Summary
Samenvatting minor groepsdynamica - OGW1
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting minor groepsdynamica - OGW1
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
marijntijhuis
Reviews received
Content preview
Samenvatting minor groepsdynamica WindesheimIk in de wij
H2: Introductie
2.1 Via een veilig leerklimaat naar Possibility Atmosphere
Goede lessen kenmerken zich doorgaans doordat er een balans ontstaat tussen vakinhoudelijke
doelen, onderlinge relaties, regels en afspraken, en fysieke omstandigheden. Als dat evenwicht er is,
dan heeft dat effect op enerzijds het waarneembare gedrag en de prestaties van de leerlingen, en
anderzijds op de beleving en waardering van de leerlingen. Er ontstaat een wisselwerken tussen de
zogeheten ‘boven- en onderstroom’.
Er is een onderscheid tussen een veilig leerklimaat en een Possibility Atmosphere. Een leraar heeft
in elk geval de verantwoordelijkheid om voor iedereen een veilig leer- en leefklimaat te scheppen
waarin leerlingen zich veilig voelen en leren, ontdekken, fouten maken en samenwerken mogelijk
worden. De eerste term zegt iets over de ondergrens van de sfeer; het zijn minimale voorwaardelijke
omstandigheden om leren en onderwijs verzorgen mogelijk te maken.
Leerlingen zijn elkaar niet tot last in een veilig leer- en leefklimaat, bij een goede Possibility
Atmosphere ontstaat er bovendien een sfeer waarin sprake is van synergie en is de samenkomst van
de mensen een verrijking voor zowel het individu als de hele groep. In het onderwijs is te denken aan
regels en afspraken die zorgen voor duidelijkheid en structuur, ook de inhoud sluit aan bij het niveau
van de leerling(en) en voldoende uitdaging hierbij, de onderlinge relaties leiden tot een ‘1 + 1 = 3
situatie’. Dat wil niet zeggen dat er geen conflicten zijn. Wel in hoeverre er verschillen mogen zijn
onderling en hoe met conflicten worden omgegaan. Het is belangrijk dat: je op elkaar afstemt, in
contact blijft en respect hebt voor elkaars mening. Deze Possibility Atmosphere is verbonden aan het
reflecteren op je eigen handelen Dit doet een leerkracht voortdurend (voor leerproces, inhoud les en
welbevinden leerlingen en eigen welbevinden).
Een leraar die symptomen van een onveilige groep waarneemt, ervaart bijv. veel onrust, ondermaats
presteren, pesten of juist een stille klas bij het stellen van vragen. Soms moet je dan een
‘paracetamol’ gebruiken om de rust te herstellen (leerlingen de klas uit sturen). De vraag is echter of
het op de lange termijn effect heeft. Het eruit sturen leidt tot contactverlies met deze leerling en kost
later extra inspanning om dit contact weer te herstellen.
2.2 Samenvatting
Al bij de aanvang van het schooljaar is het van belang om aandacht te besteden aan het
groepsproces. Leerlingen kennen elkaar en jou als nieuwe leraar niet of nog niet goed en zullen
opzoek gaan naar hun plek in de groep. Vanaf de start van het schooljaarhoud je als leraar de vinger
aan de pols. Je stuurt bij als er geen goede Possibility Atmosphere dreigt te ontstaan. er kunnen
symptomen van onveiligheid of problemen met de groepsdynamiek zichtbaar worden.
Symptoombestrijding kan op korte termijn noodzakelijk en nuttig zijn. Het is meestal goed om meer
te weten te komen en uit te zoeken wat er aan de hand is (met lln. en groep). Na de constatering van
de gedragingen volgt er een fase met systematische handelingen door de leraar. Men noemt dit het
in kaart brengen van de groepsdynamiek. Het verzamelen doe je aan de hand van: onafhankelijke
gegevens, concreet gedrag en gevoelsmatige indrukken.
Daarna volgt het moment dat op basis van de gegevens de leraar weet wat er groepsdynamisch aan
de hand is. De gegevens leiden naar een informele leider die met zijn gedrag en invloed veel
onveiligheid veroorzaakt. Uiteraard is het zo dat als de effecten heftig zijn, ‘paracetamol’ ingezet kan
,Samenvatting minor groepsdynamica Windesheim
worden. Daarna kan er bedachtzaam en gestructureerd te werk gegaan worden. Dus beïnvloed de
groep met een DOEL en een PLAN. Veel leraren weten welk gedrag zij niet meer willen zien in de les,
maar laten een positief doel links liggen, waarmee naar een doel toegewerkt kan worden.
Om je doel te realiseren ga je in je plan van aanpak opnemen welke interventie(s) noodzakelijk zijn.
Deze interventie(s) moeten haalbaar zijn voor de betrokken leerkracht(en) en de leerlingen binnen de
lessen. Elke interventie moet gericht zijn op inclusie: iedereen telt mee in de klas. Een groep die niet
lekker draait heeft behoefte aan duidelijkheid, herkenbaarheid en structuur. Die structuur en
herkenbaarheid ontstaat wanneer de leraren op een vergelijkbare manier met de klas omgaan. Als de
leraren onderling (met afspraken) op een lijn liggen, dan zul je bij de leerlingen zien en horen: “Zo
doen we dat nu eenmaal op deze school”, deze uitspraak/besef zal dan toenemen. Er ontstaat zo een
draagkracht voor de gewenste normen, waarden, regels en het gedrag. Om te controleren of het plan
van aanpak gewerkt heeft, houd je de vinger aan de pols en controleer je na een aantal weken of er
een verbetering is. Dit doe je met hetzelfde instrument als de fase ‘in kaart brengen’. Zo komt er een
proces van afstemming en bijstelling.
De kans op een succesvolle interventie en blijvende verbetering van de Possibility Atmosphere neemt
enorm toe als alle collega’s die lesgeven aan de betreffende klas meedoen. Door zo veel mogelijk op
één lijn te liggen, is er ook meer zicht op het ‘Spel om de Ruimte’ en de leraren weten na jaren erna
veel preventiever te werk te gaan. De kans op een goede Possibility Atmosphere vanaf de start van
het jaar wordt zo vergroot en bijsturen kan gerichter en sneller gebeuren.
Hoofdstuk 3
De volgende punten kunnen worden in gezet om een goede PA te vormen;
· Onafhankelijke gegevens vanuit gerichte observaties, interviews, bestuderen van
documentatie en afname vragenlijsten;
· Concreet gedrag waarop de focus ligt op het waarnemen;
· Gevoelsmatige Indrukken die vragen om zelfkennis en reflectie.
Bedenk als leerkracht voor de start van het schooljaar hoe je PA in elkaar wilt hebben steken, besteed
aandacht aan;
· De samenstelling van de klas, dat gebaseerd kan zijn op woonplaats of culturele/sociaal-
emotionele achtergrond;
· Gedrag herkenning en ruimte geven zodat iedereen, dus juf en lln, tevreden is;
· Structuur met heldere regels;
· Voorleven van gewenste normen en juist en consequent toepassen van de regels;
· Afstemming contact en relatie opbouw met de klas en individuen;
· Aanbod inhoud van de lessen, bepalen complexiteit van de lesstof en het werktempo.
Denk direct aan hoe je een klas opstart om de gewenste PA te vormen, kinderen reageren vanuit
ervaringen (positief en negatief) en motieven (actief of afwachtend). Vanuit dit punt ontstaat het spel
van ruimte waarbij leerlingen hun territorium zoeken. Dit kan ook vanuit introductiedagen of
dergelijke, het risico is echter dat normen worden ‘gesaboteerd’. De start van de lessen hangt af van
de werkwijze, visie en achtergrond van de school, het is belangrijk dat de begeleiders op één lijn
,Samenvatting minor groepsdynamica Windesheim
zitten, het is context- en voorkeurafhankelijk. Ook de keuze van interventies en methoden is van
belang.
De mate dat hier aandacht aan besteed wordt hangt af van een aantal factoren: Nieuwe
samenstelling van de groep, nieuwe leraar, andere werkwijze etc. Als leerkracht kun je reflecteren op
je eigen voorkeuren, normen, waarden, motieven en lesgeefstijl om bij te dragen aan een positef PA.
Zoek naar de ideale mix!
Groepsdynamiek is op drie manieren in kaart te brengen:
1. Observeren, inzet van waarnemen waarbij je achtergrond altijd meespeelt. Het is niet
hetzelfde maar je kunt niet observeren zonder waar te nemen. Observeren is opzettelijk,
doelgericht en systematisch. Kijk niet met de inhoudelijke bril maar gestructureerd naar de
dynamiek, je kunt ook snel zien wat je al had verwacht en kijk je niet maar probeer je te
herkennen (=cognitieve dissonantie). Er kan een groepsdynamische observatieles ingezet
worden: een activiteit passende bij de leeftijd, afgestemd op het niveau van de groep en een
haalbaar maar uitdagend lesdoel.
2. Het Kijkschema Groepsdynamisch Werken brengt de dynamiek gefaseerd in beeld om daarna
een analyse te maken voor een gerichte en duurzame interventie. In kaart brengen is om
symptomen te signaleren van een onprettige sfeer in de klas, zoals onrust, slechte focus,
pesten, ondermaats presteren etc.
- Stap 1: Wat roept de klas op en Concreet waarneembaar gedrag gaat over individuen en
de klas, maar ook de communicatie onderling en met de leerkracht. Tijdens welke vakken
komt dit aan het licht? Kijk objectief
- Stap 2: De wijze waarop ruimte genomen wordt en Ruimte nemers & Ruimte gevers is het
fysiek, verbaal of non-verbaal? Dit laatste kan vanuit uiterlijk, lichaamstaal of zelfs
reputatie. Inventariseer de ruimte gevers en –nemers om een beeld te krijgen van de klas.
Echter, een lln die opvalt en aanwezig is hoeft niet de meeste invloed te hebben.
- Stap 3: Waarnemen van de normen en de Normdrager en is hij/zij een strijder, strateeg,
vermijder of geen? De dominante norm is te achterhalen door:
1. Apenrots indeling 3-D sociogram, bovenaan staat de meest invloedrijke leerling, daaronder
leerlingen die minder invloed hebben en onder de Lastlijn staan leerlingen die te weinig
invloed hebben en/of zich niet prettig voelen in de groep. Splits opvallen en overlastgevend
gedrag van invloed;
2. Welke norm is het meest voorschrijvend of dominant (rode Normlijn) zoals ‘status is
belangrijker dan resultaat’ of ‘ik bepaal’ en ‘zie mij’. De dominante norm kun je aan het
opvallende gedrag koppelen waarop je vervolgens bepaald of het tot last leidt en zo ja bij wie.
Is er sprake van pairing off, wordt er gepest of dergelijke?
3. Normdrager bepalen, wie is het en wat voor soort is hij of zij? Wie wil erbij horen oftewel wie
zijn de Meelopers?
1/10 klassen die niet lekker draaien na 6 weken heeft geen of meerdere normdragers. 1/10 tot 2/10
klassen die niet lekker draaien heeft een Strijder. Een Strijder is een aanvoerder die de meeste ruimte
neemt en het niet tolereert als iemand anders dat doet. 5/10 tot 6/10 klassen die niet lekker loopt is
er sprake van een strateeg. Een Strateeg komt het vaakste voor, maar is ingewikkeld te herkennen en
te signaleren. Zowel een Strateeg als een Vermijder blijven onder de radar, de kinderen die bij hen
, Samenvatting minor groepsdynamica Windesheim
willen horen veroorzaken vaak meer overlast dan de normdrager. Een Strateeg stopt vaak net op tijd
en laat dan het gewenste (sociale) gedrag zien. Hij wordt niet snel betrapt op zijn ongewenste gedrag.
1/10 tot 2/10 klassen die niet lekker draait heeft een Vermijder. Een Vermijder blijft ondergronds uit
contact met de leraar en valt nauwelijks op. In vrije situaties valt zijn positie meer op. De Normdrager
heeft invloed op de PA, ook als deze positief is, zijn intentie is vrijwel nooit slecht. Het is belangrijk om
de intentie en het onderliggende motief te begrijpen voor een goede analyse.
Onafhankelijke gegevens verzamelen kan ook door:
1. Enquêtes en vragenlijsten: Verschillende meetinstrumenten: SAQI en VL vragen naar de
mening en ervaring van leerlingen; VIL breng tin kaar hoe de leerlingen de leraar ervaren en
is gebaseerd op de Roos van Leary; De SST brengt het gevoelsniveau impliciet in kaart;
2. Interview en gesprekken: Zowel voor of na de les en het vereist vertrouwen, soms moet her
herhaald worden over een aantal weken om contact te krijgen met een individu. Er wordt
vaak voor een semi-gestructureerd gesprek gekozen, dit geeft richting en zoekt naar de
nodige antwoorden maar ook ruimte. Van belang is om empathisch te reageren, door te
vragen, open vragen te stellen, zwijgen en andere luistervaardigheden toe te passen. Houdt
rekening met de achterliggende problematiek, handel zorgvuldig en professioneel;
3. Observeren: Inzet van camera is gewenst, turf hoe vaak een leerling met een andere leerling
in gesprek raakt/een vraag stelt aan de leraar/opstaat om te lopen/een lesverstoring
veroorzaakt etc. Observeer op verschillende tijdstippen door een open-, gestructureerde- of
semi-gestructureerde observatie te doen;
4. Dossiers: Het risico is stigmatisering maar het geeft een beeld van een leerling.
Een indruk bestaat uit een snelle scan van het lichaam, de houding en de beweging van een ander. Je
gedrag heeft een berichtwaarde, de manier waarop jij je gedraagt heeft invloed op anderen.
De 6 rollen van de leraar van Martie Slooter:
1. Gastheer/-vrouw = Leerlingen ontvangen, contact maken en de les starten;
2. De Presentator = Aandacht vragen, vangen en vasthouden;
3. De Didacticus = Instructie geven, inhoud van de lesstof op maat; differentiëren en uitbreiden,
aansprekende en afwisselende werkvormen, lengte van de werkvormen, tempo van de les;
4. De Pedagoog = Contact maken, orde houden, veilige sfeer neerzetten en vasthouden,
groepsdynamisch observeren en analyseren;
5. De Afsluiter = Les afsluiten met huiswerk, evaluatie en afronding;
6. De Coach = Individuele gesprekken voeren, Observeren en verdiepende vragen stellen,
reflecteren met leerling op leervaardigheden, ontwikkelingsgerichte feedback geven,
gepersonaliseerde leren vorm geven.
Bij binnenkomst kun je als gastvrouw letten op het charisma, oogopslag en blik, mimiek en
gezichtsuitdrukking, houding en tot slot (hand)bewegingen. Spanning is hier ook van toepassing en
valt in de volgende drieslag:
1. Normale basisspanning: Congruent beeld t.a.v. spanning;
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller marijntijhuis. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.95. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
75632 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now