Een samenvatting van alle lessen gegeven door Gerlinde Verbist in het derdejaarsvak sociaaleconomische analyse.
Deze samenvatting bevat de informatie van op de slides + extra uitleg en oefeningen gegeven tijdens de hoorcolleges. De nota van gastcolleges zitten hier niet bij.
1 Sociale rechtvaardigheid
Centrale vragen voor elke samenleving
- Hoeveel herverdeling zou er moeten zijn? → normatieve vraag in politiek debat
- Hoe dient men een economische activiteit te organiseren, via markt, centrale planning of
gemengde economie → beschrijvende vraag
1.1 Sociale rechtvaardigheid: de informatiebasis
1.1.1 Verhaal van Annapurna
Een vrouw wil haar tuin laten opkuisen, er zijn 3 kandidaten die graag de job willen. Ze kan een vrije
keuze maken, maar het werk kan niet verdeeld worden
- Dinu: armste (reden: armoedebestrijding)
- Bishanno: recent arm geworden, lijdt hieronder en is ongelukkig (reden: wegnemen van
ongeluk)
- Rogini: chronische ziek, kan het geld gebruiken om van de chronische ziekte af te raken, niet
de armste & ook niet het meest ongelukkig (reden: levenskwaliteit verbeteren)
1.1.2 Theorieën van sociale rechtvaardigheid
- Libertarisme
- Utilitarisme
- John Ralws: a theory of Justice (1971) Liberale theorieën
- Amartya Sen
- Collectivistische visies
Libertarisme
- Samenleving analyseren in termen van individuele leden
- Zwaartepunt = individuele vrijheden
- Essentieel: private eigendom & marktmechanisme
Liberale theorieën
- Analyse van samenleving in termen van individuele leden
- Private eigendom is middel, geen doel
- Verdelingsprincipe met mogelijke egalitaire implicaties
Collectivistische visies
- Analyse van samenleving in termen van sociale klassen
- Private eigendom heeft beperkte rol
- Centraal voor overheid: allocatie & verdeling van middelen volgens behoeften
1.2 Libertarisme (Nozick; Hayek; Firedman)
Libertarisme = groep van rechtvaardigheidstheorieën die voorrang geven aan bepaalde rechten die
niet geschonden mogen worden bij nastreven van sociale doelen
- Grote nadruk op eigendomsrechten → eigendom vrijwaren: sterk pleiten voor vrije markt &
beperkte mate van overheidsingrijpen
- Rechten = eigendomsrechten, ≠ sociale rechten
- Recht op eigendom dat niet geschonden mag worden. Je hebt hier recht op als je je
eigendom hebt verworven door:
o Erfenis
o Werk
o Op een andere manier eigendom verkregen (illegaal), dan mag het door de overheid
herverdeeld worden
- Nachtwakerstaat die eigendom verdedigt
- Overheidsinterventie moreel fout
- Private markt heeft prioriteit
Empirisch libertarisme (Hayek & Friedman)
- Overheidsinterventie vermindert welvaart
- Kenmerken:
o Primeren van individuele vrijheid: enge definitie
o Hoge waarde van de markt: individuele vrijheid beschermen → markt is de beste
coördinator om tot verdeling te komen
o Streven naar sociale rechtvaardigheid is zinloos
- Grote rol voor markten, beperkt voor staat. De staat mag zorgen voor publieke goederen
(defensie) & subsistentie = mensen mogen niet omkomen van de honger
Hayek & Friedman waren grote inspiratie voor Ronald Reagon & Margaret Tatcher
1.2.1 Voor- & nadelen
Voordelen Nadelen
Prioriteit van rechten & vrijheden Weinig aandacht voor uitkomsten van rechten:
- Nozick: wat uitkomsten zijn van bescherming van
rechten is niet belangrijk (zolang het legitiem is)
→ voor andere liberale denkers wel probleem
- Sen: mogelijk om de vrijheden van niemand te
schenden toch hongersnood te hebben
Kritiek van Sen op libertariërs: uitkomsten zijn van geen tel, maar je kan wel slechte uitkomsten
hebben zonder rechten te beschadigen. Sen zegt ook er zijn andere substantiële vrijheden en hier
staat de theorie onverschillig tegenover
1.3 Liberale theorieën
1.3.1 Utilitarisme
- Informatiebasis = totale som nut in de samenleving (nut moet zo groot mogelijk zijn)
o Nut = plezier, geluk, tevredenheid (klassiek/ hedonistisch) OF vervullen van
verlangens = preferentie utilitarisme
- Kenmerken
o Kijken naar gevolgen (het nut)
o Keuze om samenleving te beoordelen: kijken naar gevolgen
o Welke toestand zorgt voor het meeste totalen ut
- Onrechtvaardige maatschappij = verlies van nut (waar het nut niet zo groot is als het zou
kunnen zijn)
Charlotte Orban 2022-2023 Pagina 2 van 105
, Les 1: sociale rechtvaardigheid
Verhaal van Annapura: utilitarist kiest voor Bishanno (ongelukkigste)
Twee individuen & vast inkomen dat verdeeld moet worden. Op de grafiek zien we het marginaal nut
(marginaal nut voor A en B nemen af hoe meer inkomen ze hebben)
- Links heeft A al het inkomen
- Rechts heeft B al het inkomen
- Als nutsfuncties gelijk zijn dan is evenwicht is C
Maar als de nutsfunctie niet voor iedereen hetzelfde is dan is er een andere verdeling → B heeft een
lager marginaal nut: dan kruist men in D.
- Stel B is ziek maar haalt minder nut uit inkomen dan iemand die gezond is (niet evident dat B
dan minder inkomen dan A krijgt)
Belang van resultaten Hoe nut definiëren, afbakenen?
Aandacht voor welzijn Individuele vrijheid is niet altijd compatibel met
utilitarisme (individuele vrijheid beperken voor
groter collectief nut)
Kan eenvoudig bevraagd worden Geen aandacht aan rechten (hoe zijn
uitkomsten tot stand gekomen)
Mensen passen zich aan, aan hun situatie →
hier geen rekening mee houden? (gelukkig als
slaaf)
Charlotte Orban 2022-2023 Pagina 3 van 105
, Les 1: sociale rechtvaardigheid
Geen aandacht voor de verdeling van nut
Voorbeeld: behouden standbeelden van oprichters met een koloniaal verleden omdat sommige dit
aanstootgevend vinden?
1.3.2 Rawls “theory of justice” (1971)
Oorspronkelijke positie = rationele individuen samenbrengen en hun laten nadenken over de
verdelingsprincipes in een samenleving.
- Sluier van onwetendheid (veil of ignorance) = abstractie maken van je eigen positie (je weet
niet welke plaats jij zal innemen in de samenleving)
Informatiebasis: vrijheden (veel breder dan bij libertariërs) → persoonlijke & politieke basisrechten
en primaire goederen
Principes van rechtvaardigheid
- First principle (liberty principle): iedereen in de samenleving heeft recht op het meest
uitgebreide systeem van vrijheden
- Second principle (difference principle): sociaal en economische ongelijkheden moeten zo
georganiseerd zijn dat ze
o Grootst mogelijke voordeel geven aan meest kwetsbaren
o Als er ongelijkheden zijn, moeten deze verbonden zijn aan posities, ambten die
openstaan voor iedereen onder een faire gelijkheid van kansen
▪ Gelijkheid van kansen centraal begrip
Eerst principe is het belangrijkste (tweede is ondergeschikt, beide zijn essentieel)
Primaire goederen = alles wat een rationeel individu graag heeft
- Inkomen & vermogen
- Basisvrijheden
- Vrijheid van beweging & keuze van beroep
- Macht en voordelen die samenhangen met posities van verantwoordelijkheid
- Basis zelfrespect
Maximin-principle: positie van de meest kwetsbaren maximaliseren
- Niet het algemeen belang zoals bij utilitarisme maar de zwaksten primeren
- Niet het meten van nut maar gebruik van primaire goederen om te kijken hoe goed mensen
af zijn
Verhaal van Annapura = Dinu (armste)
1.3.2.1 Voor- & nadeleln
Voordelen Nadelen
Niet beperkte focus van Nozick (vooral nadruk Primaire goederen zijn middelen, geen doelen
op eigendomsrechten) (Sen)
Charlotte Orban 2022-2023 Pagina 4 van 105
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller orbancharlotte. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $11.26. You're not tied to anything after your purchase.
