Volledige Samenvatting van Havo Maatschappijleer Rechtstaat Hoofdstuk 2.
Met deze volledige samenvatting van elk hoofdstuk en onderwerpen die belangrijk zijn voor de toets + gehele definitielijst van alle begrippen ga jij een hoog cijfer halen!
Rechtsnorm Gedragsregel die de door de overheid wettelijk
is vastgelegd.
Publiekrecht Het rechtsgebied dat de relatie tussen burger
en overheid regelt.
Strafrecht Het rechtsgebied dat bepaalt welk gedrag
strafbaar is.
Burgerlijk recht/privaatrecht Dit rechtsgebied regelt de afspraken tussen
burgers onderling.
Rechtspersonen Partijen in het burgerlijk recht, zoals burgers,
verenigingen, bedrijven.
Rechtvaardigheid De opvattingen die mensen hebben over goed
en kwaad.
Rechtsstaat Een rechtssysteem waarin burgers door
grondrechten worden beschermd tegen
machtsmisbruik en willekeur.
Rechtshandhaving De staat moet ervoor zorgen dat iedereen zich
aan de wet houdt.
Rechtsbescherming Wetten beschermen burgers tegen
machtsmisbruik van de overheid.
Geweldsmonopolie De overheid mag als enige geweld gebruiken.
Autoritaire staat Een bestuursvorm waarbij waarbij alle macht in
handen is van één persoon (dictator), een
familie, een kleine groep mensen, een partij of
militairen.
Dictatuur De meest vergaande vorm van een autoritaire
staat, waarin inwoners vrijwel rechteloos zijn.
Recht en rechtvaardigheid
Regels en wetten
Vaak komen normen en gedragsregels voort uit geloof, tradities en
gewoonten. Rechtsnormen zijn gedragsregels die door de overheid wettelijk
zijn vastgelegd. Rechtsnormen komen voort uit de waarden en normen die de
meeste mensen met elkaar delen. Stel je zou afgewezen worden bij een
sollicitatie op basis van je leeftijd, sekse, afkomst, geaardheid of geloof, dan
kan je naar de rechter stappen.
Wat is rechtvaardig?
Sommige regels kunnen ingaan tegen het gevoel van rechtvaardigheid. Wat
vroeger normaal was is nu heel anders. We zeggen ook wel dat het recht in
beweging is; wetten veranderen mee met onze opvattingen.
Ontstaan van de rechtsstaat
1
, Om gevoelens van misverstanden en onrechtvaardigheid te voorkomen,
ontstond een rechtsstaat. Dat is een staat waarin burgers door grondrechten
worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur van de overheid. Veel
landen hebben een grondwet waarin staat wat de grondrechten zijn en hoe het
land geregeerd moet worden. Heel veel wetten zijn aangepast. Aan de wetten
die we nu hebben, gaat dus een hele geschiedenis vooraf. Doordat het recht in
beweging is, is de rechtstaat dus nooit ‘af’. Een grondwet is een garantie voor
een rechtsstaat. Ook dictaturen hebben vaak een grondwet, maar die worden
niet gerespecteerd. In een dictatuur bepaalt een machthebber of één partij wat
de regels zijn.
Rechten en plichten
In een rechtsstaat zijn ook zaken die je moet doen: plichten. Deze plichten
gelden voor de overheid en ook voor de burgers. Zo geldt voor alle jongeren
bijvoorbeeld leerplicht. Verder ben je verplicht om iemand in levensgevaar te
helpen. Laat je iemand gewoon doodgaan, dan ben je strafbaar.
Rechtsgebieden
Er bestaan verschillende rechtsgebieden. De belangrijkste twee zijn het
publiekrecht en het privaatrecht.
Het publiekrecht regelt de inrichting van de staat en de relatie tussen burgers
en overheid
• Het staatsrecht bevat alle regels voor de inrichting van de Nederlandse
staat, zoals de rechten van de Kamerleden.
• Het bestuursrecht regelt de verhouding tussen burger en overheid. Wie
bijvoorbeeld een huis wilt bouwen of een café wilt beginnen moet een
vergunning aanvragen. Het bevat regels die je beschermen tegen de
overheid.
• Het strafrecht bestaat uit alle wettelijke regels die aangeven welk
gedrag
strafbaar is.
Het privaatrecht of burgerlijk recht regels de relatie tussen burgers onderling.
Het zorgt ervoor dat burgers elkaar rechtvaardig behandelen. Tot het
privaatrecht horen onder andere;
• Het personen- en familierecht, dat zaken regelt zoals het huwelijk,
echtscheiding, geboorte, overlijden en het adopteren van kinderen.
• Het ondernemingsrecht, dat bijvoorbeeld bepaald onder welke
voorwaarden je een bedrijf of een vereniging mag oprichten
• Het vermogensrecht, dat alle zaken omvat die te maken hebben met
iemands vermogen. Denk aan het sluiten van een koopovereenkomst of
het regelen van een nalatenschap. Ook hier gaat het steeds om rechten
en plichten.
2.2. Voorwaarden voor een rechtsstaat
Grondwet Document waarin staat wat de grondrechten
zijn en hoe de staat is ingericht.
2
, Grondrechten/ Basisrechten voor een menswaardig leven.
mensenrechten
Klassiek grondrecht Recht dat de overheid moet garanderen.
Sociaal grondrecht Recht dat de overheid niet kan garanderen,
maar waar zij zich wel voor moet inspannen.
Trias politica De spreiding van de macht van de overheid
over de wetgevende, uitvoerende en
rechterlijke macht.
Wetgevende macht Deze staatsmacht maakt de wetten waaraan
burgers en overheid zich moeten houden.
Uitvoerende macht Deze staatsmacht zorgt ervoor dat eenmaal
goedgekeurde wetten worden uitgevoerd.
Rechterlijke macht Deze staatsmacht beoordeelt of burgers of
machthebbers wetten hebben overtreden en
doet uitspraak in conflicten.
Checks and balances Een systeem van wederzijdse controle en
evenwicht tussen de drie staatsmachten.
Legaliteitsbeginsel De overheid mag alleen de vrijheid van burgers
beperken als die beperkingen in wetten zijn
vastgelegd.
Rechtszekerheid Erop kunnen rekenen dat rechten
gerespecteerd worden.
Wraking Bij een rechtszaak vragen om vervanging van
de rechter omdat je twijfelt aan diens
onpartijdigheid.
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller nieksmitniek. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.04. You're not tied to anything after your purchase.
