Summary
Biologie DNA samenvatting
- Course
- Level
Bouw en functie van DNA, transcriptie, translatie en eiwitsynthese,
[Show more]
Seller
Follow
jasmijnnieuwenhuis
Content preview
Biologie Thema 4 DNABasisstof 1: De bouw en functie van DNA
Het genoom
Bijna elke cel heeft een celkern met DNA (desoxyribonucleïnezuur). Het DNA bevat
informatie over je erfelijke eigenschappen en bepaalt de functie van een cel en levert de
instructies waarmee ribosomen in de cel verschillende soorten eiwitten kunnen
synthetiseren. De bouw van een eiwit bepaald de eigenschappen en functie(s) van het eiwit.
Het geheel aan erfelijke informatie in een cel van een organisme heet genoom. Alle cellen
van een organismen hebben hetzelfde genoom. Bij eukaryoten bevat het genoom het DNA
in alle chromosomen in de celkern(kernDNA) en het DNA in mitochondriën (mtDNA) en
chloroplasten. Bij prokaryoten vormt al het DNA los in het cytoplasma van de cel het
genoom. Prokaryoten hebben een circulair DNA-molecuul. Sommige prokaryoten bezitten
plasmiden: korte stukjes circulair DNA.
De bouw van DNA
Een DNA-molecuul is een nucleïnezuur. In de celkern en in het cytoplasma komen
nucleïnezuren voor. DNA bestaat uit twee ketens van aan elkaar gekoppelde nucleotiden,
die weer is opgebouwd uit de monosacharide desoxyribose, een fosfaatgroep en een
stikstofbase. De stikstofbasen die voorkomen in DNA-moleculen zijn adenine (A), thymine
(T), cytosine (C) en guanine (G).
Desoxyribose heeft vijf C-atomen. De fosfaatgroep zit in een nucleotide gebonden aan het
vijfde C-atoom en de stikstofbase aan het eerste C-atoom. Bij het aan elkaar koppelen van
nucleotiden (polymerisatie) gaat het derde C-atoom een binding aan met de fosfaatgroep
van de volgende nucleotide. De lange keten die ontstaat is een polymeer van afwisselend
aan elkaar gekoppelde monosachariden en fosfaatgroepen. Beide uiteinden van dit
enkelstrengs DNA-molecuul zijn verschillend. Het 5’-uiteinde is die met een fosfaatgroep.
Aan het 3’-uiteinde bevindt zich een OH-groep die aan het derde C-atoom van desoxyribose
vastzit. DNA wordt altijd in de richting van het 3’uiteinde naar het 5’-uiteinde afgelezen en
gekopieerd.
De stikstofbasen steken aan de zijkant uit de keten en kunnen door basenparing twee DNA-
nucleotideketens met elkaar verbinden waarbij elke stikstofbase zijn va-ste bindingspartner
heeft: A-T en C-G. Door deze vaste basenparing zijn de twee nucleotideketens van een DNA-
molecuul complementair. De basenparing komt tot stand door waterstofbruggen. In een
dubbelstrengs DNA-molecuul hebben de ketens een helixstructuur. De ene keten loopt van
3’ naar 5’ en de andere van 5’ naar 3’. Alle levende wezens hebben dubbelstrengs DNA.
Bij eukaryoten is het DNA in de celkern verdeeld over verschillend chromosomen. Elk
chromosoom bestaat uit een lang dubbelstrengs DNA-molecuul. Een DNA-molecuul past in
een celkern door de compacte vorm. Afhankelijk van de fase van de celcyclus waarin de cel
verkeert, is een DNA-molecuul strakker of losser opgerold. Het is eerst rond een aantal
eiwitten gewikkeld: de histonen. Een aantal histonen vormt samen met het eromheen
gewikkeld DNA een nucleosoom. Het DNA tussen twee opeenvolgende nucleosomen noem
je koppelings-DNA. De nucleosomen en het koppelings-DNA vormen een soort kralenketting,
die voorafgaand aan een celdeling steeds verder tot een dikkere draad wordt opgerold. Door
lussen en vouwen kan het DNA-molecuul nog compacter worden.
, Biologie Thema 4 DNA
DNA-sequentie
De volgorde waarin nucleotiden in een DNA-molecuul zijn gerangschikt, noem je een
sequentie. Een gen is een deel van een DNA-molecuul dat de DNA-sequentie bevat waarmee
ribosomen een of meer eiwitten kunnen synthetiseren. Er is veel DNA-sequentie variatie, en
dus synthetiseren ribosomen verschillende eiwitten.
Niet-coderend DNA
Bij sommige eukaryoten bestaat maar een klein deel van het DNA in een cel uit genen. Het
overige DNA codeert niet voor eiwitten en is dus het niet-coderende DNA. De mens heeft
ongeveer 98,5% niet-coderend DNA. Ook binnen genen worden stukken coderend DNA
afgewisseld met stukken DNA-sequentie die geen code bevatten. Sommige delen van het
niet-coderende DNA, coderen niet voor eiwitten, maar voor andere moleculen. Deze
moleculen hebben een regulerende functie bij de synthese van eiwitten. Soms heeft het
niet-coderend DNA zelf een regulerende functie bij de eiwitsynthese. Een deel van het niet-
coderend DNA bestaat uit repetitief DNA, herhalingen van korte nucleotidesequenties. Een
ander deel bestaat uit genen die hun functie hebben verloren.
Basisstof 2 DNA-replicatie
Replicatiestartpunt en replicatiebel
De DNA-replicatie vindt plaats tijdens de S-fase van de celcyclus. In het kernplasma
bevinden zich vrije nucleotiden, die bestaan uit desoxyribose (bijv. dATP, dTTP), een base (A,
T, G of C) en drie fosfaatgroepen. De bindingen tussen de fosfaatgroepen bevatten veel
chemische energie. Door twee fosfaatgroepen af te splitsen, komt energie vrij.
DNA-replicatie begint bij een replicatiestartpunt. In twee richtingen worden de
waterstofbruggen tussen de basenparen verbroken door het enzym helicase. Er ontstaat een
replicatiebel.
Bij eukaryoten organismen bevat een DNA-molecuul meerdere replicatiestartpunten.
Prokaryoten hebben er maar één.
Constante en onderbroken replicatie
Op de plaats waar de basenparing is verbroken, binden speciale eiwitten aan de strengen.
Hierdoor gaan de vrijgekomen basen in een replicatiebel niet opnieuw waterstofbruggen
vormen. De replicatie begint met een primer, kort stukje van het nucleïnezuur RNA dat
wordt gesynthetiseerd door het enzym primase. Het is complementair aan een deel van de
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jasmijnnieuwenhuis. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.30. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
77973 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now