Summary
Samenvatting 5VWO Nederlands Literatuurgeschiedenis Samenvattin
- Course
- Level
- Book
Samenvatting uit 5VWO over literatuurgeschiedenis van Nederlands. Dit gaat over module 3 t/m 6.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
manve05
Reviews received
Content preview
Module 3: Renaissance, 16e en 17e eeuw1 Historische context alleen doorlezen.
2 Culturele context
2.1 Kennis en wetenschap doorlezen
2.2 Humanisme
Vanaf de veertiende eeuw gingen geleerden steeds meer nadenken over de mens zelf. Het
humanisme kwam op. Het theocentrische (op God Gerichte) wereldbeeld werd vervangen door een
meer antropocentrische (op de mens gericht) wereldbeeld. Deze verandering werd bevorderd door de
studie van de menswetenschappen als grammatica, retorica, geschiedenis, literatuur en ethiek.
Volgens humanisten verschilde de mens van het dier door zijn vermogen te kunne spreken en zijn
vermogen onderscheid te kunnen maken tussen goed en kwaad.
Humanisten waren ook betrokken bij het debat over de misstanden en mogelijkheid tot verbetering
van de kerk. Zo pleiten ze voor eigen onderzoek. Humanisten bestudeerde niet-christelijke Romeinse
en Griekse auteurs. Een van de bekendste humanisten was Erasmus. Erasmus pleitte voor
gematigdheid, gewetensvrijheid, vrede en tolerantie. Hij kritiseerde de katholieke kerk, maar sloot zich
niet aan bij de hervormers.
2.3 Renaissance
Het humanisme speelde in Italië een belangrijke rol bij de ontwikkeling van de renaissance, dat
letterlijk "wedergeboorte" betekent. De renaissance was een poging van de klassieke oudheid in
cultuur, kunst en literatuur te doen herleven en na te volgen. Kenmerkend voor de renaissance was
dat het streven naar kennis onlosmakelijk verbonden was met artistiek streven naar vernieuwing.
Beeldhouwers en schilders uit deze tijd grepen terug op de klassieke vormentaal om zelf
vernieuwingen in de kunst tot stand te brengen.
De renaissance ontstond in Noord- en Midden-Italië, een gebied met veel overblijfselen uit de
Romeinse oudheid. Florence was een belangrijk centrum van de renaissance beweging. De
renaissance kwam op in de veertiende eeuw, de tijd toen de stadstaten met zelfbestuur door de
handel tot bloei waren gekomen. De stadstaten waren republieken, zelfstandig en niet gebonden aan
een feodale vorst. De republikeinse stadstaten oriënteerden zich op een groot en roemrijk verleden:
de republiek Rome in de oudheid. Deze nieuwe Romes gingen de cultuur van het oude Rome - en de
klassieke cultuur in het algemeen - vanuit hun eigen belangen serieus bestuderen. Daarna nam men
elders in Italië de renaissance-idealen over. Renaissancekunst werd kunst van de steden en hoven.
De sociale basis van de renaissance waren burgers: humanisten, leden van de heersende klasse en
kunstenaars. De renaissance was een culturele ontwikkelin, een beweging van geleerde humanisten
en kunstenaars en geen politieke of religieuze beweging.
Er was voor het eerste meer aandacht voor de eigen taal en zo verscheen de eerste Nederlandse
grammatica (1584).
De drukpers (1450) speelde een belangrijke rol bij het verspreiden van renaissanceopvattingen door
West-Europa. Hetzelfde geldt voor de reizen van schrijvers en kunstenaars van en naar Italië. Zo
verbleef P.C. Hooft, de schrijver van Warenar, in 1600 in Florence. Hij leerde daar de kunst en de
literatuur van de renaissance goed kennen.
Voor de herleving van de klassieke oudheid in de architectuur werd vooral gekeken naar klassieke
gebouwen in Italië of de overblijfselen daarvan. Het boek 'Vitruvius' werd in de vijftiende eeuw
, opnieuw uitgegeven. Daarin werd het belang van symmetrie en verhouding in de bouwkunst
benadrukt. Hierin werd ook de ideale mensfiguur beschreven in een cirkel en vierkant. De
verhoudingen van de menselijke figuur golden als garantie voor de harmonische verhouding van het
individuele ten opzichte van het geheel. Brunelleschi was een belangrijke architect uit de renaissance
die de inzichten van Vitruvius toepaste. Een tekening van Leonardo da Vinci over de verhoudingen
van het menselijk lichaam is gebaseerd op de verhoudingenleer van Vitruvius.
De schilderkunst maakte in de renaissance een belangrijke technische vernieuwing door. Er werden
nog steeds veel religieuze voorstellingen geschilderd. De traditionele functie die religieuze kunst al
vanaf de middeleeuwen en ook gedurende de gehele renaissance had, was om gelovigen de
belangrijkste verhalen uit de Bijbel te vertellen en de herinneringen aan de heiligen en martelaren
levend houden. Maar schilders zochten in hun religieuze werk wel naar nieuwe
vormgevingsmogelijkheden die pasten bij hun streven religieuze thema's op een
werkelijkheidsgetrouwe wijze weer te geven. Daarbij werden nieuwe vinden toegepast, zoals het
lineaire perspectief. Renaissanceschilderijen hebben een herkenbare driedimensionale
ruimteweergave waarin personages met duidelijke lichaamsproporties zijn geplaatst.
Een belangrijk humanistisch en geleerd aspect van de renaissancekunst in Italië was de
herwaardering van de klassieke Romeinse godenwereld en mythologie. Een intellectuele inhoud
werd belangrijk gevonden en daarom is de kunst ook bewust raadselachtig en bedoeld voor
ingewijden. Het grootste gedeelte van de Italiaanse renaissancekunst heeft een religieus onderwerp
of een literair-mythologische onderwerp. Ook kwam in de renaissance de portretkunst tot bloei:
vorsten (later ook rijke burgers) lieten prachtige portretten van zichzelf maken. Deze schilderijen
moesten rijkdom, het prestige en de belangrijke positie laten zien.
2.4 Burgerlijke cultuur in de Republiek
Burgers uit hogere middenklassen en regentenelite bepalen in hoge mate het culturele leven.
Traditionele opdrachtgevers als adel en rooms-katholieke - zo belangrijk voor de middeleeuwse kunst
en literatuur in de Nederlanden - speelden in de Republiek geen rol van betekenis. In de landen
rondom de Republiek met vorsten aan het hoofd was een duidelijke hofcultuur. In de Republiek
daarentegen was een burgerlijke cultuur dominant. Rijke burgers, stadsbesturen en stedelijke
instellingen waren de voornaamste opdrachtgevers van schilders, beeldhouwers en architecten. Een
deel van die opdrachten bestond uit portretten die representaties waren. Daarnaast ontstond er in de
Republiek een vrije kunstmarkt: schilders produceerden zonder opdracht voor een breed publiek.
Kunst en literatuur in de Republiek dienden om de burgerlijke en stedelijke identiteit te tonen en
legitimeren en om de burgerlijke normen en waarden te propageren. Een geliefd middel daarbij was
het gebruik van exempla contraria (Verkeerde Werelden): het weergeven van ongewenst, boers en
onbeschaafd gedrag.
Kenmerkend voor de burgerlijke schilderkunst van de Republiek zijn het schutterstuk en het genre
schilderij:
- Schuttersstuk: schutters waren hier het onderwerp. Schutters waren getrainde en
bewapende burgers. Leden van de schutterij moesten zelf de wapenrusting betalen. De
schutterij hielp bij de stadsverdediging. Daardoor was de schutterij een duidelijk onderdeel
van de stedelijke identiteit. De schutterij hielp ook bij het handhaven van de openbare orde.
De schutterij verrichte functies in het algemene belang van de stad en was daardoor
uitdrukking van de verbondenheid van burgerij met de gemeenschap. Bij belangrijk bezoek
fungeerde de schutterij als vertegenwoordiging van de stad. Schuttersstukken waren
gemeenschappelijke portretten, die in openbare gebouwen vertoont werden voor publiek. De
beroemdste is De Nachtwacht.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller manve05. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.00. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67096 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now