Week 1 Samenvatting Encyclopedie der rechtswetenschap
Introductie, natuurrecht en rechtspositivisme. Kelsen en Radbruch
Literatuur:
1.2 (m.u.v. 1.2.2.3, 1.2.3.3, 1.2.3.4), 1.3 en 1.4.
Waar gaat week 1 over?
Het vak "Encyclopedie der Rechtswetenschap" richt zich op fundamentele concepten en theorieën
binnen de rechtswetenschap. In week 1 van het vak worden verschillende filosofische en juridische
begrippen besproken, waaronder moraal, ethiek, brede en smalle ethiek, perfectionisme,
paternalisme, zijnsleer/ontologie, kennisleer/epistemologie, politiek, vrijheden, natuurrechtsleer,
klassiek en naturalistisch natuurrecht, rechtspositivisme, normatief rechtspositivisme, beschrijvend
rechtspositivisme, en de standpunten van juristen zoals Kelsen, Radbruch, Austin, en Hart.
Begrippen
Moraal: heersende zeden/ideeën over goed en kwaad.
Ethiek: geheel van morele principes/ leer van de zeden/ vakgebied van de filosofie dat zich
bezighoudt met wat goed en slecht is. De ethiek is een bestudering van de moraal. In zijn
algemeenheid gaat het om het beoordelen van menselijk handelen in termen van goed en kwaad. Of:
leer van goed en kwaad, deugd en ondeugd. In ROV gebruiken de auteurs de begrippen ethiek
en moraal inwisselbaar. Kortgezegd: hoe de mens behoort te leven
Brede ethiek: Een brede ethiek geeft morele normen, die het gehele menselijke leven betreffen,
zonder enige terughoudendheid. Je dient naar een bepaald idee te leven en er is weinig tot geen
ruimte voor eigen invulling. Bijv.: je behoort naar het christelijk geloof te leven. (meer omvattend)
(ROV, pp. 43-45, 47)
Smalle ethiek: Een smalle ethiek betracht terughoudendheid en legt alleen morele normen op,
die noodzakelijk zijn voor vreedzaam samenleven (vreedzame co-existentie). overheid beperkt
zich tot billijke regels die noodzakelijk zijn voor vreedzaam leven (minder omvattend). De individu is
zelf verantwoordelijk voor de inrichting van zijn leven. Bijv. je mag iemand niet vermoorden. (ROV,
pp. 43-45, 47)
Perfectionisme: de mensen voorschrijven zich volledig te richten naar een ideaal van
volmaaktheid (perfectie). Bijv. Plato ontwikkelde een theorie over de perfecte staatsinrichting met
nauwkeurige voorschriften over de levenswijze van alle onderdanen. Ethiek waar een ideaal in schuil
gaat (bijv. christelijk geloof. Ideaal= dan leven naar het beeld van christus) (R.O.V. ,p. 44).
Paternalisme: een individu in diens eigen belang tot bepaald gedrag dwingen (bevoogding).
(R.O.V., p. 45)
Zijnsleer/ontologie: zijnsleer betreft een beschrijving van de (fundamentele eigenschappen van de)
werkelijkheid (een beschrijving van dat wat ‘is’). Theorie over hoe de werkelijkheid in elkaar steekt.
(p. 43 R.O.V.)
Kennisleer/epistemologie: kennisleer betreft het onderdeel van de theorie dat het weten/kennen
bestudeert. Het beschrijft bijvoorbeeld de oorsprong, aard en reikwijdte van menselijke kennis.
Theorie over hoe de mens tot kennis kan komen (p. 43 R.O.V)
, Politiek: hoe wij met elkaar kunnen samenleven en over hoe wij onze staat zouden moeten
organiseren.
3 soorten vrijheden (ROV, blz. 48 e.v.):
- Negatieve vrijheid: vrijheid van de storende aanwezigheid van iets (bijv. overheidsdwang,
klassieke grondrechten) De afwezigheid van hindernissen zoals overheidsdwang of hinder
van andere burgers. Wordt negatief genoemd omdat er ‘iets weg moet’. Klassieke
grondrechten beschermen ons hiertegen. (buiten jezelf) (liberaal)
- Positieve vrijheid: vrijheid van de storende afwezigheid van iets (bijv. gezondheidszorg,
sociale zekerheid, goed onderwijs). Een gebrek van bijvoorbeeld gebrek van sociale zorg.
Een storend ‘gebrek’ van iets. Sociale grondrechten helpen ons hierbij (buiten jezelf)
(socialisme)
- Wezensvrijheid: vrijheid om een levenshouding te ontwikkelen, waarin de mens de volle
ontplooiing van zijn "ware" menselijkheid vindt. Bijvoorbeeld: ontwikkelen van een
redelijke en sociale natuur (Aristoteles), of van eigenschappen, die de mens zo dicht
mogelijk bij God doen komen (Thomas van Aquino). Geestelijke belemmeringen (in jezelf) ->
wezensvrijheid. Het gaat hier om de wezen of het aard van de mens. Volgens Aristoteles is de
mens een redelijk wezen en dan moet de mens zich bijv. niet laten leiden door verslaving en
streven naar kennis. Verstand moet dan overheersen. (Oude grieken)
Natuurrechtsleer: Volgens de natuurrechtsleer impliceert het begrip ‘recht’ een noodzakelijk verband
met moraal, met name met rechtvaardigheid. Dit verband is er ‘van nature’, dus onafhankelijk van
een voorafgaand aan menselijke wetgeving. Natuurrechtsleer gaat ervan uit dat er tijdloze begrippen
zijn van rechtvaardigheid en het positieve recht moet daaraan voldoen om geldend te zijn. Sommigen
denken dat god natuurrecht heeft gemaakt of dat het in de natuur zit of het zit vast aan de aard van
de mens. Kijkt naar inhoudt (moet overeenstemmen met geldend natuurrecht om geldend te zijn)
( R.O.V. p. 10).
Klassiek natuurrecht: baseert zich veelal op een veronderstelde fundamentele ‘natuur’ of
wezensaard van de mens: de mens zou een aantal essentiële eigenschappen vertonen waaruit
samenlevingsregels zouden volgen die altijd en overal de kern van het positieve recht moeten
uitmaken. Bij het klassiek natuurrecht worden die morele waarden gebaseerd op een
veronderstelde wezensnatuur/wezensaard van de mens, die in deze vorm van het natuurrecht
wordt afgeleid uit (onbewijsbare) metafysica. Die wezensaard/essentiële eigenschappen van de
mens (voortvloeiend uit metafysische overtuigingen)vormen dan de kern van het positieve
recht. (R.O.V p. 11)
Naturalistisch natuurrecht: baseert zich op een natuuropvatting die een tussenpositie inhoudt tussen
de volstrekt waardenvrije natuurvisie enerzijds, en de normatief-metafysische natuurvisie anderzijds.
(minder metafysisch karakter dan klassiek natuurrecht). Deze visie is geïnspireerd op een biologisch
model. Het naturalistische (of: biologische) natuurrecht leidt de morele waarden niet af uit een op
metafysica gebaseerde wezensnatuur van de mens. Binnen het naturalistische natuurrecht
wordt de morele kern van het recht namelijk gebaseerd op de biologie (is zichtbaar, bewijsbaar) van
de mens: bijvoorbeeld diens drang om te overleven (Hobbes) of diens ontplooiing naar een ideaal
eindpunt (pp. 14-15 R.O.V.).
3 varianten natuurrechtsleer Kelsen: metaphysieke (uitdrukking van Gods wil), rationalistisch
(verbonden d.m.v. causaliteit), en rationalistisch (af te leiden uit d menselijke rede)
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Seny21. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.50. You're not tied to anything after your purchase.
