Samenvatting Literatuurgeschiedenis van de 18e en 19e eeuw
9 views 0 purchase
Course
Nederlands
Level
VWO / Gymnasium
samenvatting literatuurgeschiedenis. De algemene geschiedenis wordt besproken, met een focus op de literatuur. Verder worden er korte samenvattingen gegeven van de belangrijkste verhalen/boeken uit de 18e en 19e eeuw. Zelf een goede voldoende mee gehaald :))
In de gouden eeuw ging men reizen (VOC), ze waren dus gewend aan reisverhalen.
In de 18e eeuw kreeg het een andere lading, het werden verzonnen verhalen.
Hiermee wouden ze standpunten verwoorden
Algemeen
Patriotten en orangisten stonden tegenover elkaar. Vanaf 1780 polariseert de samenleving. De regenten
denken alleen aan zichtzelf, de economie stort in en Engeland verklaar de oorlog aan Nederland. Door de
verlichting wisten mensen dat ze een eigen mening mochten hebben. De patriotten waren tegen de
stadhouder en wilde meer vrijheid en inspraak. Ze bespeelde het publiek via een tijdschrift wat ze
ombouwde tot een politiek instrument. De orangisten deden hetzelfde maar liepen achter.
De patriotten mobiliseerde zich in gewapende genootschappen. In 1786 brak een oorlog uit toen Hattem
en Elburg door de stadhouder werden beschoten. Toch hielden de patriotten de macht in veel grote
steden. In 1787 hielden ze de vrouw van de stadhouder een paar uur vast, toen stuurde haar broer een
Pruisisch leger op Nederland af. 13 september werd de macht van Oranje hersteld. De patriotten
vluchtten het land uit waaronder: Wolff, Deken, Paape, Wybo Fijnje en Pieter ’t Hoen.
In Frankrijk was de Franse revolutie aan de gang. De Nederlanders lobbyden voor steun voor hun
revolutie, ze hadden dezelfde idealen: vrijheid, gelijkheid en broederschap. In Nederland gingen de
patriotten ondergrond verder in sociëteiten, leesgenootschappen en literaire genootschappen. In 1795
lukte het met behulp van Frankrijk om de stadhouder te verjagen en de Bataafse Republiek werd gesticht.
In 1798 was de eerste Nederlandse grondwet af.
De verlichting
- De verlichting ontstond in 1670 in Nederland en Engeland.
- Er werd gestreefd naar meer kennis en geluk, ze wouden de mens op zijn verstand, hart en
intuïtie laten vertrouwen.
- Er waren veel natuurkundige, technische en medische ontwikkelingen dus men werd optimistisch
- Ze geloofde in een maakbare wereld, de mens is zelf verantwoordelijk voor geluk.
- Spinoza: natuur houd zichzelf in beweging, niet god. Vrijheid van meningsuiting, tolerantie en
scheiding van kerk en staat. Verder ontwikkeld door Diderot en Rousseau.
- Kant: Heb de moed je van je eigen verstand te bedienen.
- Gematigde verlichting: geloof en wetenschap laten elkaar rustig bestaan.
- Politiek radicaler: weg met vriendjespolitiek. Brabantse omwenteling en Bataafse republiek.
Had niet gekund zonder nieuwe verspreidingskanalen: Encyclopedieën, tijdschriften en
genootschappen. Literatuur gaf de burger een mening en vernieuwde zich constant.
o Nieuwe genres: satirisch, spectatoriaal, brief- en sentimentele romans, politiek, proza.
o Literatuur moest het hart raken om boodschap over te brengen.
, Opvoeding en onderwijs
Een verlicht mens begint bij goede opvoeding en onderwijs, hier word de hele 18e eeuw naar gezocht.
- John Locke: kinderen spelenderwijs laten leren en niet slaan
- Rousseau: in de natuur opgroeien, zo word kind niet bederft door aangeleerd gedrag
- Duitse filantropijnen: opvoeding in teken van harmonie
Men zag het karakter van een kind als kneedbaar. Maar er was geen nationaal programma of leerplicht
voor het basisonderwijs. Rijke kinderen kregen privéles, arme kinderen gingen werken of naar een
eenmansschool. Aan het einde van de 18e eeuw kwamen er leer- en leesboeken en waren er in hogere
kringen nieuwe opvoedingsidealen. In 1784 werd de ‘Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen’ opgericht. Ze
zette zich in voor scholing van het hele volk.
Pedagogische boeken wezen ze vader aan als belangrijkste opvoeder omdat hij wel streng kan optreden.
Betje Wolff schreef een boek waarin ze stelde dat moeders dit ook prima konden als ze maar voldoende
kennis hebben.
Populariseren van kennis
Kennis verzamelen en verspreiden van een van de doelstellingen van de Verlichting, hoe meer mensen
kennis hadden hoe beter. In de 18e eeuw ontstond de encyclopedie, de bekendste is geschreven door
Diderot en d’Alembert. Encyclopedieën hoopte andere boeken overbodig te maken maar tijdschriften
waren een grote concurrent. Eerste Nederlandse geleerdentijdschrift: de boekzaal van Europe van Pieter
Rabus. Koploper cultureel tijdschrift: Vaderlandsche Letter-oefeningen.
Wetenschappers wisten nieuwe kennis niet goed over te brengen, hun taalgebruik was te saai. Er werd
van dichters verwacht dat ze dit wel konden. Johannes Kinker deed een poging om Kant in Nederland te
populariseren, God had hier maar een kleine rol. Hij kreeg ruzie met Rhijnvis Feith, die probeerde religie
over te brengen door zijn teksten.
Koffiehuizen
In een koffiehuis kwam iedereen samen om te roken, koffie te drinken en te lezen, schaken en praten.
Ook vrouwen werden er gespot, dit vonden sommige bedenkelijk. De jeugd werd er verdorven om niet
goed met geld om te gaan. Boeren snapte het niet helemaal en namen eigen pijpen mee of hadden nog
nooit koffie gedronken. Koffiehuis-politieke kwamen er puur om met andere te discussiëren. In 1745 was
het publiek volledig gemengd en uitte iedereen vrij zijn mening.
Een van de beroemdste koffiehuizen was ‘Quincampoix, in 1720 werd hier in aandelen gehandeld. Hier
zijn ook toneelstukken over gemaakt.
Literatuur en revolutie
Vanaf 1780 raakte de literatuur in de ban van de revolutie. Er brak een oorlog uit met GB en Nederland
was verdeeld in de patriotten en orangisten. In de literatuur werden de gebeurtenissen gevolgd,
bekritiseerd en bespot. Gerrit Paape schreef een imaginair reisverhaal over 2 groepen apen die in
discussie waren over hoe ze mens zouden kunnen worden (Reize door Aapenland). De ene partij wil dit
rustig doen, de andere radicaal door staarten af te hakken.
In deze periode werd de politieke pers geboren. Het publieke debat kreeg vorm en vrijheid van
meningsuiting werd tot het uiterste gebruikt.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller annewolf1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.42. You're not tied to anything after your purchase.
