, maar
soms zijn vage termen in de delictsomschrijving onvermijdelijk.
De toets van het lex-certa vereiste spitst zich aldus vooral toe op de eis dat de
delictsomschrijving voldoende concreet duidelijk maakt welke gedragingen strafbaar
zijn, zodat de burger voldoende in staat wordt gesteld zijn gedrag op de norm af te
stemmen.
3.3.2 Gebondenheid van de rechter aan de tekst van de wet
We zagen dat soms de betekenis van onderdelen van de delictsomschrijving niet
meteen duidelijk zijn. In dit geval moet de rechter gebruik gaan maken van
interpretatiemethoden. Er zijn vijf vormen van interpretatie:
1. Grammaticale interpretatiemethode
Hierbij kijkt de rechter uitsluitend naar de wettekst. In moeilijkere gevallen is
het meestal niet hiermee opgelost.
2. Wetshistorische interpretatiemethode
De rechter put zich dan uit de parlementaire stukken die bij de totstandkoming
of de voorgeschiedenis van de bepaling zijn geproduceerd.
3. Wetssystematische interpretatiemethode
De rechter stemt zijn interpretatie af op argumenten die hij ontleent aan het
systeem van de regeling waarvan de bepaling een deel uitmaakt.
, 4. Teleologische interpretatiemethode
Hierbij gaat het niet met de betekenis die de wetgever had beoogd tijdens het
maken van de wet, maar juist om de huidige opvattingen van nu.
5. Functionele interpretatiemethode
Hierbij wordt er gekeken naar de betekenis in een concreet geval, er wordt
gekeken naar de maatschappelijke functie van de bepaling
Naast de vormen van interpretatie, zijn er ook methoden voor de strekking van
interpretatie
1. Restrictieve interpretatie: bijvoorbeeld je kijkt alleen naar de grammaticale
interpretatie
2. Extensieve interpretatie: ruimer bekijken. Dit is niet verboden, maar het is wel
gezien de rechtsbeschermende functie van het legaliteitsbeginsel
problematisch.
- Een goed voorbeeld van de tegenstrijdigheid is HR Elektriciteitsarrest.
Technisch gezien is elektriciteit geen goed, maar toch kan dit gedrag gestraft
worden.
3. Analogische interpretatie: dit is niet toegelaten in het Nederlandse strafrecht.
Lees hier onder meer over.
3.3.3 Het verbod van analogische wetsinterpretatie
Het legaliteitsbeginsel verzet zich dus niet tegen extensieve interpretaties. Wel is het
zo dat de analogische interpretatie op zichzelf verboden is. Het analogieverbod is
vooral te begrijpen vanuit het oogpunt van de constitutionele dimensie van het
legaliteitsbeginsel: wanneer de rechter een bestaande wettelijke strafbaarstelling
analogisch toepast op een geval waarvoor de strafbepaling geschreven is, vult hij
eigenmachtig een lacune in de wetgeving en maakt hij gebruik van een
staatsbevoegdheid die enkel in de handen van de wetgever is gesteld.
Soms kan de rechter door middel van een zeer extensieve grammaticale interpretatie
van een delictsbestanddeel de expliciete toepassing van een analogische redenering
voorkomen en toch hetzelfde resultaat bereiken: strafbaarheid. Denk hierbij aan HR
Elektriciteitsarrest.
Tegen analogie pleiten heeft grondhartige argumenten. Krachtens het lex certa
beginsel moet de rechtszekerheid worden bevorderd; bij de rechter moet geen taak
in de sfeer van wetgeving liggen dus.
3.3.4 De gewoonte is geen directe bron van strafrecht: lex scripta
In art. 1 Sr staat geïmpliceerd dat een gewoonte nooit een directe bron van
strafbaarstelling mag zijn: slechts de geschreven wet en wel de geschreven wet in
materiële zin mag bron van strafrecht zijn.
3.3.5 Het verbod van terugwerkende kracht
Ook ligt in art. 1 Sr besloten dat de terugwerkende kracht van bepalingen moet
worden ontzegd. Voorafgegane wettelijke bepaling staat er in de wet. Dit heeft te
maken met de noodzaak van rechtszekerheid maar tevens het belang van generale-
preventie van het strafrecht: een delictsomschrijving kan alleen afschrikkend werken
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller roroxo. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.93. You're not tied to anything after your purchase.
