Samenvatting Tekstanalyse. Methoden en toepassingen (+ extra artikelen Tekstanalyse)
27 keer bekeken 3 keer verkocht
Vak
Tekstanalyse (822127B6)
Instelling
Tilburg University (UVT)
Dit document omvat samenvattingen van de volgende hoofdstukken en artikelen:
- Karreman, J. & Van Enschot, R. (Red.) (2023). Tekstanalyse. Methoden en toepassingen: H1, H2, H6
- Kraf, R., & Pander Maat, H. (2009). Leesbaarheidsonderzoek: oude problemen, nieuwekansen. Tijdschrift voor Taalbeheersi...
Boek: Inleiding
- Bepaalde informatie is lastig over te brengen met beelden, dus tekstanalyse is belangrijk
* Instructie, opinievorming en gedragsbeïnvloeding
- Tekst: elke communicatieve uiting, van een korte mondelinge groet tot een lang betoog op de
opiniepagina’s van een krant, van een boodschappenlijstje op papier tot een tweet van een politicus,
van een gesprek tussen arts en patiënt tot een artikel in een online wetenschappelijk artikel
- Discoursanalyse: onderzoeksdomein dat zich bezighoudt met de verschillende soorten tekstuitingen
* Tekstanalyse is een subdomein van discoursanalyse
- Tekstanalyse: houdt zich niet bezig met alle communicatieve uitingen, maar houdt zich primair op
geschreven, doelgerichte, zakelijke teksten die een interne samenleving vertonen:
* Interne samenhang (coherentieanalyse): randvoorwaarde dat een verzameling zinnen een
“tekst” wordt genoemd afzonderlijke zinnen moeten samenhang vertonen
* Geschreven (retorische analyse): toespraken zijn een uitzondering, want deze worden vaak
ook opgeschreven (met schuin oog kijken naar uitgesproken variant)
* Doelgericht (functionele analyse): de teksten moeten ondubbelzinnig bedoeld zijn om bij de
lezer een bepaald effect te bewerkstelligen dat meer is of verder gaat dan een emotie
oproepen
Het gaat hierbij over zakelijke teksten, niet over teksten uit privésituaties
- Kwalitatieve methoden (dit boek): het doel is om gedetailleerde, rijke informatie te krijgen over één
of slechts enkele teksten
- Kwantitatieve methoden: er wordt gezocht naar meer oppervlakkige patronen in grote aantallen
teksten (algemene conclusies over de inhoud, stijl of structuur van teksten)
- Expertgerichte methoden (dit boek): hulpmiddelen voor experts om inzicht te krijgen in een tekst
- Lezersgerichte methoden: onderzoek naar welk effect de tekst heeft op lezers
Hoe kan tekstanalyse helpen?
- Zorgt ervoor dat je grip krijgt op de teksten inzicht krijgen in hoe ze in elkaar zitten
- Helpt om een goed onderbouwd oordeel te geven over een tekst
- Geeft handvatten om de stap te zetten van een intuïtief gevoel naar een beredeneerd oordeel over
een tekst
- Reikt een begrippenapparaat en argumenten aan waarmee je een redelijke discussie kunt voeren
over de kwaliteit van een tekst (verbeteringssuggesties)
- Kan helpen bij de opzet van pretests van teksten voor een groot publiek
- Kan helpen bij het operationaliseren van tekstvariabelen
- De kennis helpt je om betere teksten te schrijven (functioneel en samenhangend geheel maken)
Analysemethoden in boek
- Descriptief: ze beschrijven eigenschappen van teksten
- Normatief: ze geven criteria voor aanvaardbare en/of goede teksten
1) Functionele analyse: richt zich op de afstemming van de inhoud van een tekst op de doelen
(functies) en doelgroep(en) van deze tekst
* Doel en inhoud
* Tekst, maar ook de zender, de doelgroep en de overkoepelende doelstellingen van de
schrijver of organisatie
2) Coherentieanalyse: maakt duidelijk hoe samenhangend een tekst is en welke middelen gebruikt
worden om die samenhang duidelijk te maken
* Inhoud en taalgebruik
* Tekst in isolatie
3) Retorische analyse: voortkomend uit de klassieke retorica, richt de aandacht op het brede scala
aan overtuigingsmiddelen die schrijvers (en sprekers) kunnen inzetten
* Betogende genres
, * Gericht op alle persuasieve middelen (logos, ethos, pathos)
* Doel, inhoud, structuur en taalgebruik
* Communicatieve situatie (passendheid van de ingezette persuasieve middelen bij de
communicatieve situatie)
4) Argumentatieanalyse: laat zien hoe standpunten onderbouwd worden door argumenten en richt
zich ook op de aanvaardbaarheid, relevantie en toereikendheid van de argumenten
* Betogende genres
* Gericht op het persuasieve middel argumentatie
* Inhoud en taalgebruik
* Tekst in isolatie
5) Narratieve analyse: maakt duidelijk hoe gebeurtenissen worden weergegeven vanuit het
persoonlijke perspectief van vertellers
* Doel, inhoud, structuur en taalgebruik
* Communicatieve situatie (doel en aantal narratieve elementen verschilt)
6) Genreanalyse: laat zien in hoeverre teksten al dan niet voldoen aan bepaalde (tijd- en
cultuurgebonden) conventies en gaat ook in op de invloed daarvan op de communicatieve
effectiviteit van de tekst
* Breedste analysemethode
* Richt zich op: het doel, de inhoud, de structuur, het taalgebruik én de lay-out
* Tekst, maar ook de zender, de doelgroep en de overkoepelende doelstellingen van de
schrijver of organisatie vergelijking met andere teksten binnen hetzelfde genre
Tekstgenres Kenmerken Rol context
Boek: H1, Functionele Analyse
- Met zo’n analyse krijg je inzicht in de doelen die een schrijver probeert te bereiken met een tekst en
kun je een voorspelling doen over de vraag of deze doelen al dan niet bereikt zullen worden
* Richt zich op de doelgroep(en) en de doelen van de tekst afstemming van inhoud van de
tekst daarop
* Korte blik op context tekst zelf
Een functionele analyse uitvoeren in verschillende stappen
1) Vaststellen wat het onderwerp van de tekst is, wie de zender van de tekst is en voor wie de tekst
bestemd is (de doelgroep). Ook beschrijf je welk organisatiedoel de zender met de tekst wil bereiken
2) Bepalen welk communicatieve doelen (geïnformeerd raken of overtuigd worden bv) een rol spelen
in de tekst. Ook bepaal je of deze doelen kunnen leiden tot een gedragsverandering van de lezer
(consecutief doel)
3) Identificeren welke functie de verschillende onderdelen van de tekst hebben. Beschrijf in deze stap
nauwkeurig welke teksthandelingen in de verschillende onderdelen worden uitgevoerd. Daarna
bepaal je in hoeverre de teksthandelingen bijdragen aan het bereiken van de communicatieve doelen
4) Uiteindelijke beoordeling van de tekst. Draagt de tekst optimaal bij aan het doel of de doelen? Zo
niet, hoe zou de tekst veranderd kunnen worden?
,1.2 Achtergronden van de functionele analyse
Taalhandelingstheorie
- Bij deze theorie wordt gepoogd een verbinding te leggen tussen de betekenis van taaluitingen en
hun functie in de communicatie
* Met elke taaluiting wordt een handeling verricht dus iets zeggen = iets doen
* “Ik beloof je dat ik vanavond op tijd ben” Je doet een belofte
* “Mijn buurmeisje is aardig” je deelt iets mee
Taalhandeling (speech act): handelingen die met de uitingen worden verricht
- Taalhandelingen hebben drie niveaus
1) Locutie: de handeling van het produceren van de uiting
2) Illocutie: wat de spreker doet met zijn uiting (worden weerspiegeld door
Taalhandelingswerkwoorden zoals beloven en meedelen), argumenteren
3) Perlocutie: het effect dat de taalhandeling op de ontvanger zou moeten hebben,
overtuigen
- Verschillende uitingen van taalhandelingen
* Directe taalhandeling: de strekking van de uiting is direct duidelijk bijvoorbeeld bij een
verzoek (taalhandelingswerkwoord) om het raam dicht te doen
* Indirecte taalhandeling: je zegt het niet letterlijk maar iedereen snapt wat je bedoelt
Tekstkwaliteit
- Wat maakt een tekst tot een goede tekst?
* Begrijpelijkheid en overtuigingskracht, maar de kwaliteit van een tekst hangt ook sterk af
van
de functie van de tekst
- Het is belangrijk dat een tekst geen tegenstrijdige functies heeft (is vaak bij instructies wel zo)
- Voordat er iets gezegd kan worden over de kwaliteit van een tekst (en de gebreken ervan), moet dus
eerst onderzocht worden wat de functie van de tekst is hiervoor is een functionele analyse
* De context moet nauwkeurig bestudeerd worden voorafgaand aan de eigenlijke analyse
* Functionele analyse moet leiden tot voldoende informatie voor de schrijver van de tekst om
deze te kunnen verbeteren
1.3 Analyse van onderwerp, zender, doelgroep en organisatiedoelen (stap 1)
- Met de tekst wil de schrijver of de organisatie die voor de tekst verantwoordelijk is doorgaans een
bepaald effect bereiken bij de lezer achterhalen van de functies die de schrijver probeert te
realiseren
* Betreft stap 2 van de analyse, maar hiervoor moet eerst aan stap 1 voldaan worden
- Uitvoeren van stap 1: klein contextonderzoek
* Context: alles wat je niet direct uit de tekst haalt (bv wereldkennis, genrekennis, etc)
Onderwerp en de schrijver (zender)
- Onderwerp: gemakkelijk te bepalen afleiden uit de titel of uit de afbeeldingen
- In veel gevallen is het niet duidelijk wie de daadwerkelijke tekst geschreven heeft, dan wordt naar
de opdrachtgevende organisatie verwezen als schrijver/zender
Doelgroep en aangesproken lezer
- Bij het achterhalen van de doelgroep ga je vooral uit van de context (zoeken bij bedrijf)
* Clipper (thee): doelgroep is niet iedereen die de supermarkt bezoekt, maar klanten van de
supermarkten die duurzaamheid, fair trade en smaak belangrijk vinden
* Dit wordt gebaseerd op de dingen waar het bedrijf waarde aan hecht
- Aangesproken leer: uit de tekst blijkt soms dat het gericht is op een specifiekere doelgroep dan dat
je op basis van de context zou denken
- Er zit een verschil tussen (toegepast op Clipper thee):
, * De lezers van de tekst (alle bezoekers van de website)
* De doelgroep van de tekst (bezoekers van de website die duurzaamheid, fair trade en
smaak
belangrijk vinden)
* De aangesproken lezer (bezoekers van de website die zich zorgen maken over de
bijenproductie) ook wel geïmpliceerde lezer of reader persona genoemd
Organisatiedoelen
- Organisatiedoel: wat de zender uiteindelijk voor zichzelf wil bereiken met de tekst (waarom wil een
organisatie informeren, overtuigen, etc)
- De achterliggende organisatiedoelen en de relatie met de tekst is niet altijd duidelijk toch kunnen
organisatiedoelen invloed hebben op de inhoud en de vorm van de tekst, daarom moet er bij een
functionele analyse ook rekening worden gehouden met de organisatiedoelen
1.4 Bepalen van de communicatieve en consecutieve doelen (stap 2)
- Ook bij stap 2 start je vanuit je kennis van de wereld, het genre, etc. Ook baseer je je op een globale
lezing van de tekst
Verschillende soorten communicatieve doelen
- Communicatieve doelen: doelgroep op de hoogte brengen (kennis), overtuigen (mening), zorgen dat
ze hetgeen kopen (intentie) en een goed gevoel erbij krijgen (emotie)
Effecten die de tekst teweeg moet brengen ‘in het hoofd van de lezer’ (cognitieve effecten)
* Communicatief doel bestaat uit drie elementen: de doelgroep, het soort cognitie en het
onderwerp van de cognitie
- Het is zinvoller om deze doelen te beschrijven vanuit de doelgroep ipv vanuit de zender
- Zes communicatieve doelen
1) Informeren: de lezers kennis verschaffen over een bepaald onderwerp
* Verandering in cognitie van de doelgroep: de doelgroep weet dat...
2) Overtuigen (van onzekere feiten/van meningen): de zender wil invloed uitoefenen op de
opvattingen en overtuigingen van de ontvanger (beliefs)
* Verandering in cognitie van de doelgroep: de doelgroep gelooft dat...
* Verandering in cognitie van de doelgroep: de doelgroep vindt dat...
3) Opiniëren: de zender neemt een bepaald standpunt in, maar dat is vooral bedoeld om de
doelgroep “tot nadenken te stemmen” zodat die zich een oordeel kan vormen (gaat minder ver dan
overtuigen)
* Verandering in cognitie van de doelgroep: de doelgroep heeft een mening over...
4) Instrueren: de doelgroep in staat stellen om bepaalde handelingen of taken uit te voeren
* Verandering in cognitie van de doelgroep: de doelgroep is in staat...
5) Activeren (of motiveren): gedragsintenties van de doelgroep beïnvloeden actie ondernemen!
* Verandering in cognitie van de doelgroep: de doelgroep is van plan...
6) Emotioneren: de tekst beoogt de gevoelens van de ontvanger te beïnvloeden
* Verandering in cognitie van de doelgroep: de doelgroep voelt...
* Gedichten of songteksten hebben vrijwel uitsluitend emotionerende doelen
Cognitief doelenschema
- Multifunctioneel: bijna alle teksten hebben verschillende communicatieve doelen (staan meestal
niet los van elkaar, zitten in een hiërarchie)
- Cognitief doelenschema: de hiërarchische relaties tussen cognitieve doelen aangegeven in een
schema met pijlen
* Het uiteindelijke doel wordt bovenaan geplaatst
* Daaronder welke doelen bereikt moeten worden om het hoofddoel te bereiken, en zo
verder
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper KHnx. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor $7.26. Je zit daarna nergens aan vast.
