Summary
Staatsrecht 1 Samenvatting ALLE stof RUG jaar 1 (2023/2024)
- Course
- Institution
Samenvatting van alle belangrijke stof van Staatsrecht 1. inclusief HC aantekeningen. Arresten ook overzichtelijk uitgelegd.
[Show more]
Seller
Follow
saradeboer3
Reviews received
Content preview
Samenvatting HoorcollegesWeek 1: Staat, rechtsstaat en staatsrecht
HC 1A: Staat, rechtsstaat en staatsrecht
De Staat
Extern perspectief = internationaal recht, van buitenaf kijken, relatie tussen staten
Intern perspectief = staatsrecht, van binnenuit, hoe functioneert een staat?
- Gemeenschap mensen
- Bepaald grondgebied
- Gezag uitgeoefend door overheid die beschikt over dwangmiddelen
- (Erkenning door andere staten)
(verdrag geldt in eerste instantie extern: relatie tussen verschillende staten, maar geldt ook
intern, verdrag gaat ook gelden binnen de Nederlandse rechtsorde)
Koninkrijk der Nederlanden
Statuut = grondwet van het hele koninkrijk der Nederlanden.
- Nederland:
o Bonaire
o St. Eustatius
o Saba
- Aruba
- Curaçao
- St. Maarten
De overheid
- Eenzijdige machtsuitoefening door de overheid
- Hierdoor gevaar dat overheidsmacht wordt misbruikt
Staatsrecht = legitimeren, organiseren en controleren van de overheidsmacht.
(een overheid bestaat niet, bevoegdheden berusten bij ambten)
Grondregels democratische rechtsstaat
Grondregel 1: een overheidsorgaan mag alleen overheidsgezag uit oefenen als dat handelen
gebaseerd is op een voorafgaande algemene, democratische gelegitimeerde regel =
Legaliteitsbeginsel
- Bevoegdheid orgaan volgt uit de wet/ GW
o WIF: art. 81 GW, vastgesteld door regering + S-G
Regering = koning + ministers (art. 46 GW)
S-G= EK + TK (art. 51 GW)
Grondregel 2: de uitoefening van het overheidsgezag dient aan controle door een ander
orgaan te zijn onderworpen. (checks and balances)
- Rechterlijke controle: controleert rechtmatigheid
- Democratische controle: Parlement, politiek
,Functies van de staat
Functie 1: Legitimatie
Waaraan ontleent de overheid het recht om eenzijdig de rechtspositie van burgers te
bepalen -> wat is de bron van de gelding van het recht
Soevereiniteit = een staat is soeverein wanneer hij binnen zijn grondgebied het
hoogste gezag voert, zonder bemoeienis van andere staten. Externe en interne
werking
Hobbes
Voor een stabiele samenleving moet er behoefte zijn tot zelfbehoud. Theorie van het sociaal
contract. -> iedereen aan de overheid gehoorzamen.
Rousseau
Grondlegger van de democratie. Burgers sluiten sociaal contract en denken hierbij aan het
algemeen belang. Volonté generale = wil van het volk
Burgers stellen zelf de wet -> Volkssoevereiniteit (staat onderworpen aan de wet)
Functie 2: Organiseren en waarborgen
Organiseren:
- Het in he leven roepen van ambten
- Het toekennen van bevoegdheden aan deze ambten
- Het reguleren van de ambten en hun bevoegdheden
Waarborgen:
- Het beperken van de macht van de overheid ten gunste van individuele burgers
Machtsverdeling
Het waarborgen kan worden ingebouwd door de Trias Politica van Montesquieu
- Machtenscheiding:
o Wetgevende macht
o Rechtsprekende macht
o Bestuurlijke macht
- Elke functie krijgt eigen orgaan met verschillende personen
- Evenwicht door Checks and Balances
Territoriale machtenspreiding
Staatsvormen: staten als gewoonlijk opgebouwd uit verschillende bestuurslagen
Centraal en decentraal
- Eenheidsstaat: centrale overheid is sterk, onderdelen zwak
o Gecentraliseerd: alle macht bij de overheid
o Gedecentraliseerd: (NL) de onderdelen hebben eigen macht
- Federatie: (bondsstaat): GW verdeelt de bevoegdheden
- Confederatie (statenbond): Staat die bestaat uit verschillende staten die samen een
bond met elkaar hebben gesloten
,Democratische rechtsstaat
Democratie = staatsbestuur door/ in overeenstemming met de wil van het volk
- Directe democratie: volk rechtstreeks beslissende stem
- Indirecte democratie: wil van het volk geuit d.m.v. een volksvertegenwoordiging
Democratie = Besluitvorming in de wil van de meerderheid
Vertegenwoordigende democratie
- Kiesrecht
- Openbaarheid
- Participatie (inspraak)
- Verenigingsvrijheid
- Vrijheid van meningsuiting
- Gelijkheid
Rechtsstaat = alle organen van de overheid moeten zich aan het recht houden. Dit bestaat
uit vier elementen:
- Staatsvrije sfeer waar de overheid niet aan mag komen (klassieke grondrechten)
- Legaliteitsbeginsel (alleen handelen bij voorafgaande wettelijke regeling
- Machtenscheiding (checks and balances)
- Onafhankelijke rechtspraak
De grondwet is niet volledig, er zijn bijvoorbeeld ook ongeschreven rechtsbronnen
Wijzigen van de grondwet kan niet zomaar: Rigid Constitution (art. 137 GW)
De Grondwet waarborgt de grondrechten en de democratische rechtsstaat
Bijzondere karakter van het staatsrecht:
- Het staatsrecht bindt de overheid aan het recht
- Het roept de staatsorganisatie in het leven
- Het vormt de basis voor bevoegdheidsverdeling in de staat
- Het ligt aan de totstandkoming van ander recht ten grondslag
- Bevat de fundamentele rechten die tegen de overheid kunnen worden ingeroepen
, HC 1B: De ontwikkeling van de Nederlandse staat
Staatkundige geschiedenis van Nederland
4 perioden
1. Middeleeuwen, feodalisme, landsheerlijke periode
Eind van de middeleeuwen bestaan er nog geen staten. Wel zijn er gebieden waar
mensen bij elkaar wonen en waar gezag over wordt uitgeoefend.
Gebieden komen eerst in handen van de hertog van Bourgondië en daarna is de
handen van de Habsburgers.
Karel V: eerste die het hoogste gezag van al deze gebieden wist te bemachtigen
Door middel van Stadhouders. Deze hadden namens Karel V het gezag.
Karel V had het gehele gezag, maar alle 17 provincies hadden hun eigen regels en
gewoonten. Karel V moest ervoor zorgen dat het land één zou blijven.
Hij streefde naar Uniformering van het recht
1549 Pragmatieke sanctie: in alle gewesten wordt hetzelfde recht toegepast = begin
van het vormen van één staat.
- Minder macht bij de afzonderlijke provincies door afschaffing van de voorrechten en
privileges
- Centralisatie van geldmiddelen, rechtspreek en godsdienst
- Belastingheffing (geld nodig om de oorlogen te financieren)
- Deze uniformering leidt tot verzet -> staten gingen samenwerken en zette Karel V af.
Willem van Oranje centraal figuur
2. Republiek der Verenigde Nederlanden (1579-1795)
Opstand (1568-1648)
- 1579: Unie van Utrecht: verdrag tussen de noordelijke gewesten om zich actief tegen
Spanje te verdedigen, met behoud van zelfstandigheid
- 1581: Plakkaat van Verlatinge: officiële verklaring dat Filips II niet meer als vorst
erkend wordt.
- 1588: Staten van de zeven gewesten aanvaarden zelf de soevereiniteit: geboorte van
de republiek. Vanaf 1588 is Nederland dus een republiek met zelfstandig soevereine
provincies.
- 1648: Vrede van Munster: einde oorlog tussen Spanje en republiek, erkenning van de
republiek
3. Republiek
Republiek is een confederatie= afzonderlijke provincies blijven soeverein en werken
op een beperkt aantal onderwerpen samen.
- Afwijkend staatsbestel t.o.v. omringde landen
- Provinciale Staten -> S-G (algemene vergadering van alle provincies)
- Stadhouder was niet meer nuttig, kreeg andere functie
- Kolonialisme (VOC/WIC): Nederlands-indie, Suriname, Antillen
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller saradeboer3. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $12.19. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67866 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now