Samenvatting Een beknopte geschiedenis van Nederland, James C. Kennedy blz. 212-304
139 views 3 purchases
Course
Moderne geschiedenis (GE1V13008)
Institution
Universiteit Utrecht (UU)
Book
Een beknopte geschiedenis van Nederland
Samenvatting van 'Een Beknopte Geschiedenis van Nederland' van James C. Kennedy van bladzijdes 212-304. Dit omvat een deel van hoofdstuk 4 (Afnemende Welvaart en Nieuwe Hoop, ), geheel hoofdstuk 5 (Bouwen aan een Natiestaat, ) en een deel van hoofdstuk 6 (Vooruitgang en Crisis, ). De samenvatting i...
Blz. 212-223
Stedelijk verval
Gevolgen economisch verval vanaf 1760:
● Hinder lokale handel
○ Gebrek aan innovatie
○ Hoge staatsschulde
○ Onoverzichtelijke bureaucratie
● Meer beroep op armenzorg en later vertrek uit de stad
● Toename zwervers en criminaliteit
In de zuidelijke Nederlanden (onder beheer van Oostenrijk) groeiden de handel en de
landbouw. Geleidelijk groeide de handel in andere delen van het land ook en waren de
eerste tekenen van industrialisatie al te zien.
Uiteindelijk bleek het echter vooral de landbouw te zijn die de economie weer op gang kon
brengen.
Lange periode van vrede in West-Europa -> bevolkingsgroei -> toenemende vraag naar
landbouwproducten -> stijgende prijzen
De Nederlandse economie kon goed aan de vraag voldoen. Deze ontwikkeling bood echter
niet veel aan de middenklasse en de verarmde inwoners van de vervallen steden. Zij gingen
zich verdiepen in de geschiedenis en identiteit van hun land. Beïnvloed door
verlichtingsideeën hoopten ze de neergang te stoppen door te streven naar een morele
heropleving van de natie.
Hoop op een betere toekomst
Het einde van de 18e eeuw kende een sterke civil society, waar gelijkgezinde burgers
samenkwamen in verenigingen en organisaties. Deze stelden zich ten doel om het
algemeen belang te bevorderen door onder meer de kunsten en wetenschappen te steunen.
Deze beweging beperkte zich niet tot de elites.
2 initiatieven probeerden landelijke netwerken te ontwikkelen om de problemen van het land
op te lossen
● De Oecumenische Tak van de Hollandse Maatschappij der Wetenschappen (1778)
probeerde de economische situatie te verbeteren, maar was niet erg succesvol
● De Maatschappij tot Nut van ‘t Algemeen (1784) had als doel scholen te stichten en
onderwijs toegankelijk te maken voor iedereen (vooral de arbeidersklasse)
De initiatieven kunnen niet expliciet verbonden worden aan politieke standpunten en lijken
meer gericht te zijn op het veranderen van de morele toon in de samenleving. Toch was het
niet helemaal apolitiek. De Nederlandse Verlichting werd gevormd binnen een Protestantse
Republiek, maar veel prominente hervormers werden buiten machtsposities gehouden,
ondanks hun rijkdom en netwerk.
De Amerikaanse Revolutie en de oorlog met Groot-Brittannië
Gebeurtenissen na 1775 zorgden voor oplopende politieke spanningen in de Republiek. De
hoofdoorzaak was de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog tegen GB. Officieel was de
Republiek neutraal, maar na verloop van tijd zouden Nederlanders zich op verschillende
terreinen bemoeien met het verloop van de oorlog.
Pro-Brits
● De stadhouder had goede banden met GB
● Veel Nederlanders waren principieel tegen de revolutie omdat ze verzet tegen het
wettige gezag afwezen
Pro-VS
● Winst in de illegale verkoop van munitie aan revolutionaire Amerikanen
, ● Nederlandse republikeinen (die moeite hadden met de stadhouder) steunden hun
strijd tegen de Britten en waren trots dat ze zich lieten inspireren door de Unie van
Utrecht
● Nederlandse kooplieden die lang in de schaduw van de dominante Britse kooplieden
hadden geopereerd
4e Engels-Nederlandse oorlog (1780)
● Oorzaak: Nederlandse kooplieden hielpen de Amerikanen zonder effectieve
interventie van de overheid
● Aanleiding: Nederland wilde zich aansluiten bij het Verbond van Gewapende
Neutraliteit, een coalitie om een eind te maken aan het doorzoeken en het in beslag
nemen van koopvaardijschepen door de Britse marine
De oorlog verliep voor de Republiek rampzalig. De stadhouder en de steden waren het niet
eens of er een sterke marine of sterke landsverdediging moest komen. Hierdoor werden
beiden verwaarloosd.
● De VOC en WIC konden niet handelen en gingen alleen door Franse hulp niet kopje
onder
● De havens werden geblokkeerd, waardoor handel zonder marine begeleiding zeer
riskant was. Hierdoor kwam de Nederlandse zeehandel vrijwel stil te liggen.
Na de oorlog verkeerde het land zich in crisis en begonnen sommigen te geloven dat alleen
radicale politieke hervormingen het land nog konden redden.
De patriottenbeweging en dreigende burgeroorlog
In 1781 schreef baron Joan Derk een pamflet ‘Aan het volk van Nederland’. Hierin stelde hij
Willem V verantwoordelijk voor de beklagenswaardige staat van de natie en deed hij een
beroep op alle Nederlanders om op te komen voor hun rechten. Dit bleek een katalysator te
zijn voor het consolideren van de opkomende patriotten. Zij richtten zich tegen de corrupte
instellingen van de Republiek, vooral in steden. Na het lanceren van een actieve politieke
perscampagne werden in 1783 de eerste milities opgericht. De Patriottenbeweging had
omvangrijke steun uit verschillende klassen, wat leidde tot meer democratisering van de
Nederlandse politiek. In 1785 ontnamen ze Willem V een deel van zijn macht en vluchtte hij
naar Gelderland. De Patriottenbeweging bereikte haar hoogtepunt in augustus 1786 toen
ongeveer 20.000 militieleden verkiezingen hielden in Utrecht voor het gemeentebestuur.
De Patriotten leken een eenheid te vormen, maar intern waren ze zeer verdeeld doordat er
een warboel aan belangen en doelstellingen was. Daarnaast moesten ze de strijd aangaan
met de oppositie van prinsgezinden. Er ontstond een nogal anarchistische situatie en
burgeroorlog kon nog maar net vermeden worden door het ingrijpen van GB en Pruisen. Zij
moedigden de stadhouder aan zijn macht te hervestigen, maar dat durfde hij niet. Zijn
vrouw, prinses Wilhelmina, ging in zijn plaats. Zij werd echter bij een controlepost gestopt en
gearresteerd. Ze riep de hulp in van haar broer, de Pruisische koning, die meteen soldaten
stuurde om Nederland binnen te vallen. Willem V werd weer in zijn macht hersteld.
Een nieuwe revolutionaire stroming
De wraak van de orangisten op de patriotten was niet mild en velen vluchtten het land uit.
Maar hun triomf leidde niet tot een hervorming van de republiek. De macht van de
stadhouder stelde weinig meer voor.
Het gevaar van opstand was nog niet geweken. In Frankrijk bereikte de revolutie in 1782
een radicale fase. Frankrijk verklaarde aan onder andere de Nederlandse stadhouder
oorlog. Vanaf dat moment hadden de Nederlandse patriotten plannen om een republiek uit
te roepen zodra de stadhouder verwijderd zou zijn. Tijdens de revolutie radicaliseerden veel
patriotten waardoor zij niet geïnteresseerd waren in het herstel van traditionele rechten,
maar een revolutionaire nieuwe orde.
, Na een lange strijd werden de zuidelijke Nederlanden ingenomen door Frankrijk en hadden
ze een open route naar de Republiek. In de winter van 1794 vroren de grote rivieren dicht,
waardoor de natuurlijke barrière waarop de stadhouder en zijn bondgenoten hadden
vertrouwd verdween. In januari vluchtte Willem V het land uit en kwam zijn zetel in handen
van de buitenlandse vijand en binnenlandse tegenstanders.
H5 Bouwen aan een natiestaat (1795-1870)
Franse overheersing (1795-1813)
Nederlandse Revoluties
Nederlandse revolutionairen weken af van de revolutionairen in Amerika en Frankrijk door
de afwezigheid van geweld of een schrikbewind. Ook in de jaren na de revolutie werd de
Bataafse Republiek gekenmerkt door de wil tot terughoudendheid.
Maar 1795 bracht niet overal in Nederland dezelfde veranderingen. Dat jaar brak een
slavenopstand uit op Curaçao. De opstand werd snel neergeslagen en de slavernij werd niet
afgeschaft. Wel werden nieuwe regels ingevoerd die de werkomstandigheden moesten
verbeteren.
Negatieve gevolgen revolutie
● Engeland was bang dat de Nederlandse koloniën in de handen van Frankrijk zouden
vallen en besloot tijdelijk het gezag over te nemen. Uiteindelijk namen ze
verschillende Nederlandse koloniën in.
● De Fransen dwongen Nederlanders te betalen voor de kosten van de bevrijding en
om Vlaanderen en Limburg over te dragen in het Verdrag van Den Haag.
○ Overheidsstructuren werden gewijzigd en speciale privileges werden
afgeschaft
○ Kloosters en abdijen werden gesloten waardoor de kerk werd gedwongen
ondergronds te gaan
○ Dienstplicht, die weinig rekruten overleefden
In 1798 leek het er even op dat dit zou leiden tot opstand, maar er kwam meer rust
nadat Napoleon aantrad en vooral na het tekenen van het Concordaat (1801)
waardoor het conflict met de kerk eindigde.
Napoleon’s regering (1799-1814) leidde tot veel bestuurlijke hervormingen in niet
alleen het zuiden, maar ook het noorden. De lokale regio’s werden beter bestuurd en
de onrust op het platteland werd de kop in gedrukt met strenge maatregelen en
effectievere politiemacht.
1975 bracht een grote golf van enthousiasme voor de toekomst. Dit werd echter getemperd
door de hoge belastingen en schadevergoedingen die het verdrag met Frankrijk met zich
meebracht, want Nederland had al een hoge staatsschuld. Maar de Franse bemoeienis met
het binnenlandse beleid was zeer terughoudend
● Nederlandse patriotten hadden Franse revolutionairen gesteund
● Fransen wilden vervreemding voorkomen en dit nog welvarende land als bondgenoot
kunnen gebruiken
Veel inwoners hadden zich onderdrukt gevoeld door de Oranjes en waren verheugd over de
ontwikkelingen.
Een gefaald politiek experiment
De revolutionaire Bataven waren het aanvankelijk over een aantal belangrijke zaken met
elkaar eens. Er was gelijkheid voor de wet en bijna alle mannen boven de 20 mochten
stemmen. Daarnaast speelden religie en afkomst geen rol meer als criterium om te
stemmen. De democratische effecten waren na de verkiezingen meteen zichtbaar: ruim een
kwart van de Nationale Vergadering bestond uit handels- en ambachtsmannen. Ook Joden
werden door een wet in 1796 dezelfde rechten als andere burgers.
De revolutie ontketende een debat over de inrichting van de nieuwe staat. Maar de
praktische politiek bleek een teleurstelling. De Nationale Vergadering was diep verdeeld en
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lfem. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.24. You're not tied to anything after your purchase.
