Summary
geschiedenis samenvatting havo 5
- Course
- Level
alles van havo 5 examen stof
[Show more]
Seller
Follow
salouathaki
Content preview
Geschiedenis, Yasmina HooijmansTijd van :
Jagers en boeren Tot 3000 v.Chr.
Grieken en romeinen 3000 – 500
Monniken en ridders 500 – 1000
Steden en staten 1000 – 1500
Ontdekkers en hervormers 1500 – 1600
Regenten en vorsten 1600 – 1700
Pruiken en revoluties 1700 – 1800
Burgers en stoommachines 180 – 1900
Wereldoorlogen 1900 – 1950
Televisie en computers 1950 – heden
Periodes :
Prehistorie Tot 3000 v.Chr.
Oudheid 3000 v.Chr. tot 500
Middeleeuwen 500 – 1500
Vroegmoderne tijd 1500 – 1800
Moderne tijd 1800 tot nu
,Geschiedenis, Yasmina Hooijmans
Tijdvak 5
Tijd van ontdekkers en hervormers
1500-1600
Vroegmoderne tijd (renaissance)
18. het begin van de Europese overzeese expansie:
In de 15e eeuw beperkte het wereldbeeld van de Europeanen zich tot Europa, Noord-Afrika en kleine
delen van Azië. In de late middeleeuwen werd de handel steeds internationaler.
Veranderingen in de 15e eeuw:
− Groeiende behoefte om India te bereiken over zee
(Landroutes waren in handen van de Arabieren en
Turken, waardoor specerijen erg duur waren)
- Groeiende twijfel over de OT-vorm van de aarde
‘Wetenschappelijke’ behoefte om de bolvorm van de aarde te ‘bewijzen’.
Motieven ontdekkingsreis:
− Nieuwsgierigheid naar onbekende werelden
− Verspreiding van het christendom
− Handelsroute naar Azië vinden (voor specerijen etc.)
Eerst ging alles over land en was het heel duur om specerijen te krijgen dus daarom moesten
ze wel een andere route vinden. Ook was Europa simpelweg achterlijk want er was amper
iets, daarom ging men op reis.
Ook in de 15e eeuw, maakten de Turks-Osmaanse veroveringen een einde aan de Europese handel in
het oostelijk Middellandse Zeegebied. Op zoek naar goud en om specerijen uit Oost-Azië te halen
Verkenden Portugezen en Spanjaarden als eersten de kusten van Afrika, Azië en Amerika.
Spanjaarden en Portugezen veroverden grote delen van Amerika waar ze kolonies stichtten. De
Indiaanse bevolking kwam grotendeels om. Aan het einde van de 16e eeuw reisden ook
Nederlanders, Engelsen en Fransen naar Oost-Azië. Langs de Afrikaanse en Aziatische kusten
Stichtten Europeanen versterkte handelsposten. Tussen de vier werelddelen kwam een uitwisseling
Van personen, goederen en culturen op gang.
Gevolgen van de ontdekkingsreizen:
1. Verspreiding van volkeren over de verschillende werelddelen
2. Begin met het uitmoorden van Indianen, Aboriginals enz.
3. Begin van de wereldhandel (uitwisseling van nieuwe producten)
4. Europeanen stichten handelsposten en koloniën in Amerika en Azië
,Geschiedenis, Yasmina Hooijmans
19. het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een
nieuwe wetenschappelijke belangstelling:
Middeleeuws (beperkte) wereldbeeld: Nieuw mens- en wereldbeeld
- God is de Schepper en heeft de wereld - Memento Mori (= gedenk te sterven)
en de mens geschapen wordt vervangen door Carpe Diem (=
- De mens is nietig (Memento Mori – pluk de dag) dat wil zeggen: een mens
‘Denk eraan, je gaat dood’) moet ook op aarde leven en mag ervan
- De wereld is een platte ronde schijf met genieten
drie werelddelen
Veranderingen in de 16e eeuw:
De renaissance is een periode van 1500-1600 in de Europese geschiedenis. Tijdens deze periode
kregen de mensen op nieuw belangstelling voor de wetenschap en kunst van de klassieke oudheid.
Daarom wordt er ook wel gesproken van de wedergeboorte (= renaissance) van de oudheid. Tijdens
de renaissance verandert het denken in Europa. Men gaat kritisch denken en stelt de mens centraal.
Deze denkstroom noemen we het humanisme. Vanaf de renaissance wordt het individu steeds
belangrijker (nu nog steeds).
Wereldbeeld = het beeld dat iemand heeft van de wereld.
Dat wordt bepaald door: je leeftijd, de plek waar je geboren wordt, religie, tijd waarin je leeft, de
reizen die je maakt, ervaring, hoe rijk je bent, je omgeving, klimaat en je opleiding.
Je wereldbeeld en standplaatsgebondenheid (h1) hangen samen.
Mensbeeld = het beeld wat je van jezelf hebt.
In de middeleeuwen zag men zich als een groep. Bijvoorbeeld wij zijn christenen. Ook vonden ze in
die tijd dat god alles deed. Als iemand een schilderij maakte zette ze hun naam er niet onder. “Ik heb
het schilderij gemaakt, maar god heeft mij gemaakt dus eigenlijk heeft god dit schilderij gemaakt.”
Maar in de renaissance veranderde dat mensbeeld. Men werd individueler. En nu zette ze dus wel
hun handtekening eronder. “God heeft mij dit talent gegeven en ik ben er trots op.
Gevolgen van de Renaissance:
1. De (schilder-) kunst veranderde: meer realisme, beter perspectief en minder religieuze
thematiek.
2. Veranderd mensbeeld: de mens komt centraal te staan en niet god
(Bijv. naam onder schilderij, zelfportretten) (tevens opkomst van het Humanisme –
Erasmus en Thomas More).
3. Opleving van de wetenschappelijke belangstelling.
4. Veranderd wereldbeeld: de zon is centrum en de aarde draait om de zon.
20. de hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid:
Erfgoed = cultuurgoed dat is overgebleven uit eerdere tijden.
Voorbeelden: architectuur, wetenschappelijk denken, kritisch denken, humanisme
, Geschiedenis, Yasmina Hooijmans
De herboren interesse voor de Grieks-Romeinse cultuur uitte zich in een meer wereldlijke
en realistische schilder- en beeldhouwkunst, de toepassing van de klassieke vormentaal in
de bouwkunst en de bestudering van klassieke teksten door humanisten.
21. de protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot
gevolg had.
Gedurende de renaissance ging men kritisch denken. Men dacht ook kritisch na over religie. Er
werden vragen gesteld over god (“wat betekend god voor mij”), de bijbel (“wat betekend de bijbel
voor mij”) en de organisatie van de kerk (“is er wel organisatie nodig voor de kerk”). Sommige
denkers als Erasmus, Luther, en Calvijn wilde de rooms-katholieke kerk hervormen/reformeren. De
groep van mensen die de kerk wilde hervormen noemen we de reformatie. De paus stond niet open
voor de kritiek van de hervormers en gooit hun uit de kerk. Er ontstond een nieuwe stroming in het
christendom: het protestantisme. De rooms-katholieke kerk reageerde op de reformatie met de
contra-reformatie: inquisitie, betere opleiding voor priesters en het celibaat beter controleren.
De paus gooide Luther uit de kerk om rust te bewaren (de paus zou zijn fouten nooit toegeven) maar
daardoor kwam er een splitsing in de kerk omdat Luther aanhangers had.
Standpunten Erasmus:
− De bijbel was niet goed Latijns.
− De kerk mag nooit spitsen
Erasmus was een man die goed Latijns kon en hij zag dat er veel taalfouten in de Bijbel stonden.
Daarom vertaalde hij de bijbel opnieuw maar de katholieke kerk stond daar niet voor open.
Ook was hij van mening dat de kerk nooit opgesplitst mag worden, maar dat gebeurde uiteindelijk
wel met het protestantisme.
Standpunten Luther:
− De preek moet in de landstaal zodat iedereen het verstaat
− En de bijbel ook zodat wanneer de priesters voorlezen, weten ze in ieder geval wel wat ze
lezen.
− Stoppen met aflaten verkopen! Alleen god kan bepalen wie er in de hemel komt.
− De 95 geboden. (Doel: de kerk verbeteren)
Standpunten Calvijn:
− Ook de preek en de bijbel moet van Calvijn in de landstaal om dezelfde redenen.
− Predestinatieleer: je lot wordt al door god bepaald voordat je geboren bent.
− Godvrezend: je hele leven bang leven omdat ze bang zijn dat ze naar de hel gestuurd
worden.
− Gods wegen zijn ondoorgrondelijk.
− Soberheid
− Geloof staat boven de staat.
− Woord van god.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller salouathaki. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.08. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53068 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now