Summary
samenvatting ojw
- Course
- Institution
samenvatting leerstof kennistoets OJW
[Show more]
5 reviews
By: DaphneBernz • 4 year ago
By: zilverveeger • 4 year ago
By: sannenagtegaal • 3 year ago
By: mauravosjan • 4 year ago
By: suzannehaze • 3 year ago
Clear and uncluttered and good subtopics
Seller
Followmanouhelder1
Reviews received
Content preview
Leerstof tentamen week 1OWE 1 - OJW
Geschiedenis en samenleving
Geschiedenis
Hoofdstuk 6: Tijd van Regenten en Vorsten (1600-1700)
De Tijd van Regenten en Vorsten – de 17 e eeuw – staat bekend als de Gouden Eeuw, een tjd van
bloeiende handel, maar ook van grote culturele bloei van kunsten en wetenschappen.
Kenmerkende aspecten:
- Ontstaan van handelskapitalisme en begin van de wereldeconomie
- Burgerlijk bestuur en stedelijke cultuur in Nederland
Tijdlijn:
1602: Verenigde Oost-Indische Compagnie
1609-1621: Twaalfarig bestand
1621: West-Indische Compagnie
1628: Piet Hein verovert de zilvervloot
1634: Verovering Antllen
1648: Vrede van Münster & Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden onafankelijk
1650-1672: Eerste stadhouderloze tjdperk Johan de Wit
1652: Jan van Riebeeck stcht een nederzetng op Kaap de Goede Hoop
1667: Nieuw-Nederland geruild tegen Suriname
1672: Rampjaar
1672-1702: Willem lll stadhouder
1689-1702: Willen lll koning van Engeland
6.1 Strijd, onafankelijk en grote mogendheid.
In de 17e eeuw moet het bestuur van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden vorm krijgen.
Er wordt oorlog gevoerd met Spanje tot de Vrede van Münster in 1648. Daarna speelt de Republiek
als een grote mogendheid in Europa een belangrijke internatonale rol.
6.1.1 Door eendracht worden kleine zaken groot.
Eerste een vorst afzeten en daarna ervoor kiezen om geen nieuwe landsheer te benoemen: in
Europa heerst alom verbazing over de ontwikkelingen in de noordelijke Lage Landen.
Vanuit de middeleeuwse structuur is er nog steeds sprake van een grote gewestelijke zelfstandigheid
en als de bewoners in de Republiek zich al ergens mee verbonden voelen dat is het met hun gewest.
Voor de hele periode vanaf de afzetng van Filips ll in 1581 tot het einde van de Republiek der Zeven
Verenigde Nederlanden in 1795 is er maar een ofcieel document als basis voor het staatsbestel: de
Unie van Utrecht. In de Unieregelingen komen enige centraliserende maatregelen voor, die echter
niet uitgevoerd zijn:
- Er komt geen eigen munt voor de Republiek
- Er komt geen belastngstelsel op landsniveau
- Er komt geen volksleger
De Republiek manifesteert zich bepaald niet als een eenheidsstaat, maar veeleer als een statenbond,
waarbij de gewesten de afzonderlijke staten vormen. De Gewestelijke Staten hebben een
wetgevende en uitvoerende taak. De Gewestelijke Staten kennen twee belangrijke ambtenaren: de
stadhouder en een jurist in de functe van landsadvocaat of raadspensionaris.
,De stadhouder heef bevoegdheden op het gebied van de rechtspraak en op het gebied van
benoemingen in de stadsbesturen. Verder is hij in de functe van kapitein-generaal en admiraal-
generaal aanvoerder van leger en vloot van het gewest. De raadspensionaris van Holland onderhoudt
op grond van het feit dat Holland en Zeeland in het begin van de Opstand alleen stonden, de
contacten met de gezanten in het buitenland en speelt daardoor een belangrijke rol in de
buitenlandse politek. Teven is hij voorziter van de Staten van Holland. De Gewestelijke Staten
sturen hun afgevaardigden naar de Staten-Generaal, die in Den Haag vergadert.
De leden van de Staten-Generaal hebben als ttel de Hoog-Mogenden. Vanaf 1593 vergadert de
Staten-Generaal permanent en zorgen tussenpersonen voor het contact tussen de Gewestelijke
Staten en hun afgevaardigden.
Voor een aantal onderwerpen is eenstemmigheid vereist:
- Het sluiten van vrede
- Het afsluiten van verdragen
- Het verklaren van oorlog
- Het opleggen van fnanciile verplichtngen
Voor deze onderwerpen heef ieder gewest dus het vetorecht. Holland draait als het belangrijkste
gewest voor de meeste kosten van de Republiek op. De gebieden die in de eerste helf van de 17 e
eeuw op de Spanjaarden veroverd worden, komen rechtstreeks onder het bestuur van de Staten-
Generaal en worden dan ook de Generaliteitslanden genoemd.
6.1.2 Eindelijk onafankelijk
Het einde van de Tijd van Ontdekkers en Hervormers is voor wat betref de Tachtgjarige Oorlog geen
belangrijk keerpunt, wel is 1600 een van de belangrijkste jaartallen in onze geschiedenis. De Staten-
Generaal willen, dat stadhouder Maurits de uitermate gevaarlijke Duinkerker kapers uitschakelt.
Steeds duidelijke wordt dat het doel, hereniging van de zuidelijke en noordelijke Lage Landen, niet
haalbaar is. Nadat de Spanjaarden de vestgingen Oostende, Oldenzaal en Grol weten in te nemen
komen beide partjen samen om te kijken of brede mogelijk is. De Staten-Generaal vond de volgende
Spaanse eisen onaanvaardbaar:
- De Republiek vaart niet langer op Indii.
- Er komt godsdienstvrijheid voor de rooms-katholieken in de noordelijke Lage-Landen.
Een vrede zit er niet in, maar een bestand blijk haalbaar. In 1609 ontstaat het Twaalfarig Bestand. De
twaalf bestandsjaren worden gekenmerkt door onderlinge twisten op velerlei gebied: politeke
twisten tussen verschillende politek groepen in steden, gewesten en de Staten-Generaal,
godsdienstgeschillen en onenigheid over gewestelijke legertjes. In 1619 wordt van Oldenbarnevelt
openbaar onthoofd.
Als in 1621 het Twaalfarig bestand afoopt, kiest de republiek eerst voor een defensieve politek.
Wanneer de Spanjaarden in 1625 Breda innemen besluit de Republiek Frederik Hendrik de
mogelijkheid te geven om in het ofensief te gaan.
De Staten van Holland dringen aan op vrede. In 1648 worden de partjen het eens, de vrede van
Münster:
- De republiek wordt een zelfstandige staat
- De grens wordt bepaald door de frontlinie van dat moment
- De Schelde blijf afgesloten voor handelsverkeer naar Antwerpen
Ook de Duitse keizer erkent de onafankelijkheid van de Republiek.
6.1.3 Een grote speler op het Europese politeke toneel
De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden gaat een belangrijke rol in Europa spelen. Samen
met Engeland en Frankrijk. Lodewijk XIV is het duidelijkste voorbeeld van een absolute vorst. Hij was
koning van Frankrijk van 1643 tot 1715. Tevens is hij legeraanvoerder. Een dergelijke vorm van
koningsschap wordt absolutsme genoemd. In die tjd bindender twee handelsoorlogen plaats tussen
Engeland en Nederland. In de tweede Engelse oorlog dwingt Michiel de Ruter als vlootvoogd een
vrede af door de Engelse vloot te vernietgen.
,De Republiek lijkt van de kaart te verdwijnen als in 1672 een nieuws Europese oorlog uitbreekt. Dit
wordt tegengehouden door de Hollandse Waterlinie. De ernstge situate van de Republiek vraagt om
een sterke leiding. Willem III wordt stadhouder. In 1674 wordt de oorlog met Engeland, Münster en
Keulen beiindigd. De oorlog met Frankrijk loopt door tot 1678. In 1702 overlijdt Willem III door een
val van zijn paard.
6.2 Een spin in een wereldhandelsweb
De Republiek wordt het centrum van de handel in Europa en via de handelscompagniein ook in de
wereld.
6.2.1 Handel in Europa
Er komt in 1585 een einde aan de economische machtsposite van Antwerpen als de stad is
ingenomen door de Spanjaarden en de Nederlandse opstandelingen de Schelde afsluiten.
Amsterdam wordt nu het centrum van de wereldhandel.
Hollandse kooplieden beheersen met hun exportproducten de handelsroute in Europa, waarbij
Amsterdam de functe van stapelmarkt vervult. In navolging van Amsterdam en London krijgt
Amsterdam in 1612 ook een handelsbeurs. De Zaanstreek ontwikkelt zich tot het centrum van de
scheepsbouw.
Verreweg het belangrijkst is de Oostzeehandel.
De goederen worden meestal opgeslagen in pakhuizen langs de Amsterdamse grachten. Belangrijk is
ook de handel met Engeland. Zowel voor de visserij als voor de handel zoekt de Engelse koning naar
mogelijkheden om delen van de zee voor de Hollanders af te sluiten. Ook de handel met Frankrijk is
in de handen van de Republiek.
Vrachtvaarders varen verder naar Spanje en Portugal waar zout, wijn en graan gehaald worden. Maar
ook de producten uit Indii en Amerika.
Vanaf 1590 varen Hollandse schepen ook door de Staat van Gibraltar. Deze route wordt de
Straatvaart genoemd.
Door de economische actviteiten trekt Amsterdam steeds meer mensen aan en groeit enorm. Met
als gevolg dat de stad in de 17e eeuw drie keer moet uitbreiden. Zo instaat de Amsterdamse
grachtengordel.
De bevolkingsgroei leidt tot een grotere vraag naar voedsel en om daaraan te voldoen beleggen de
regenten-kooplieden in inpolderingen, de droogmakerijen.
- Beemster (1612)
- Purmer (1622)
- Wormer (1626)
Ook wordt veen afgegraven om turf te winnen.
6.2.2 Handel met de Oost
Specerijen of kruiden zijn in Europa geloefd om het eten smakelijk te maken en ook wel als medicijn.
Nadat de reis van De Houtman via Kaap de Goede Hoop naar Indii met succes verlopen is, varen er in
1598 al 22 schepen naar Indii. In 1602 ontstaat hieruit de Verenigde Oost-Indische Compagnie
(VOC). Het doel van de VOC is handel drijven. Voor die handel krijgt de VOC het monopolie op het
gebied ten oosten van Kaap de Goede Hoop en ten westen van de Straat Magelheas. Het VOC-
bestuur in de Republiek wordt gevormd door een college met zeventen leden, de Heren VXII. Op
Java wordt een handelskantoor bij Jakarta opgericht dat onder Gouveneur-Generaal Jan Pietersz
Coen uit zal groeien tot een nieuwe residente. In het begin van de 17 e eeuw nemen de schepen op
weg naar Indii om de ergste hite te ontlopen een meer zuidelijke route door de Indische Oceaan en
varen daarna in noordelijke richtng naar Indii. Via handelskantoren vervoeren de VOC-schepen niet
alleen specerijen maar ook kaneel, zijde, porselein en thee. In 1652 stcht Jan van Riebeeck een
verversingsstaton op Kaap de Goede Hoop.
, 6.2.3 Handel in west
Het West is sinds het Verdrag van Tordesillas met uitzondering van Brazilii het monopoliegebied van
de Spanjaarden. Een naar de Republiek gevluchte Zuid-Nederlander Willem Usselincx maakt plannen
om in de West actef te worden. Pas als in 1621 de oorlog van de Republiek met Spanje hervat wordt,
valt het besluit om een West-Indische Compagnie (WIC), op te richten. Deze werd bestuurd door de
Heren XIX. Het begrip handel mag ruim uitgelegd worden: handel en kaapvaart blijken bijna
synoniem. Zo weet in 1628 Piet Hein een Spaanse vloot met zilver te kapen. Na de Vrede van
Münster was het afgelopen met deze actviteiten. De WIC gaat de strijd aan met Portugal. De WIC
gaat deelnemen aan de slavenhandel tussen Afrika en Amerika. Voor de vloot van de WIC wordt een
steunpunt in het Caribische gebied gezocht. Hier ligt het startpunt van de verbinding van de
Republiek met de Antllen. In 1634 wordt Curaçao veroverd. Ook andere eilanden als Aruba, Bonaire,
St. Eustatus en een deel van St. Maarten komen in bezit van de WIC. In een oorlog met Engeland
wordt Suriname verovert en bij de vrede in 1667 blijf dit gebied in het bezit van de Republiek in ruil
voor Nieuw-Nederland.
6.2 Een Gouden Eeuw
De Tijd van Regenten en Vorsten is niet alleen een tjd van economische bloei, maar ook een tjd van
culturele bloei. Een belangrijke rol op cultureel gebied vervullen de stadhouders en de
stadsbestuurders, de regenten-kooplieden. In de schilderskunst blijven Bijbelse en historische
thema’s in trek, maar daarnaast leiden opdrachten tot portreten en schutersstukken en
landschappen en stllevens. Wereldberoemd zijn geworden: Rembrandt van Rijn, Frans Hals, Jan
Steen en Jan Vermeer.
De ontwikkeling van de architectuur wordt door opdrachten van het stadsbestuur gestmuleerd. In
deze tjd werd ook het huidige koninklijke paleis op de Dam gebouwd.
In de literatuur is Joost van den Vondel de prins onder de dichters. Van Jacob Cats wordt
voornamelijk de Statenbijbel veel gelezen in deze tjd. Die Statenbijbel is de ofciile Bijbelvertaling.
Het onderwijs is per gewest geregeld: ieder gewest kent dan ook zijn eigen onderwijsregelement.
Lezen, schrijven en rekenen staan voorop, gevolgd door goede manieren en de christelijke religie.
Naast de bloei op het gebied van de kunsten kent de 17 e eeuw een groot aantal wetenschappers, die
baanbrekend werk verricht hebben. Hugo de groot heef een studie gedaan over hoe volken met
elkaar om moeten gaan. Filosoof Spinoza pleit voor een voor zijn tjd heel modern vrijheidsbegrip,
onder andere vrijheid van meningsuitng.
Christaan Huygens onderzocht het heelal met door hem verbeterde telescopen en ontdekte de ring
van Saturnus. Daarnaast zijn er allerlei praktsche uitvindingen gedaan.
Er is een ofciile kerk waarbij ruimte is voor verdraagzaamheid ten opzichte van andere opvatngen
en stromingen, dit is de Nederduits Hervormde Kerk. Andere geloven worden gedoogd.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller manouhelder1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.69. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
75323 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now