Class notes
Aantekeningen geschiedenis jaar 2
- Course
- Institution
Uitgebreide aantekeningen van geschiedenis uit het vak reflectie op gezondheidswetenschappen uit jaar 2
[Show more]
Seller
Follow
maritvangageldonk
Content preview
HC1 - OntdekkingenIntellectueel eigendom
- Essentieel voor beloningssysteem wetenschappelijke wereld
- Belangrijkste soort ‘kapitaal’ voor wetenschapper
- Reputaties en carrières hangen er van af
- Tevens problematisch
- Vaak aangevochten door anderen → over wie er recht op heeft
\-> juist omdat het zo belangrijk is
- Geen patentensysteem voor intellectuele goederen
Meest directe claim op kennis = ontdekking
- Criteria nobelprijzen natuurkunde, geneeskunde, scheikunde
- Geschiedenis is gevuld met bekende ontdekkingen
- Zwaar bevochten in verleden
- ewton vs Leibniz over differentiaalrekening)
N
- Vaak na uitreiking rumoer omdat mensen vinden dat de prijs naar iemand anders had
moeten gaan
- 1952: Selman Waksman → Nobelprijs ontdekking geneesmiddel tegen tbc
(streptomycine) -> daadwerkelijke onderzoek was uitgevoerd door zijn
promovendus (Albert Schatz) die dus niet meedeelde in de Nobelprijs en
daarnaast ook niks kreeg van het patent, terwijl Walksman 20% ontving
- Proces Albert Schatz → royale vergoeding
- Ontdekking HIV
- Mei 1983: team Luc Montagnier (Pasteur Instituut Parijs) isoleert retrovirus
(LAV), verkregen uit aidspatiënt
- Mei 1984: team van Robert Gallo (NCI Washington DC) toont aan dat retrovirus
(HTLV-III) oorzaak van AIDS is
- Beiden claimen ontdekking Aids-virus (HIV) → prioriteit conflict gepaard met
rechtszaken over toekenning patent bloedtest (1985-1987)
- 1987: regeling mmv presidenten Frankrijk en VS
- Besloten dat Montagnier & Gallo beiden co-ontdekkers zouden zijn;
royalties patenten voor AIDS-test onder beiden 50-50 verdeeld
- 2008: Nobelprijs Montagnier (& Barré-Sinoussi), maar niet Gallo
Ontdekking → gebeurtenis gekoppeld aan -> specifieke wetenschapper/ontdekker
-> specifieke plaats en tijd
- Nieuw inzicht / waarneming:‘Aha-Erlebnis’, eurekamoment
,Ontdekking Uranus
- William Herschel → muzikant en componist met als hobby het bouwen van spiegeltelescopen
- 13 maart 1781: ‘In the quartile near Zeta Tauri …is a curious either nebulous star or
perhaps a comet’
- Sterren zijn altijd exact op dezelfde plek tov elkaar, maar kometen bewegen door de
sterren heen. Dus hij blijft het observeren en komt erachter dat het beweegt, dus denkt
het is een komeet → maakt ontdekking bekend
- Is waarneming voldoende voor ontdekking? Of moet er ook inzicht bij komen?
- Object tussen 1690 (John Flamsteed) en 1781 al 17 keer waargenomen en als ster geregistreerd
- Opgave voor wiskundigen → baan komeet reconstrueren -> pogingen falen
- Nevil Maskelyne → vermoeden van planeet (ipv komeet)
- Anders Lexell → reconstructie planetenbaan -> planeet kan wel, komeet niet
- Groeiende consensus, twijfels Herschel (-> verschil tussen naar aarde toe bewegen (planeet) /
van aarde af bewegen (komeet) is nauwelijks zichtbaar, dus dan neem je waar wat je verwacht)
Ontdekking vitamine B1
- Christiaan Eijkman → Nobelprijs voor fysiologie of geneeskunde (1929)
- Voor: ‘discovery of the antineuritic vitamin’
- Was eind jaren 1880 in militair hospitaal in JAVA
- Vitamine B1 helpt beri-beri te voorkomen (zenuwaandoening)
- Probleem ontstaat in Nederlandse koloniën (Nederlands-Indië)
- Veelal fatale ziekte, aantasting zenuwstelsel
- Snelle opkomst eind 19e eeuw
- Komt veel voor in gevangenissen en leger; in politiek gevoelige periode van
herhaalde opstanden tegen koloniale regime (Atjeh-oorlogen)
- 1886: Nederlandse regering geeft Pekelharing (hoogleraar pathologie) opdracht om
oorzaak beri-beri op Java te onderzoeken
- Voorzien van bescheiden laboratorium in militair hospitaal Batavia
- Eijkman gaat mee als assistent
- Pekelharings conclusie → bacteriële ziekteverwekker
- Adviseert ontsmetting, terug naar Nederland (1887) -> draagt
leiderschap over aan Eijkman (wordt directeur laboratorium)
- 1889: Eijkman signaleert plotselinge uitbraak van zenuwaandoening onder kippen,
gevolgd door even plotseling herstel
- Kippen tijdelijk gevoed met restanten geslepen (witte) rijst
- Eijkman stelt verband vast tussen ‘pluimvee polyneuritis’ en dieet geslepen rijst
- Rol zilvervlies → bevat beschermende werking (verwijderd door machinaal
slijpproces)
- Adolphe Vorderman: epidemiologische studie in gevangenissen Java
- Publiceert resultaten (1897) → sterke correlatie tussen dieet van witte rijst en
prevalentie van beri-beri
- Suggesties Eijkman
- Zilvervlies bevat tegengif tegen zenuwbeschadiging gif (geproduceerd
door micro-organismen die floreren op zetmeelrijk dieet van rijst)
, - Onderzoek op Java voortgezet door Gerrit Grijns
- 1901: niet alleen zilvervlies, ook veel peulen en bonen bieden bescherming
- Denkt aan voedingsdeficiëntie (Hopkins)
- 1909: sluit bacteriologische ziekteverwekker uit
- 1910: beri–beri wordt veroorzaakt door gebrek aan ‘zenuw voedsel’
- Vezet Eijkman → voorkeur aan bacteriologische oorzaak
- 1913: bacteriologisch gif niet uitgesloten (als infectietheorieal zwak
s taat, geldt dat ook voor voedingstheorie)
- 1918: Eijkman neemt (voorzichtig) vitamine terminologie over
- 1929: in Nobel-voordracht reconstructie van ontdekking vitamine perspectief
- 1912: Poolse biochemicus (Casimir Funk) noemt anti-beriberi factor als eerste ‘vitamine’
- 1926: Jansen isoleert anti-beriberi vitamine -> introduceert term thyamine
- 1936: Robert Williams stelt chemische structuur vast -> slaagt erin het te synthetiseren
Criteria voor het kunnen spreken van een ontdekking
- Kijken naar de eerste waarnemer / degene die als eerste iets nieuws ontdekt / iemand met
inzicht in aard van het ontdekte / degene die met overtuigende argumenten komt /
moet er eerst sprake zijn van brede erkenning van ontdekking?
- Ontdekking is een proces, verschillende stappen:
1. Nieuw verschijnsel als nieuw herkennen
2. Authenticiteit vaststellen
3. Interpretatie (vaak eerst in bekende categorieën -> ster, komeet, bacterie;
later ontwikkeling nieuw begrippenapparaat)
4. Ondersteuning zoeken voor interpretatie
5. Acceptatie door wetenschappelijke gemeenschap
- Betrokkenheid van meerdere wetenschappers
- Omdat ontdekking vaak heel veel kleine stappen vergt, kan een ontdekking meestal
niet aan één iemand worden toegeschreven
- Dat gebeurt in de regel echter wel (zelfde geldt voor uitvindingen)
- Waarom? (behalve beloningsstructuur)
Waarom Eureka-beeld?
- ‘Hindsight bias’ → neiging om achteraf gebeurtenissen te zien als meer specifiek, logisch en
voorspelbaar (ondanks dat het helemaal niet klopt er achteraf van overtuigt
zijn dat iets op een bepaalde manier heeft plaatsgevonden)
- Mattheüseffect (Robert Merton) → wetenschappelijke credits worden sneller gegeven aan
bekende wetenschappers
- “zij die al veel hebben, krijgen meer, en zij dieweinig hebben, wordt ontnomen wat ze
verdienen”
Probleem in hedendaagse wetenschap
- Fundamentele mismatch tussen productie van kennis (collectief, teamwork, schatplichtig aan
anderen) & belonging van kennisproductie (individueel, carrière, reputatie, prijzen, enz)
, Uitvindingen (meer toepassing van wetenschappelijke kennis)
- Hiervoor geldt in grote lijnen hetzelfde als ontdekkingen
- Processen met een complexe interne structuur
- Bijdragen van meerdere betrokkenen
- Echter: eigendom beschermd via patenten
- In de regel andere iets meer interne structuur
- Wetenschappelijke inhoud veelal klein onderdeel van succesvolle uitvinding
HC2 - Oudheid en middeleeuwen
Paradox gezondheid
- Eeuwenlang konden artsen weinig, ze wisten vrijwel niets, daardoor was geneeskunde tamelijk
onproblematisch
- Tegenwoordig kunnen en kennen artsen ongelooflijk veel en wemelt het van de problemen in
de gezondheidszorg
Twee tegenstrijdige visies
- Veel veranderd: van eeuwenlang gebrek aan kennis en mogelijkheden, naar doorbraken in de
twintigste eeuw
- Zowel in denken over ziekten en oorzaken, als in behandelmogelijkheden/preventie
- Anderzijds niets nieuws onder de zon: veel dingen zie je door de hele geschiedenis heen
- Was altijd al breed arsenaal aan medische kennis en praktijken
- Religieuze en seculiere visies op gezondheid zijn (nog steeds) van belang
- Nog altijd complexe relatie tussen theorie en praktijk & tussen genezing en preventie
- Voortdurende hang naar status en erkenning -> artsen waren/zijn altijd bezig met status
verwerven, wetenschap speelt daarin een belangrijke rol
Ebers Papyrus uit+1500 vC
- 20 m lange papyrusrol, 110 pagina’s (Luxor, Leipzig)
- Bevatte 700 behandelingen, oa:
- Geneesmiddelen (plantaardig, dierlijk, mineraal)
- Geen onderscheid somatische en psychische aandoeningen
- Bezweringen, spreuken, magische rituelen
- Chirurgische ingrepen (abcessen, tumoren)
- Anticonceptie
- Insectenwerende middelen
Oude Egypte en Mesopotamië (Babylonische rijk)
- Ziekte toegeschreven aan goden / geesten → goden beheersen ook natuurlijke orde en
uitzonderlijke natuurverschijnselen
- Behandeling deels gedaan door:
- Priesters → uitdrijving / bezweringen / magische rituelen / offers
- Artsen → fysieke behandelingen en geneesmiddelen
- Toename neiging om eerst naar arts te gaan en als dat niet werkt naar priester
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller maritvangageldonk. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.69. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now