Summary
Samenvatting biologie genetica
- Course
- Level
Biologie thema 3: genetica
[Show more]
Seller
Follow
jasmijnnieuwenhuis
Content preview
Biologie thema 3: GeneticaBasisstof 1: Fenotype en genotype
Fenotype en genotype
Alle waarneembare eigenschappen van een individu noem je het fenotype. De informatie
voor erfelijke eigenschappen ligt op de chromosomen. Erfelijke eigenschappen worden
doorgegeven van de ouders aan de nakomelingen via de chromosomen in een zaadcel
(erfelijke informatie van vader) en een eicel (erfelijke informatie van moeder). Bij de
bevruchting komt deze informatie bij elkaar. Vanaf dat moment ligt vast welke erfelijke
eigenschappen een nakomeling heeft gekregen van de vader en welke van de moeder. De
informatie voor alle erfelijke eigenschappen van dat individu noem je het genotype.
Chromosomen
Chromosomen zijn langgerekte dunne ‘draden’ in de celkern. De chromosomen zijn te
rangschikken in paren. Zo’n rangschikking van chromosomen in een cel heet een
karyotype/karyogram. Er kunnen 22 gelijke chromosomenparen worden gevormd. Deze
chromosomenparen noem je autosomen. Doordat elk chromosoom van een
chromosomenpaar gelijk is in lengte en vorm noem je de twee chromosomen homologe
chromosomen. Met het 23ste chromosomenpaar wordt het geslacht bepaald. Deze
chromosomen heten de geslachtschromosomen. Bij de man zijn deze niet gelijk en bij de
vrouw wel.
Genen
Een gen/erffactor is een deel van een chromosoom dat de informatie bevat voor een of
meer erfelijke eigenschappen of een deel van een erfelijke eigenschap. Vaak is bij een
bepaalde eigenschap meer dan één gen betrokken. Een chromosoom bevat één lang
molecuul van de stof DNA en veel eiwitmoleculen. Het DNA-molecuul bestaat uit twee
ketens die in een dubbele spiraal om elkaar heen gewonden liggen. DNA is opgebouwd uit
vier verschillende bouwstenen: de nucleotiden. Alle keten bestaat uit vele duizenden aan
elkaar gekoppelde nucleotiden. In cellen van schimmels, planten en dieren bevindt DNA zich
in de kern en in mitochondriën. In een plantaardige cel komt DNA ook voor in
bladgroenkorrels. Alle DNA-moleculen in een cel noem je het genoom van een organisme.
De nucleotiden die voorkomen in een DNA-molecuul zijn: adenine (A), thymine (T), cytosine
(C) en guanine (G). De nucleotiden van de twee ketens zijn met elkaar verbonden en vormen
de basenparing. Adenine is altijd met thymine verbonden en cytosine met guanine. Een
chromosoom bevat een groot aantal genen. Eén gen bestaat uit honderden nucleotiden. De
nucleotiden/stikstofbasen in een gen zijn in een specifieke volgorde of sequentie
gerangschikt: DNA-sequentie. In de DNA-sequentie kunnen variaties voorkomen, zo’n
variatie noem je een allel, waarbij verschillende vormen van een gen voor een bepaalde
eigenschap bestaan. Genen kunnen wel of niet tot uiting komen, als ze tot uiting komen
spreek je van genexpressie. Komen genen niet tot uiting dan spreek je van inactivatie.
Invloed van milieufactoren en modificaties
Het fenotype wordt bepaald door het genotype en door milieufactoren. Een dergelijke
verandering noem je een modificatie. Bij een modificatie verandert de informatie in de
chromosomen niet. Een modificatie wordt dus niet doorgegeven aan nakomelingen. De
, invloed van het milieu op mensen begint al in de baarmoeder, wanneer een afwijking,
aandoening of ziekte in de baarmoeder ontstaat, je spreekt dan van een aangeboren
afwijking/aandoening. Als deze genetisch via de ouders wordt doorgegeven, noem je het
een erfelijke ziekte/aandoening.
Basisstof 2: Genenparen
Homozygoot en heterozygoot
De plaats van een gen in een chromosoom noem je een locus. Homologe chromosomen
komen naast lengte en vorm ook overeen in loci, dus bevatten ze ook genen voor dezelfde
erfelijke eigenschappen. Een gen voor een bepaalde eigenschap kan verschillende allelen
hebben. Je bent homozygoot voor een eigenschap wanneer je twee dezelfde allelen hebt
voor een eigenschap. Als je twee verschillende allelen hebt voor zo’n eigenschap ben je
heterozygoot voor de eigenschap.
Dominant en recessief
Als je heterozygoot bent voor een eigenschap komt meestal maar één van de allelen tot
uiting in het fenotype, dit is het dominante allel. Het andere allel is het recessieve allel, deze
komt alleen tot uiting in het fenotype als er geen dominant allel aanwezig is. Als je
heterozygoot bent, ben je een drager van het recessieve allel. (Je hebt het allel wel, maar
deze komt niet tot uiting.) Bij sommige erfelijke eigenschappen is het onderscheid tussen
dominant en recessief minder duidelijk. Bij zo’n eigenschap komt het recessiever allel toch
een beetje tot uiting in het fenotype. Het dominante allel is dan onvolledig dominant. In
sommige gevallen zijn geen van de allelen voor een eigenschap recessief, ze zijn dan even
“sterk”. Bij heterozygoot komen beide allelen een beetje tot uiting in het fenotype. Zo’n
fenotype noem je intermediair, het fenotype is een mengvorm van beide allelen. Allelen
kunnen ook codominant overerven. Bij codominantie komen beide allelen volledig tot uiting
in het fenotype.
Genen weergeven
In de genetica geef je genen aan met letters. Een dominant allel met een hoofdletter en een
recessief allel met een kleine letter. Als twee allelen van een genenpaar beide tot uiting
komen in het fenotype geef je dit aan met twee hoofdletters, met daarboven een kleine
letter. Bijvoorbeeld een bloem die intermediair is voor rood en wit: A rAw (wanneer die
heterozygoot is) of ArAr/AwAw (wanneer die homozygoot is).
Recombinatie en mutatie
Het herverdelen van erfelijke eigenschappen is recombinatie, hierdoor hebben
nakomelingen een andere combinatie allelen dan beide ouders. Recombinatie vindt plaats
door meiose en geslachtelijke voortplanting. Bij meiose I gaan de chromosomen van een
chromosomenpaar uit elkaar. Doordat de allelen in de chromosomen van een
chromosomenpaar vaak verschillen, hebben de dochtercellen een verschillend genotype. Bij
geslachtelijke voortplanting ontstaat door bevruchting weer een diploïde cel (zygote) en
worden de chromosomen en daardoor ook de allelen van beide ouders bij elkaar gebracht.
Bij de bevruchting ontstaan daardoor via recombinatie nieuwe genenparen. Hierdoor zal een
nakomeling altijd een andere combinatie hebben van erfelijke eigenschappen dan de
ouders. Meerdere nakomelingen van een ouderpaar verschillen ook bijna altijd van
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jasmijnnieuwenhuis. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.30. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
77973 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now