Dit is een samenvatting van het boek Hoofdstukken Grondrechten, verplichte literatuur voor het van Rechten van de mens en grondrechten. Deze samenvatting is beperkt tot de verplichte hoofdstukken en hetgeen tijdens het college is besproken.
Hoofdstuk 9. Samenloop en botsing............................................................................................................. 14
Hoofdstuk 10. Interacte van rechtsordes..................................................................................................... 16
*Deze samenvatting is beperkt tot de verplichte literatuur en hetgeen tijdens het
college is besproken. Ook staan in het boek heel veel voorbeelden die niet zijn
opgenomen in deze samenvatting.
Hoofdstuk 3. Dragers van grondrechten
1
,3.1 Inleiding
De klassieke grondrechten komen aan ieder individu toe; zij zijn de ‘dragers’ ervan. Bij sommige
sociale grondrechten is het moeilijker om over dragers van grondrechten te spreken. Indien de
bevordering van voldoende werkgelegenheid een zorg is van de overheid (art. 22 lid 2 Gw) valt naar
niet simpelweg uit af te leiden dat iedere individu een beroep op dat recht kan doen om een baan op
te eisen.
Het is voorstelbaar dat bepaalde categorieën personen niet op ieder grondrecht een beroep kunnen
doen. Te denken valt aan buitenlanders, gedetineerden, ambtenaren, militairen en kinderen.
Grondrechtdragers hoeven niet alleen natuurlijke personen zijn. Grondrechten kunnen bijv. ook
uitgeoefend worden door een aantal personen gezamenlijk (een groep), zoals het recht op betoging,
of rechtspersonen.
3.2 Individuen
Het vrijwel algemene punt dat een individu steeds drager is van een grondrecht vereist in bepaalde
gevallen een zekere nuancering.
Buitenlanders
Tegenover de idee, dat de grondrechten ieder mens van nature toekomen, staat de idee, dat er
onderscheid bestaat tussen ‘droits de l’homme’ enerzijds en ‘droits du citoyen’ anderzijds. De eerst
genoemde rechten komen aan ieder toe, terwijl de tweede categorie alleen aan de burgers van de
betreffende staat. Als grondrechten in het positieve recht gekoppeld zijn aan de nationaliteit, dan
spreekt men van burgerschapsrechten.
Dit onderscheid is ook in de Gw te vinden, zie bijv. art. 2 Gw waaruit blijkt dat Nederlanders niet en
vreemdelingen wel uitgezet kunnen worden.
Mensenrechtenverdragen zullen naar hun aard meestal niet bepaalde grondrechten voorbehouden
aan individuen met een bepaalde nationaliteit. Verdragen kennen soms wel de mogelijkheid dat aan
buitenlanders meer beperkingen kunnen worden opgelegd, bijv. art. 16 EVRM.
Het Handvest van de grondrechten van de EU maakt een onderscheid tussen burgers van de Unie
en anderen. Alleen burgers van de Unie komt bijv. het recht op behoorlijk bestuur door instellingen
organen van de Unie toe (art. 41 HvEU).
Ambtenaren, militairen en gedetineerden.
Voor 1983 was het de vraag of alle in de Gw vastgelegde grondrechten ook aan ambtenaren,
militairen en gedetineerden toekwamen. De specifieke verhouding – de bijzondere rechtsbetrekking –
die deze categorieën personen met de overheid hebben zouden daaraan in de weg staan. In 1983
heeft de Gw vastgesteld dat alle grondrechten wél degelijk aan deze personen toekomen. Daarmee is
het vraagstuk t.a.v. de bijzondere rechtsbetrekking verschoven naar de beperkingsmogelijkheden, zie
bij art. 15 lid 4 waarin een speciale beperkingsmogelijkheid is opgenomen voor gevangenen.
Kinderen
Kinderen zijn ook dragers van grondrechten. Dit wordt bevestigd door het bestaan van een apart VN-
verdrag inzake de Rechten van het Kind. Daarin staat dat kinderen naast de ‘gewone grondrechten’
met name ook rechten die kinderen moeten beschermen in hun afhankelijke positie, zoals het recht
om beschermd te worden tegen seksueel misbruik.
Ongeborenen
Het ongeboren kind heeft in het algemeen niet dezelfde rechten als de natuurlijke persoon. Veel
grondrechten komen naar hun aard evenmin in aanmerking voor toepassing op ongeborenen. Wel zou
men kunnen denken aan bescherming van het recht op leven (art. 2 EVRM). In Europa bestaat geen
consensus over de vraag wanneer het recht op leven van een ongeboren kind moet aanvangen.
Overledenen
Het ligt niet voor de hand om zonder meer uit te gaan van grondrechtelijke bescherming van de
overledene. Het EHRM heeft bijv. vastgesteld dat het afnemen van DNA-materiaal bij een stoffelijk
overschot geen beperking van het recht op respect voor het privé leven vormt.
3.3 Groepen en rechtspersonen
Groepen
Bepaalde vrijheidsrechten zijn in het bijzonder van belang voor groepen van personen. Denk aan de
vrijheid van vereniging, vrijheid van vergadering en vrijheid van betoging, vrijheid van godsdienst (het
2
, gezamenlijk belijden van godsdienst). Ook individuen hebben deze rechten. Voor het indienen van
een verzoekschrift bij het EHRM bestaat overigens wel het vereiste dat alle leden van de groep als
slachtoffer van de beweerde schending van één van de in het EHRM vastgelegde rechten zijn te
beschouwen.
Rechtspersonen
Ook rechtspersonen kunnen grondrechten hebben. Daarvoor zijn verschillende redenen te voeren:
1. Het is heel goed mogelijk dat individuen zich verenigen in een rechtspersoon juist om hun
grondrechten effectief uit te kunnen oefenen. Denk aan de oprichting van een stichting die
bepaalde ideeën moet propageren.
2. De verspreiding van meningen en informatie wordt waardevol geacht, of deze nu geschiedt
door individuen of door – al dan niet op winst gerichte – rechtspersonen. Sterker nog: de
individuele meningsvorming is mede afhankelijk van het bestaan van media, die in vrijheid
kunnen berichten. Deze media worden vaak door rechtspersonen geëxploiteerd.
3. Grondrechten zijn niet alleen bedoeld voor de ontplooiing van de natuurlijke persoon maar
juist ook om de overheid binnen de perken te houden.
De aard van het grondrecht maakt uit of een grondrecht aan een rechtspersoon toekomt. Het recht op
leven is bijv. niet toepasselijk op een rechtspersoon.
3.4 Overheid
Grondrechten zijn van oudsher bedoeld om bescherming te bieden tegen de overheid. Het ligt daarom
niet voor de hand om publiekrechtelijke rechtspersonen een beroep op grondrechten toe te kennen.
Verzoekschriften van publiekrechtelijke rechtspersonen zijn in beginsel niet ontvankelijk. Hierop heeft
het Hof slechts een zeer beperkte uitzondering gemaakt: als een overheidsbedrijf geen publieke taak
verricht en ook in andere opzichten vergelijkbaar is met een gewoon bedrijf en dat bijv. een beroep wil
doen op het recht op een eerlijk proces. Dit sluit echter niet uit dat een politieke ambtsdrager zich als
individu met succes tot het EHRM wendt.
3.5 Conclusie
Klassieke grondrechten komen toe aan een ieder, hier bestaan echter wel uitzonderingen op zoals bij
jeugdigen. Ook hangt van de aard van het grondrecht af of een grondrecht ook toekomt aan groepen
of rechtspersonen.
Hoofdstuk 4. Rechtsbescherming
4.1 Inleiding
Er is een groot aantal internationale en nationale organen dat een rol kan spelen bij de handhaving en
bescherming van de grondrechten. Rechtsbescherming op het gebied van de grondrechten kan als
een rechtstatelijke eis bij uitstek gelden, omdat het bestaan van grondrechten én rechtsbescherming
bij de onafhankelijke rechter beide elementen van de rechtsstaat zijn.
4.2 Instellingen en organen
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jurfis. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.99. You're not tied to anything after your purchase.
