tijd van ontdekkers en hervormers
1500 - 1600 (tijdvak 5): Vroegmoderne tijd
KA18 het begin van de Europese overzeese expansie
oorzaken:
- vraag naar specerijen/luxe producten
- technologische vooruitgang
- Ottomaanse Rijk maakt handel via Midden-Oosten duur (aanleiding)
gebeurtenis: Europese zeeroutes naar Azië, Afrika en Amerika
Portugal maakte gebruik van handelsposten (factorijen); handel met lokale bevolking
Amerika (Spanje):
- ook landinwaarts gebied veroveren
- vestigingskoloniën
- geloofsgroepen naartoe (Pilgrim Fathers)
- wingewesten voor grondstoffen/plantages
Engeland/Republiek/Frankrijk:
- Noordwestelijke of Noordoostelijke route
- concurreren met Spanje/Portugal
doel: eigen route naar Azië
KA19 het veranderende mens- en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een
nieuwe wetenschappelijke belangstelling
Renaissance (= wedergeboorte): periode waarin wetenschappers en kunstenaars zich
gingen richten op de Klassieke Oudheid → de mens meer centraal (in plaats van God)
Nieuwe Tijd (1400 - 1600) een overgangsperiode tussen Middeleeuwen en de
Vroegmoderne Tijd (1500-1800)
één van de grootste Renaissance mannen is Leonardo da Vinci:
wetenschapper en kunstenaar
ontstaan: rijke Italiaanse stadstaten 15e eeuw (KA18)
→ rijke sponsoren kunsten/wetenschap
mensbeeld: mens meer centraal (individualisme), geloof minder centraal
wereldbeeld: letterlijk groter (door KA18)
,Copernicus (wetenschapper) veranderde met zijn waarnemingen en logica het wereldbeeld
voorgoed; heliocentrisch wereldbeeld (helios = zon), dit hield in dat:
- de zon is een vaste ster en het levengevend middelpunt
- sterren, maan en planeten draaien in verschillende banen rond de zon
wetenschappelijke belangstelling: zelf observeren
- Homo Universalis, de universele (veelzijdige) mens: zoveel mogelijk kennis
- kritiek op de kerk (eerst werd de Bijbel gezien als hét wetenschappelijke boek)
- natuurwetenschappen
KA20 de hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de Klassieke Oudheid
herboren interesse voor de Grieks-Romeinse cultuur (gevolg van de Renaissance):
- wereldlijke- en realistischere schilderkunst
- klassieke vormentaal in de bouwkunst
- bestudering klassieke teksten door humanisten
humanisme: terug naar de bron (ad fontes) → bestuderen van klassieke of
primaire/originele teksten (bijv. de bijbel)
→ humanisten (schrijvers en geleerden die klassieke schrijvers als voorbeeld zagen)
persoonlijke onafhankelijkheid, kritisch onderzoek en verdraagzaamheid
bekendste humanist uit de Nederlanden: Desiderius Erasmus van Rotterdam
boekdrukkunst → geschriften van humanisten werden op grotere schaal verspreid
, KA21 de protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk
in West-Europa tot gevolg had
oorzaken:
- lange aanloop: geloof wordt persoonlijker en het gaat om je eigen band met God
- Renaissance: humanisme zorgt voor kritische Bijbelstudie, meer nadruk op
oorspronkelijke teksten en Klassieke Oudheid: Kennis van het Grieks
- misstanden in de kerk: rijkdom en aflaathandel
gebeurtenis: kritiek wordt verwoord door Maarten Luther (95 stelling) in 1517 en roept op tot
Hervorming / Reformatie, zijn ideeën waren:
- geloof is persoonlijk, iets tussen mensen en God
- paus is geen autoriteit
- Bijbel in volkstaal
de paus en keizer Karel V willem hem dwingen zijn commentaar terug te nemen, maar
Luther blijft bij zijn standpunt en door de drukpers werden zijn ideeën snel verspreid.
Luther werd dan ook in de kerkelijke en rijksban gedaan
gevolgen:
- splitsing de kerk; ontstaan Lutherse Kerk
- verdere splitsing bij de protestanten
- er is niet meer één kerk in Europa
- godsdienstoorlog
kritiek op: aflaten, verrijking kerk, taal, heiligenverering, niet naleven regels door geestelijken
Duitse keizer, Karel V, streefde naar eenheid (één volk, één geloof en één vorst), maar hij
vond dat hij dwars werd gezeten door: het protestantisme en de Duitse vorsten die Luther
steunde → godsdienstoorlog
vrede van Ausburg → 'cuius regio, eius religio' (de vorst bepaald geloof onderdanen)
vanaf nu waren er twee christelijke kerken in Duitsland:
Lutherse kerk -/- Rooms-Katholieke kerk
nu was er buiten Luther een tweede hervormer: Johannes Calvijn (vertegenwoordiger
protestantse christendom) → bij het protestantisme wordt de Bijbel als hoogste gezag
beschouwd; 'iedere gelovige zijn eigen priester'
eigen kenmerken calvinisme:
- een 'democratische' kerkorganisatie
- theocratie (regering en politiek houden zich aan bijbelse richtlijnen)
- recht van opstand
- de kerk moet soberheid voorleven
- predestinatie (leven vooraf bepaald door God)
Filips II verdedigde de Katholieke Kerk tegen de nieuwe ideeën.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sophiejennekens. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.12. You're not tied to anything after your purchase.