Summary
Samenvatting Denken over Regio's - tentamen 1
- Course
- Institution
- Book
Zeer uitgebreide samenvatting met alle stof van het boek Denken over Regio's voor het eerste tentamen van Theorie van de Sociale Geografie
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
2 reviews
By: jmbrondijk • 3 year ago
By: kim65 • 5 year ago
Seller
Follow
sgpl_utrecht
Reviews received
Content preview
Samenvatting Theorie en Geschiedenisvan de Sociale Geografe enken over
Regio’s
Tentamen I
Hoofdstuk 2 Verbeelde regio’s
Alfred Rühl (1882-1935) bestudeerde de economische mentaliteit van Spanjaarden, Amerikanen en
‘oosterlingen’. Het idee van de homo economicus wijst hij af, deze bestaat nergens volgens hem.
Homo economicus: de mens handelt overal en altjd op basis van een nauwkeurige calculate
van economische kosten en baten.
Het economisch handelen is cultuurbepaald, afankelijk van normen en waarden en daarom van
regio tot regio verschillend. Kijk naar verschillen tussen katholieke en protestantse gebieden.
Ook zijn er grote verschillen tussen economische mentaliteit in het ‘Oosten’ (de ‘Oriënt’) en het
‘Westen’ (de ‘Occident’):
In het Westen wordt hard en efciënt gewerkt. In het Oosten wordt dagelijks ritme meer
door religie dan door werk bepaald. Islam legt beperkingen op aan producte, consumpte en
handel (oorzaak van economisch verval/achterblijven).
In Oosten is een fatalistsche levenshouding, door de Europeanen gezien als slapheid,
vermoeiende berustng en laat-maar-gaanmentaliteit. Er is een heersend corrupt
absolutstsch regime, welke het volk zware belastngen oplegt. Wel zijn er op religieus
niveau grote prestates (Ramadan, bedevaart naar Mekka, etc.)
Technische vooruitgang ontbreekt in Oriënt.
Westen is veel individualistscher. Oosterling bestaat alleen als deel van groter geheel
(familie, stam, gemeenschap). Economische leven is daardoor ook meer van samenwerken
en niet echt van concurrente.
Edward Said (1935-2003) noemde dit het ‘oriëntalisme’: ‘oosterse landen’ zouden exotsch en zwoel
zijn, zinderend van erotek, maar ook wreed, barbaars en zonder vooruitgang.
Dit stereotype zegt volgens Said echter meer over Europa zelf dan over de oriëntaalse landen. Hij
sprak van imaginatie geographyᠽ, een verbeelde geografe: het beeld werd gebruikt om de eigen
identteit van Europa af te grenzen, om het zelbeeld te defniëren.
De Oriënt was dus bijna een Europese uitvinding.
Imagined geographyies gaat over de percepte van een plaats die is gecreëerd door bepaalde beelden,
teksten en verhalen. Ze kunnen worden gezien als een vorm van sociaal constructvisme.
De vorming van regiobeelden is niet per se iets wat door geografen wordt gedaan.
Kader 2.1 ‘Hochburg der Barbarei’: beelden van Afrika
Tot ver in de 20e eeuw bleef ook van Afrika een beeld bestaan van een regio waar de ‘Ander’
woonde. Door beschrijvingen te geven van Afrika, konden Europeanen duidelijk maken waaruit de
Europese identteit in elk geval niet bestond.
Zo spraken Brummelkamp en Kan over de neger als veranderlijk, ellendig, ongeregeld,
onbetrouwbaar, etc. En over Afrika als verzamelplaats van lagere culturen, het contnent van
halbeschaafde en natuurvolken die nooit geleerd hebben om hun geografsche omgeving te
beheerden.
1
,Dit past in de tradite van die tjd van Europese superioriteit. Dergelijke ideeën zeggen echter
misschien meer over de auteur – en het beeld dat hij van Europa heef – dan over de werkelijkheid in
Afrika.
Er zijn echter ook altjd Europese oriëntalisten geweest die oprecht gefascineerd waren voor deze
landen.
2.1 Geflmde regiopoortretten
Marice Legendre, sociaal geograaf, schreef zijn proefschrif over de streek Extremadura in Spanje. De
mensen kampten er met isolement, armoede en een zwaar fysisch milieu dat de mens dreigde te
verpleteren. Toch hadden ze dankzij hun verstand en inzet enige ruimte van verhandelen
verworven.
De Spaanse flmmaker Buñuel maakte een flm over deze regio, maar schepte een beeld van een
primitef, achterlijk, gedegenereerd, barbaars volk. De bevolking was ziekelijk, menigeen leed aan
kroep of malaria, de kinderen waren hongerig en haveloos. Mensen leefden hier als dieren.
Deze flm geef een veel extremer beeld. De werkelijkheid is nu echter verdwenen…e
Een derde bron is een documentaire, waaruit bleek (en uit interviews met bewoners) bleek dat de
situate zo’n 80 jaar geleden minder erg is dan de flm.
Maar de vraag luidt of cineasten/kunstenaars verplicht zijn om deze realiteit weer te geven?
Een wetenschapper is volgens conventonele inzichten daartoe verplicht, maar een kunstenaar?
Anders dan wetenschappers hoeven zij niet naar objectviteit te streven maar mogen een persoonlijk
(subjectef) beeld geven van de werkelijkheid. Alleen moeten lezers/kijkers dan het kunstwerk niet
beschouwen als een kopie van de realiteit.
Het gaat om de intrinsieke kwaliteiten van het kunstwerk, niet om het realiteitsgehalte.
Het beeld van Buñuel van de regio past bovendien niet in het beeld dat de machthebber en winnaar
van de Spaanse Burgeroorlog, de fascist Franco, zich van zijn land wenste. Hierdoor werd het
gecensureerd. De flm was hiermee ook een aanklacht tegen de sociale misstanden, en niet alleen
een kunstwerk.
2.2 Gaten in de tijd? Reisgidsen en regiomarketing
Naast geografen en cineasten, construeren ook bijv. schrijvers van reisgidsen en –verslagen beelden
van de wereld. Hierin overheersen vaak de stereotypen. Bijv. het Engelse Cotswolds, waar het
authenteke, ‘echte’ Engeland nog zichtbaar is. Onbedorven door verstedelijking, industrialisate en
alles wat vooruitgang en modernisering heet.
Regiomarketng kwam op in de tjd van de spoorwegen en een ontluikend (internatonaal) toerisme,
zo rond 1900. Regio’s en steden lieten fraaie afches ontwerpen om te zien hoe mooi het was en hoe
goed het bereikbaar was.
Ierland: beeld en werkelijkheid
Behalve regio’s binnen een land, kunnen ook landen als geheel in de buitenwereld een
anachronistsch imago hebben, zoals bijv. Ierland.
Economische expansie, verstedelijking en maatschappelijke modernisering hebben Ierland de
afgelopen 2 decennia ingrijpend veranderd, maar het beeld dat de wereld van het land heef loopt
daar nog heel erg op achter. Ierse instantes doen er bovendien weinig aan om dit beeld te
corrigeren. Het wordt in de toeristsche marketng afgetekend als een magische plaats, als
traditonele en harmonieuze samenleving die zich bijna buiten de moderne tjd bevindt. Het ligt
weliswaar in Europa, maar het biedt de mogelijkheid om aan Europa te ontsnappen.
Vooral door de komst van low-cost carriers (Ryanair) heef het toerisme een nog grotere boost
gekregen en is het aantal banen in de toeristensector sterk gegroeid.
Bovendien wordt naar de bevolking zelf toe ook geschetst dat haar identteit houvast biedt in een tjd
waarin modernisering steeds meer gaat bepalen en identteit onzeker maakt.
2
,Beelden van de Zuiderzee, Zeeland en Twente
Ook in het moderne Nederland zijn er regio’s die in de beeldvorming ‘gaten in de tjd’ worden
genoemd’. Bijv. de Zuiderzeeregio (Volendam, Urk en Marken) waar de tjd had stlgestaan. De
toeristsche regiomarketng bevestgde het beeld van o.a. de Amerikaanse toeristen die meenden de
gouden eeuw er met eigen ogen te kunnen zien. Tegenwoordig wordt dit beeld nog steeds
regelmatg gesuggereerd.
Zeeland wordt in de toeristsche marketng gepresenteerd als een Ot en Sien-land. ‘Het plateland,
zo’n eenvoud, wat ’n rijkdom’ is het moto. Met een brochure wordt een contrastbeeld geschetst:
tegenover het jachtge, overvolle leven in grootstedelijke gebieden vindt men het onthaaste,
traditonele bestaan in Zeeland en het aangrenzende Vlaamse plateland – een paradijs voor de eco-
en cultuurtoerist.
Wie Zeeland wil presenteren als modern, dynamisch gebied dat aantrekkelijk vestgingsmilieu heef
voor hedendaagse bedrijven, is niet blij met een dergelijke brochure.
Toch moet het Ot en Sien-achtge beeld de auteurs van de brochure niet worden verweten, want er
moet worden gekeken naar het doel: in dit geval het bevorderen van het toerisme, vooral in het
‘binnenland’ van Zeeland.
Marketng is dus afankelijk van de doelgroep: wie mikt op toerisme schetst ander regiobeeld dan
wie de regio wil promoten voor bedrijven.
Het moto van Twente daarentegen is ‘Ondernemers, het is tjd voor Twente’. Er wordt nauwelijks
wat gezegd over de authenteke Twentse cultuur, maar wel over bijv. de eendrachtge samenwerking
tussen Enschede, Almelo, Hengelo en Borne.
Karakteristeke elementen van regiomarketng zijn terug te vinden in o.a. de claim van uniciteit
(‘nergens anders in NL..’), bereidheid tot samenwerken en fexibiliteit.
Er kan ook een ander beeld gepresenteerd worden, namelijk van Hengelo en Enschede als elkaars
rivalen. Overal ter wereld komt deze rivaliteit tussen stedenparen voor (A’dam – R’dam, Glasgow –
Edinburgh, Tel Aviv – Jeruzalem, etc.)
Zeker in city- en regiomarketng geldt dat beelden geen kopieën van de werkelijkheid zijn. Ze worden
(ook) gevormd door de belangen en de ‘bril’ van de maker van het beeld.
2.3 Noord- en Zuid-Engeland in romans
Beelden van regio’s zijn in de literatuur terug te vinden in fcte (verhalen over een verzonnen
werkelijkheid) en non-fcte (die wil informeren over de werkelijkheid), echter is deze scheiding in het
echt niet zo scherp.
Vanaf de 19de eeuw werden de romans over het algemeen iets meer non-fcte.
In allerlei Europese landen, waaronder Engeland, bestaan sterke stereotype beelden van het
‘Noorden’ en het ‘Zuiden’:
Noorden:
o Mensen betrouwbaar, rechtdoorzee, stug.
o Stond voor expansieve industriële economie en opkomend socialisme.
o Voor landschap van mijnen, fabrieksschoorstenen, vervuilde kanalen en troosteloze
arbeiderswijken.
o Grimmig klimaat, koude winters, regen en ijzige wind. Zwart en donker landschap
door rook en roet van fabrieken en afvalbergen van mijnen. Landschappelijke
schoonheid aangetast door industrialisate en mijnbouw.
o Omgeving heef mensen getekend: mannen zijn hard, hoekig, nuchter, robuust, etc.
Zuiden:
o Mensen gemakkelijk in omgang, maar ietwat onbetrouwbaar.
3
, o (Over)beschaafde behoudende samenleving
o Landschap van pitoreske dorpen
o Warme en verzorgde landschap
Engelse romans pretendeerden een beeld te geven van de victoriaanse samenleving, waarin de
tegenstelling tussen Noord en Zuid (two natons) bestond naast andere dichotomieën. Romans
weerspiegelen zowel bestaande stereotype beelden als – dankzij hun ruime lezerskring – versterken
ze.
Kader 2.2 Hull: slum of tuinstad?
Voor onderzoek naar beelden die mensen tegenwoordig hebben van regio’s en plaatsen, worden
vaak enquêtes gebruikt.
Zo kwam uit het onderzoek van Burgess (1974) dat de inwoners van de plaats Hull zelf een tamelijk
positef beeld hadden van de stad. Buitenstaanders daarentegen associeerden de stad met
werkeloosheid, zware industrie, krotenwijken, koud klimaat, rook en saaiheid. Volgens Burgess
bevestgt dit het stereotype beeld dat Engelsen in het algemeen van Noord-Engeland hebben sinds
de industriële revolute.
2.4 Kijken door een bril naar de werkelijkheid
De vraag resteert of geografen dan wel de ‘echte’ werkelijkheid van een regio portreteren.
Een regionaal-geografsiche monografe is een min of meer accurate kopie van de werkelijkheid van
de regio.
Kerntaak geograaf = opsporen en weergeven van geografsche feiten en hun onderlinge relates.
Rol geografsche onderzoeker wordt gereduceerd tot iemand die feiten verzamelt en daarover
vervolgens rapporteert. Die feiten zijn harde, objecteve gegevens, die onafankelijk van de
onderzoeker bestaan in de werkelijkheid en daar door de onderzoeker worden ontdekt.
Door critci wordt dit echter beschouwd als naïef realisme:
De rol van de onderzoeker is minder passief dan wordt verondersteld. Hij/zij beeldt niet de
realiteit af, maar construeert een beeld van die realiteit. Een geograaf moet ook selecteren
welke verschijnselen worden opgenomen. Gereduceerde en gekleurde realiteit is dus niet
identek met de realiteit zelf. Wat en hoe de onderzoeker waarneemt wordt gestuurd door
vooronderstellingen, begrippen, theorieën, ruimtelijke schaalniveaus en maatschappelijke
overtuigingen en/of belangen bij de opdracht om bepaald onderzoek te verrichten.
Onderzoekers kijken door een bril naar werkelijkheid. Maar hoe groot is de afstand tussen
waargenomen en de ‘echte’ werkelijkheid? Andere bril > andere werkelijkheid / interpretates.
In visie van constructvisme zijn feiten geen natuurgegevens, maar creates van onderzoekers.
De orde die de geograaf aanbrengt is evenmin een natuurproduct.
Constructiisme: stroming waarbij leren en het verwerven van kennis als een actef proces
wordt gezien. Kennis komt dus tot stand door een acteve constructe, eerder dan een
passieve representate van de werkelijkheid.
Gelukkig wel tot op zekere hoogte. De werkelijkheid stelt haar grenzen. Onenigheid ontstaat pas
zodra het om meer gecompliceerde zaken gaat (IJsselmeerpolders zullen nooit gezien worden als
bergachtg gebied bijv.). Bij de inrichtng/kolonisate van de Noordoostpolder woedde wel een felle
discussie.
De werkelijkheid zelf stelt ook haar grenzen door met harde hand misvatngen te corrigeren. Bijv. bij
de Great Plains in de VS, waar boeren een te optmistsch beeld hadden van de hoeveelheid neerslag.
Verkeerde bewerking en aanhoudende droogte leidde tot aanhoudende stofstormen (Dust Bowl).
Kader 2.3 De Borinage: een regio, twee verhalen
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sgpl_utrecht. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.74. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53068 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now