Class notes
Hoorcolleges Verdieping Strafprocesrecht
- Course
- Institution
Uitgewerkte hoorcollege aantekeningen van het vak Verdieping Strafprocesrecht.
[Show more]
Seller
Follow
mirtehaanappel
Reviews received
Content preview
HC Verdieping StrafprocesrechtUniversiteit Maastricht
2022/2023
Week 1 – kennisclip: het karakter van het Nederlands strafproces
Geschiedenis strafprocedure
Van belang is het verschil tussen inquisitoire en accusatoire verschillen. Dit verrschil heeft
niet altijd bestaan. In de vroege Middeleeuwen waren de stelsels in West Europa min of
meer homogeen.
- Indien je iemand op heterdaad betraptte citizen’s assassination.
- Anders had je een formele aanklacht door slachtoffer/nabestaanden nodig. Je had
dan wel iets van bewijs nodig, maar er was geen rationele evaluatie vanhet bewijs.
- Andere optie was het afleggen van een plechtige eed samen met oath-helpers of de
goddelijke beproeving. Denk aan een-op-een gevecht tussen dader en slachtoffer.
Degene die won werd door God in zijn gelijk gesteld.
Oorsprong inquisitoir proces
In continentaal Europa begon men de goddelijke proeven te wantrouwen. De kerk besloot in
1250 dat hun eigen priesters niet meer aan zo’n goddelijke proef mochten worden
onderworpen. Dus geen ordeals meer voor priesters. Er moest onderzoek worden gedaan,
en dit onderzoek werd toevertrouwd aan een ‘vertrouweling’. Het bestond uit het verhoor
van de verdachte en getuigen. Deze werden schriftelijk vastgelegd in verklaringen. En er
werd besloten o.b.v. het ‘dossier’.
Dit onderzoek werd ook wel ‘inquisitie’ genoemd en vormt de basis van ons inquisitoire
systeem. Ook koningen en prinsen van allerlei landen werden geïnspireerd door de kerk en
zij namen dit inquisitoir proces over.
Oorsprong accusatoir proces
In Engeland vond een ander proces plaats. In plaats van zo’n inquisitoir systeem verzamelde
men een groepje lokale burgers, en zij moesten onder eed bepalen of iemand schuldig was
of niet. Dit hoefde niet per se op basis van bewijsmateriaal, het kon ook op basis van
geruchten. De beschuldiging staat centraal. De rechtbank verricht geen onderzoek, hij hoort
de aanklacht aan en beslist vervolgens.
Eerst kon het accusatoir systeem als “wreed” worden betiteld. Maar dit veranderde, het
werd rationeler:
- Partijen mogen getuigen oproepen
Terwijl het inquisitoir systeem verslechterde:
Er kwam een nadruk te liggen op de bekentenis. Er kwam een systematisch gebruik
van martelingen om zo’n bekentenis te ontlokken.
1
, Het opsporingsonderzoek vond achter gesloten deuren plaats, behalve de straf. Die
werd publiekelijk uitgevoerd.
Er was geen scherp onderscheid tussen rechter en aanklager. Het onderzoek lag in
handen van de rechter.
Vanaf de 17e eeuw (Verlichting) worden mensen kritisch op het eigen stelsel. Men
keek met steeds meer bewondering naar Engelenad. De Engelsen hadden een
systeem waarvoor martelingen niet nodig waren.
Procedurele modellen
Het zijn modellen, geen enkel rechtssysteem is volledig accusatoir of inquisitoir.
Accusatoir:
o Partijen verzamelen het bewijs.
o De Staat voorziet in een structuur en een onafhankelijke arbiter.
o Centraal staat de zoektocht naar de formele waarheid. Men streeft naar
vaststelling van een voor partijen aanvaardbare waarheid.
Inquisitoir:
o De verdachte is voorwerp van onderzoek.
o De Staat verzamelt het bewijs.
o Men streeft naar het vinden van de materiële waarheid.
Procedurele vs. materiële waarheid
Procedurele waarheid: men vertrouwt erop dat de waarheid in een rechtsstrijd tussen
gelijkwaardige partijen wel ‘boven komt drijven’. Door de verschillende perspectieven kan
de jury achterhalen wat er is gebeurd.
In inquisitoire stelsels beoogt men juist de materiële waarheid te vinden. Nuancering: we
willen de materiële waarheid vinden, maar niet ten koste van alles.
- Rechtsbescherming van verdachten, ze zijn niet enkel meer voorwerp van onderzoek.
Ze kunnen zichzelf verdedigen.
- We achten belang aan de voortvarendheid van de procedure. Procedures moeten
niet eindeloos voortduren, op een bepaalt moment is het voldoende. Dan moet het
binnen een redelijke termijn worden afgedaan.
- Vaker verschijningsvormen die wijzen op acceptatie van de formele waarheid. Denk
aan de strafbeschikking en de transactie.
Hoeveel ‘waarheid’ is voldoende? 100% zekerheid heb je zelden, we accepteren een bepaalt
foutenpercentage.
Waar zijn meer verschillen zichtbaar?
Mondeling bewijs staat centraal (accusatoir) vs. papieren bewijs (inquisitoir).
‘Cross-examination’ van getuigen (accusatoir stelsel). Getuigen worden aan een
scherp verhoor onderworpen. Getuigen kunnen in inquisitoire stelsels wel worden
ondervraagd, maar dit zal veeleer door rechter zelf gedaan worden.
‘Plea bargaining’
De rol van de rechter: actief of passief. In accusatoir stelsels is deze passief, en in
inquisitoire stelsels veel actiever.
2
, Jury als beslisser in accusatoir stelsels. Wanneer een jury moet beslissen gelden er
ook andere bewijstoelatingsregels. Leken kunnen zich meer door emoties laten
beïnvloeden.
Verschil in een zitting die publiek toegankelijk is of achter gesloten deuren. In de
voorfase zie je dat dit in inquisitoire stelsels veelal achter gesloten deuren
plaatsvindt.
In de praktijk zie je dat er eigenlijk geen puur accusatoir of puur inquisitoire modellen meer
zijn.
Nederland
We kennen in Nederland een ‘gematigd inquisitoir’ stelsel. We hebben ook wat accusatoire
trekken geadapteerd.
We zijn op zoek naar de materiële waarheid. Dit zie je terug in de bewijsminima
bijvoorbeeld.
We kennen een actieve rechter.
We kennen geen jury-systeem. Daarnaast kennen we het concept van een private
prosecutor ook niet in Nederland. Burgers hebben hier geen rol in, het OM heeft het
vervolgingsmonopolie.
De magistratelijke rol van de OvJ. Dit houdt in dat de OvJ niet de ‘tegenstander’ van
de verdachte is, hij kan ook ontlastend bewijs aanleveren of aan het licht brengen. Hij
is immers op zoek naar de materiële waarheid.
Waar zijn we dan wel meer accusatoir in geworden? In de erkenning van de verdachte als
procespartij, denk aan:
o Het zwijgrecht
o De rechtsbijstand
o Het ondervragingsrecht
Tijdens opsporingsfase is het Nederlandse stelsel meer inquisitoir (‘gematigd inquisitoir’),
maar tijdens de zitting wordt het meer accusatoir (‘gematigd accusatoir’).
Beraadslaging en uitspraak
Wat gebeurt er tijdens de beraadslaging? De rechters trekken zich terug in de raadkamer en
komen met één gefundeerde mening. Ook al zijn ze het bij aanvang wellicht oneens, ze
komen toch met één uitspraak. Wij kennen in Nederland niet zoiets als dissenting opinions.
Dit zie je wel vaker teug in Angelsaksische landen.
Rechter moeten verplicht motiveren, dit is een waarborg voor rationele beslissingen. Het
oordeel moet op rationaliteit en plausibele uitleg van de feiten gebaseerd zijn. Ook hier zien
we een verschil met jury-stelsels: wanneer een uitspraak wordt geleverd door juryleden dan
hoeven zij enkel de uitkomst van hun overleg uit te geven, ze hoeven dit niet nader te
motiveren.
De efficiëntie van het Nederlandse strafproces
Het Nederlandse strafproces is enorm efficiënt. Waardoor komt dit?
3
, We kennen het opportuniteitsbeginsel. We hebben beperkte capaciteitit, we kunnen
bepaalde zaken prioriteren.
Dit komt ook door het papieren-karakter (ook steeds meer digitale) van ons
strafproces.
De verdachte kan de voortgang van zo’n procedure lastig blokkeren. Een verdachte
kan ook bij verstek worden veroordeeld, zelfs in zware zaken. Zolang de dagvaarding
maar goed is betekend.
De bezetting van de Kamer kan wisselen. Rechters kunnen ‘vervangen’ worden en de
zaak kan dan worden voortgezet.
Vormfouten leiden niet snel tot echte problemen. We hebben hier allerlei
oplossingen voor gevonden. Het wordt verdisconteerd in de straf bijvoorbeeld.
Het hoger beroep wordt steeds verder afgebouwd of gestroomlijnd.
Is efficiëntie altijd goed? Klip noemt dit ‘de kwetsbaarheid van de maakbaarheid’.
- Rechters zien of horen zelden de originele bewijsbron. Een getuige doet niet altijd
zijn verhaal ter zitting.
- We leunen sterk op de professionaliteit van de procesdeelnemers, van bijvoorbeeld
politiemensen en advocaten.
- De verdediging kan moeilijk ageren. Wanneer getuigen niet op zitting hoeven te
verschijnen is het lastiger om hen te ondervragen.
- Dit alles kan het groot risico op fouten beslissingen vergroten.
Modernisering Strafvordering
Het is in 2015 begonnen met een voorstel van Ivo Opstelten. Het doel is om te komen tot
een nieuw gemoderniseerd Wetboek van Strafvordering. De rechtswetenschap wordt
geconsulteerd: eenieder die een belang heeft bij dit strafproces kan inbreng indienen voor
dit project. Het is een meerjarenproject en het nieuwe wetboek zal in tranches worden
ingevoerd. Dit wetboek zal bestaan uit 8 boeken.
Van belang is dat we geen integrale stelselherziening beogen, het is slechts een
moderniseringsoperatie. De belangrijkste uitgangspunten en rechtsbeginselen blijven
gehandhaafd. Denk bijvoorbeeld aan: professionele rechters, het vervolgingsmonopolie van
het OM en het opportuniteitsbeginsel. Deze blijven na Modernisering nog bestaan.
Toch gaat er wel het een en ander veranderen. Waarom was dat nu nodig? Het Wetboek van
Strafvordering dateert uit 1926 en is door alle opeenvolgende wijzigingen onoverzichtelijk
geworden. In de loop der jaren zijn allerlei nieuwe ontwikkelingen in het Wetboek
opgenomen, denk aan DNA-bewijs bijvoorbeeld. Daarnaast wordt van de gelegenheid
gebruik gemaakt om het rechtersrecht te codificeren. Denk bijvoorbeeld aan de regels van
de bewijsminima, deze zullen in een bepaling worden opgenomen.
Memorie van Toelichting boek 1:
- De doelstellingen van het strafproces zijn verbreed. Nog steeds is de belangrijkste
doelstelling om onschuldigen met rust te laten, en de schuldigen te bestraffen. Maar
daarnaast hebben we veel meer oog gekregen voor rechtsbescherming van de
verdachten en slachtoffers. Deze worden nu ook gecodificeerd.
- De aard van criminaliteit en strafrechtelijke sancties is veranderd. Denk aan
cybercrime, terrorisme en georganiseerde criminaliteit.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller mirtehaanappel. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.75. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67474 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now